چشم‌انداز تولید و تجارت سنگ آهن؛ وقتی همه راه‌ها به چین ختم می‌شود
: مهمترین علت رشد سنگ آهن بعد از یک دوره رکود تقریبا طولانی‌مدت را می‌توان آغاز جنگ تجاری بین بزرگترین صادرکننده(استرالیا) و بزرگترین واردکننده(چین) این کالا دانست
امیر وفائی
نائب‌رئیس هیات مدیره شرکت سبدگردان الگوریتم
بانک سرمایه‌گذاری Credit Suisse پیش‌بینی کرده بود که قیمت سنگ آهن در سال ۲۰۲۱ به ۱۵۰ دلار برسد. دو هفته بعد از انتشار این پیش‌بینی، قیمت‌ها خیلی بیشتر رشد کرد و به حدود امروز ۱۶۴ دلار رسید. این بالاترین قیمت در حدود یک دهه گذشته است. دلیل افزایش قیمت سنگ آهن افزایش تقاضا و کاهش عرضه است. اما سوال اصلی اینجاست که چرا سنگ آهن یک روند قوی را از اواخر سال پیش شروع کرد و آیا سطح قیمت‌های کنونی پایدار خواهد بود؟ در ادامه به برخی از علل افزایش قیمت و پیش‌بینی روند این کالا در میان‌مدت و بلندمدت خواهیم پرداخت.
۱– چرا سنگ آهن مورد تقاضا است؟
سنگ آهن عنوان کالای فلزی بهترین عملکرد در سال ۲۰۲۰ را به خود اختصاص داد. تقاضای زیاد چین و کاهش عرضه ، فضای مناسبی را برای افزایش قیمت ایجاد کرد فضای ترس از افزایش بیشتر قیمت‌ها زمینه را برای انفجار قیمت‌ها فراهم آورد. با مدرن شدن کشورهای در حال ظهور و تلاش برای بهبود سبک زندگی در طبقه متوسط، تقاضا برای کالاها همچنان رو به افزایش است. بالای لیست، سنگ آهن قرار دارد زیرا این ماده جز مواد اصلی تولید فولاد است. تولیدکنندگان فولاد را به اشکال مختلف در قالب میلگرد فولادی، صفحات فولادی و ورق‌های گرم می‌سازند. از فولاد همچنین در ساخت کشتی، ساختوساز و روش‌های مختلف ساخت بسیار استفاده می‌شود.
معدن ریو تینتو ، با ارزیابی اینکه سنگ آهن وارد دوره رونق می‌شود، موافق است؛ زیرا تقاضای زیادی از سوی تولیدکنندگان فولادی را تجربه می‌کند. بزرگترین واردکننده سنگ آهن در جهان چین است و از آنجا که به نظر می‌رسد از بیماری‌کرونا نسبتاً آسیب ندیده است، در حال رونق ساخت و ساز است. بزرگترین کشورهای صادرکننده سنگ آهن جهان استرالیا و برزیل هستند. و داستان برای گروه BHP هم صدق می‌کند،که در هر دو حوزه مشغول استخراج است. با این حال، فقط چین شاهد افزایش تقاضا برای فولاد نیست؛ ایالات متحده و اتحادیه اروپا همچنین در بازار فولاد هستند.
بر اساس گزارش سایت خبری ASX StockHead – ارزشمندترین صادرات استرالیا با ۱۰۲ میلیارد دلار در سال مالی ۲۰۱۹-۲۰۲۰ – کاملاً در دست بزرگترین مشتری آن یعنی چین است. چین به عنوان بزرگترین تولید کننده فولاد در جهان با ۱.۱ میلیارد تن در سال ۲۰۲۰ ، حجم زیادی از سنگ آهن را مصرف می‌کند که بیشتر این مقدار از استرالیا حمل می‌شود. به گفته تحلیلگران بانک مشترک‌المنافع استرالیا در گزارشی که در ماه دسامبر منتشر کردند «چین معمولاً ۷۰ درصد از واردات سنگ آهن جهان را به خود اختصاص می دهد.» این سهم بازار در ۹ ماهه اول سال ۲۰۲۰ به ۷۵ درصد رسیده است؛ زیرا بهبود سریع اقتصادی چین پس از COVID-19 باعث شده است واردات بیشتری از سنگ آهن داشته باشد. دولت استرالیا اعلام کرد که پیش‌بینی می‌کند چین در صادرات سنگ آهن استرالیا در چند سال آینده همچنان مشتری قوی‌ای باقی بماند.
بانک مشترک‌المنافع در گزارش اقتصادی میان دوره خود نوشت: «پیش بینی می شود صادرات معدن در ۲۰۲۰-۲۰۲۱ ۰.۵ درصد کاهش یابد و در سال ۲۰۲۱-۲۰۲۱ ۵ درصد رشد کند.» همچنین در گزارش منتشرشده در آستانه کریسمس عنوان شد که «صادرات سنگ آهن از استرالیا با تقاضای قوی از چین پشتیبانی شده است.»
۲- رشد عدم تعادل عرضه و تقاضا در بازار سنگ آهن
با وجود روند صعودی کنونی، واحد تحقیقات کالای دولت استرالیا در وزارت صنعت به کاهش قیمت سنگ آهن اشاره کرده است. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود سنگ آهن در سال ۲۰۲۱ تا ۸۰ تا ۹۰ دلار در هر تن کاهش یابد. همچنین در ادامه عنوان شده است: «قیمت سنگ آهن تا پایان سال ۲۰۲۱ به حدود ۸۰ دلار در هر تن کاهش یابد و تا پایان سال ۲۰۲۲ به ازای هر تن ۷۵ دلار کاهش یابد.»، این گزارش افزوده است: «انتظار می رود حجم صادرات به ۹۰۵ میلیون تن در سال ۲۰۲۱-۲۰۲۲ برسد.» برخی از تحلیلگران بازار سنگ آهن نیز با چشم‌انداز دولت استرالیا در مورد سنگ آهن موافق هستند و انتظار دارند قیمت‌ها طی دو سال آینده تعدیل شود. مجله رتبه‌بندی جهانی S&P در گزارشی از معدن Vale برزیل گفت که انتظار می‌رود قیمت سنگ آهن به طور متوسط ۸۵ دلار آمریکا در هر تن در سال ۲۰۲۱ و ۷۰ دلار در هر تن در سال ۲۰۲۲ باشد. بانک مشترک‌المنافع استرالیا در گزارشی اعلام کرد که قیمت سنگ آهن ممکن است سال آینده به زیر ۱۰۰ دلار در هر تن کاهش یابد. تحلیلگران CBA در گزارشی در ماه دسامبر گفتند: «ما هنوز هم فکر می کنیم که قیمت سنگ آهن با وجود قیمت‌ها که ممکن است در کوتاه‌مدت بالا بمانند و هنوز شانس خوبی برای میانگین ۹۰ دلار در هر تن در پایان سال ۲۰۲۱ دارند.»
این پیش‌بینی قیمت‌ها ممکن است در بازار پرتب و تاب کنونی سنگ آهن که در آن قیمت ها با ۱۶۵ دلار در هر تن معامله می‌شود، محافظه‌کارانه به نظر برسد. پنج سال پیش – زمان عرضه بیش از حد صنعت سنگ آهن – چین ۸۰۰ میلیون تن فولاد در سال تولید می‌کرد. این رقم تولید برای چین در سال ۲۰۱۹ به یک میلیارد تن رسید و ۱.۱ میلیارد تن به صورت سالانه در سال ۲۰۲۰ ثبت شده است. مارک ایامز ، مدیر معادن مگنتیت گفت: «این ۳۰۰ میلیون تن اضافی ۵۰۰ میلیون تن سنگ آهن نیاز دارد.» او افزود: «در همین دوره پنج ساله ، عرضه سالانه سنگ آهن از استرالیا و برزیل کمتر از ۵۰ میلیون تن افزایش یافته است.»
۳- تنش های ژئوپلیتیک
با این حال، تنش‌های ژئوپلیتیکی نیز بر قیمت سنگ آهن تأثیر می‌گذارد. استرالیا تأمین‌کننده اصلی سنگ آهن چین است، اما سال گذشته افزایش تنش بین دو کشور باعث مختل شدن عرضه شد که به نوبه خود مهمترین فشار بر روی قیمت سنگ آهن بود. همه می‌دانند که Covid-19 از چین نشات گرفته است، اما استرالیا خواستار بررسی جامع علت آن شد. این امر باعث شد تا چین دست به تلافی بزند و جنگ تجاری درگرفت. چینی‌ها سنگ آهن اضافی را به عنوان پشتیبان در صورت اعمال محدودیت های بیشتر در استرالیا خریداری می‌کنند. در همین حال، صادرات از برزیل پس از یک فاجعه در سال ۲۰۱۹ اثر کمتری بر افزایش قیمت دارد. شرکت معدنکاری برزیل Vale یک تولیدکننده عمده سنگ آهن است پس از ایجاد فاجعه زیست‌محیطی در ژانویه ۲۰۱۹ ، هنگامی که سد معدن باطله آن دچار حادثه و باعث کشته شدن ۲۷۰ نفر شد، اخیراً با توافق ۷ میلیارد دلاری موافقت کرده است. اما پیش‌بینی های تولید خود را تا سال ۲۰۲۳ کاهش داده است.
۴- قیمت سنگ آهن شامل هزینه حمل و نقل به چین
لازم به یادآوری است که قیمت مرجع سنگ آهن بر اساس هزینه بار در نقطه ورود به چین (CFR Qingdao) است. این نرخ به عنوان قیمت تحویل‌شده شناخته می شود و شامل هزینه حمل بار سنگ آهن از استرالیا به بندرهای چین است. حمل و نقل می‌تواند هزینه قابل توجهی داشته باشد، اما اخیراً صاحبان کشتی در تلاشند در بازار نزولی قراردادهای خود با حمل‌کنندگان ذغال سنگ (وضع تعرفه چین بر زغالسنگ استرالیا) را فسخ کنند که در نتیجه، کشتی های بیشتری برای حمل محموله های سنگ آهن در مسیر تجاری استرالیا به چین در دسترس خواهند بود و فشار مضاعف بر قیمت حمل و نقل وارد می‌کنند. به گفته کارشناسان بازار حمل و نقل، هزینه حمل بار سنگ آهن از استرالیا به چین به طور متوسط ۱۵ دلار آمریکا در هر تن در فصل آخر ۲۰۲۰ است. رالف لشچینسکی ، مدیر تحقیق در مشاور حمل و نقل مستقر در جنوا گفت: «دلیل این موضوع این است که بازار حمل و نقل به دلیل کمبود بار زغالسنگ در سال جاری کاهش می‌یابد، در حالی که تجارت سنگ آهن بسیار خوب پیش می رود.» پیش‌بینی می‌شود پس از کسر هزینه حمل و نقل با نرخ فعلی، قیمت سال آینده سنگ آهن تحویل‌شده به بندرهای چین نیاز به تعدیل داشته باشد و حتی شاید به اندازه کافی ایجاد انگیزه برای تولید بیشتر نداشته باشد. بر اساس پیش‌بینی های صورت‌گرفته ، نرخ فوب سنگ آهن استرالیا در بندرهای پیلبارا بدون هزینه حمل و نقل فقط ۶۵ تا ۷۵ دلار به ازای هر تن خواهد بود.
۵- تولید کنندگان معتبر به دنبال تقاضا می روند
واحد تحقیقات کالای دولت استرالیا گفت ، عمده تولیدکنندگان سنگ آهن استرالیا به سرمایه‌گذاری در منابع جدید تأمین ادامه می دهند. به عنوان مثال، گروه فورتسکو متالز FMG که در ماه دسامبر و قبل از موعد مقرر، معدن سنگ آهن الیوانا را به بهره‌برداری رساند. معدن فلنک جنوبیگروه BHP در سال ۲۰۲۱ به بهره برداری می‌رسد، ریو تینتو در حال ساخت معدن کودایدری خود با ۴۳ میلیون تن در سال است و تولید آن در سال ۲۰۲۲ آغاز می‌شود. صادرکنندگان سنگ آهن در استرالیا در تلاشند تا با تقاضا از جمله از چین همگام شوند. ایمز گفت: «معدن کاران بزرگ سنگ آهن هر ساله باید دو یا سه معدن جدید بسازند.»
۶- کاهش سود تولیدکننده فولاد با افزایش قیمت سنگ معدن
به گفته چندین تحلیلگر بازار ، فقط دو فاکتور می‌توانند بازار قوی سنگ آهن فعلی را از روند صعودی فعلی خود منحرف کنند: اولاً، کاسته شدن حاشیه سود برای کارخانه های تولید فولاد در چین و ثانیاً ، افزایش ذخایر مواد اولیه در بندرهای چین. برخی از تحلیلگران کالا معتقدند اقدامات محرک مالی چین در سال آینده رو به کاهش است و تقاضای آن برای کالاهای مرتبط با فولاد را ضعیف می‌کند. تحلیلگران در بانک CBA گفتند: «کاهش حاشیه کارخانه فولاد در چین و افزایش موجودی انبار بنادر سنگ آهن می‌تواند کاتالیزور کاهش قیمت سنگ آهن باشد.» آژانس رتبه‌بندی در گزارشی در ماه دسامبر گفت: «ما معتقدیم که با توجه به افزایش قیمت سنگ آهن ، قبل از بهبود در سال ۲۰۲۱ ، حاشیه فولاد تحت فشار قرار خواهد گرفت.» در واقع ، صنعت فولاد چین شروع به شکایت از سطح قیمت سنگ آهن کرده و خواستار اقدام پکن در این زمینه است. این فراخوان از طرف انجمن آهن و فولاد چین صورت گرفته که یک سازمان تجاری که نمایانگر دیدگاه‌های این صنعت است.
۷- موجودی انبار معادن در چین هنوز بالا است
بر اساس گزارش‌ها ، سطح سنگ آهن وارداتی در بندرهای چین بسیار بالاست، اما با افزایش مصرف کارخانه‌های فولاد در حال کاهش است. اکنون در بندرهای چین حدود ۱۳۰ میلیون تن سنگ آهن موجود است که نسبت به اوج اخیر کاهش یافته است، اما هنوز هم بالاتر از ۱۰۵ میلیون تن در اواسط سال گذشته است. نکته مهم برای بازار سنگ آهن صادراتی برزیل است و اینکه آیا تولیدکننده اصلی آن Vale می‌تواند تولید را افزایش دهد تا تقاضای چین را برآورده کند. پیش‌بینی Vale در سال ۲۰۲۰ تولید ۳۰۵ میلیون تن سنگ آهن است که کمتر از ۳۱۰ میلیون تن تولید در سال ۲۰۱۸ است. اگر تولید سنگ معدن برزیل در سال ۲۰۲۱ به ۳۳۰ میلیون تن برسد تنها ۲۵ میلیون تن اضافه شده به بازار، در سال آینده است. کارشناسان بازار گفتند که تولید کمتر از حد انتظار Vale باعث می‌شود که چین حداقل ۲۰ میلیون تن سنگ آهن از منابع جایگزین در سال ۲۰۲۱ پیدا کند. معادن مستقر در برزیل می‌خواهند در سال ۲۰۲۲ به ظرفیت تولید ۴۰۰ میلیون تن سنگ آهن برسند و به عنوان یک هدف بلندمدت به ۴۵۰ میلیون تن. این هدف ممکن است یک رویا به نظر برسد ، با توجه به اینکه این شرکت برای بازگشت به سطح تولید چند سال پیش در تلاش است.
۸- بازار آتی سنگ آهن شاهد افزایش تقاضاست
در بازار مشتقات ، معاملات آتی سنگ آهن سنگاپور نسبت به سال گذشته بیش از ۷۰ درصد افزایش یافته است و از زمان شروع این نوع معاملات در هفت سال پیش ، به بالاترین رکورد رسیده است.
مایکل سین ، رئیس بخش مشتقات در بورس کالای سنگاپور SGX ، به بلومبرگ گفت: «سنگ آهن به عنوان اولین کالای جهانی واقع در آسیا تبدیل شده است که از نظر اندازه و اهمیت اقتصادی از بازار نفت پیروی می کند.» در ماه دسامبر بلومبرگ گزارش داد که معاملات آتی سنگ آهن با افزایش ۵.۷٪ به ۱۵۵ دلار در هر تن در بورس سنگاپور رسید. در همین حال ، معاملات آتی سنگ آهن در بورس کالای دالیان برای اولین بار در تاریخ ۱۰ درصد افزایش یافت و از مرز ۱۰۰۰ یوان (۱۵۲.۹ دلار آمریکا) در هر تن عبور کرد؛ در حالی که ورق گرم و میلگرد در شانگهای نیز افزایش قیمت داشتند. تولیدکنندگان چینی از دولت ملی برای تنظیم بازار درخواست کرده‌اند و از کمیسیون اوراق بهادار خواستار اقدام برای بررسی قیمت گذاری در بازار سنگ آهن شده‌اند. بسیاری از بازارهای سهام بین‌المللی فعالیت‌های سفته‌بازی دارند و به نظر می‌رسد سنگ آهن یکی از این موارد باشد. سطح ۱۵۵ تا ۱۶۵ دلار در هر تن قیمت بسیار بالایی برای پرداخت سنگ آهن در نظر گرفته می‌شود؛ با وجود این، تحلیلگران انتظار ندارند این قیمت که در کوتاه‌مدت کاهش یابد. در حالی که قیمت های بالا برای قیمت سهام معادن و سرمایه‌گذاری این شرکت‌ها مناسب است، نوسانات کار را برای تولیدکنندگان دشوار می‌کند؛ بنابراین، تثبیت قیمت‌ها ترجیح داده می‌شود.
۹- سرمایه گذاری در سنگ آهن در حال افزایش است
بسیاری از پروژه‌های جدید سنگ آهن در حال انجام یا برنامه‌ریزی است. در همین حال، شرکت اکتشاف و توسعه سنگ آهن کانادایی Black Iron ، مالکیت ۱۰۰درصد پروژه سنگ آهن Shymanivske خود را دارد که در مرحله تأمین بودجه است و امیدوار است که پروژه آن در پایان سال جاری آغاز شود. این شرکت در مرکز اوکراین واقع و با معادن سنگ آهن احاطه شده است. همچنین نزدیک به کارخانه‌های بزرگ تولید فولاد در اروپا ، ترکیه و خاورمیانه است که مسیرهای حمل و نقل مطلوبی به هند و چین نیز دارند.
۱۰- .جمع‌بندی
در پایان مهمترین علت رشد سنگ آهن بعد از یک دوره رکود تقریبا طولانی‌مدت را می‌توان آغاز جنگ تجاری بین بزرگترین صادرکننده(استرالیا) و بزرگترین واردکننده(چین) این کالا دانست. برخی علل دیگر مانند شکستن سد شرکت واله برزیل، تقاضای قوی بخش ساختوساز و صنعت فولادسازی چین و هند و حتی آمریکا و اتحادیه اروپا بعد از ریکاوری دوران پساکرونا می‌تواند عامل پایدار ماندن قیمت در سطوح فعلی در کوتاه‌مدت باشد. اما اگر در میان‌مدت و بلندمدت بالانس عرضه و تقاضا در این بخش با تمهیدات اندیشیده‌شده ایجاد شود، به دلیل سرمایه‌گذاری‌های جدید در بخش معدن، کاهش حاشیه سود فولادسازان، کاهش هزینه‌های حمل و نقل و سطح بالای موجودی انبارهای چین می‌توان به تعدیل قیمت تا سطوح زیر ۱۰۰دلار در پایان سال۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ امیدوار بود.
بنابراینآیا قیمت سنگ آهن همچنان در حال افزایش است؟ به نظر می‌رسد کوتاه‌مدت امکان آن وجود دارد، اما در درازمدت به نظر نمی‌رسد و به سرعت تثبیت زنجیره‌های تأمین بستگی دارد.
