متنوع‌سازی سبد سوخت و بهینه‌سازی مصرف برای مقابله با ناترازی انرژی
سکینه مهرایی
در سالیان اخیر ایران به عنوان یکی از بزرگترین دارندگان منابع هیدروکربوری، دچار ناترازی‌های گوناگون در حامل‌های مختلف انرژی از جمله گاز و بنزین شده است به طوری که مسئولان را به آن داشته تا برای جلوگیری از آن گام‌هایی بردارند همچنین یکی از ماموریت‌های مهم دولت چهاردهم توجه به بخش انرژی است.
به گزارش عصراقتصاد، به همین منظور مسئولان و نمایندگان مجلس گردهم آمدند و در کنفرانس بین‌المللی بهینه‌سازی مصرف انرژی به بررسی این چالش پرداختند.
هوشنگ فلاحتیان، معاون وزیر نفت در امور برنامه‌ریزی با تأکید بر اینکه رفع ناترازی انرژی در حال حاضر به مهم‌ترین چالش بخش‌های اقتصادی کشور تبدیل شده است، بیان کرد: بر اساس ترازنامه هیدروکربوری کشور در سال ۱۴۰۱ تولید انرژی اولیه ۹.۴ میلیون بشکه معادل نفت خام در روز (با سهم ۹۹ درصدی نفت و گاز) بوده است.
وی ادامه داد: عرضه انرژی اولیه ۷ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه معادل نفت خام در روز و مصرف نهایی انرژی نیز ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه معادل نفت خام در روز بوده است که بخش صنعت همراه با خوراک پتروشیمی در جایگاه اول است و پس از آن بخش خانگی، بیشترین سهم را در مصرف داشته است.
معاون وزیر نفت در امور برنامه‌ریزی با اشاره به اینکه حجم تلفات، تبدیل انتقال و توزیع انرژی در کشور شامل نیروگاه‌های حرارتی، پالایشگاه‌های نفت و گاز و خطوط انتقال و توزیع، حدود ۱۸ درصد از عرضه انرژی اولیه را به خود اختصاص داده است، افزود: بخش عمده آن مربوط به تلفات تبدیل انرژی در نیروگاه‌های حرارتی کشور است و از این مقدار حدود یک‌سوم آن (۲۰۰ هزار بشکه معادل نفت خام در روز) از طریق افزایش میانگین بازده نیروگاه‌های حرارتی کشور تا حدود ۵۰ درصد قابل صرفه‌جویی است.
صرفه‌جویی ۳۰ میلیارد دلاری با بهینه‌سازی مصرف سوخت
فلاحتیان تأکید کرد: همچنین با انجام اقدام‌های بهینه‌سازی در بخش‌های مصرف‌کننده انرژی ازجمله صنعت ساختمان و حمل‌ونقل دستیابی به صرفه‌جویی حدود یک میلیون بشکه معادل نفت خام در روز امکان‌پذیر خواهد بود که با احتساب صرفه‌جویی قابل دستیابی در نیروگاه‌های حرارتی، صرفه‌جویی به میزان یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز به ارزش حدود ۳۰ میلیارد دلار در سال امکان‌پذیر می‌شود.
وی با بیان اینکه تحقق این هدف، مستلزم عزم ملی و همکاری همه‌جانبه دستگاه‌های ذی‌ربط و مشارکت همه دستگاه‌های اجرایی و مصرف‌کنندگان انرژی در بخش‌های دولتی و خصوصی است، گفت: با وجود قوانین مختلف در این زمینه اما اهداف تعیین‌شده برای بهینه‌سازی انرژی محقق نشده و عملکرد نامطلوب کارایی و بهره‌وری انرژی کشور را در وضعیت بسیار سختی قرار داده است.
معاون وزیر نفت در امور برنامه‌ریزی افزود: در حالی که مطابق بند ۷ سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف ابلاغی مقام معظم رهبری، مقرر بود شاخص شدت انرژی کشور به حداقل دوسوم تا پایان برنامه پنجم توسعه و به حداقل یک‌دوم تا پایان برنامه ششم توسعه نسبت به شاخص مذکور در سال ۱۳۸۹ کاهش یابد، اما شاخص شدت انرژی نه‌تنها کاهش نیافت؛ بلکه ۳۰ درصد نیز افزایش داشته است.
فلاحتیان ادامه داد: طی ۲۰ سال گذشته در بیشتر کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، رشد اقتصادی از رشد عرضه انرژی اولیه سبقت گرفته اما متأسفانه در کشور ما دقیقاً معکوس روند جهانی عمل شده است و رابطه معناداری بین عرضه انرژی اولیه و رشد اقتصادی وجود ندارد.
گذار از اقتصاد منبع‌محور به اقتصاد مبتنی بر افزایش بهره‌وری انرژی
وی با اشاره به پایان‌پذیر بودن منابع سوخت‌های فسیلی و بروز ناترازی عرضه و تقاضای انرژی و از طرفی تحت تأثیر قرار گرفتن محیط زیست و اقلیم ناشی از به‌کارگیری بیش‌ازحد این سوخت‌ها، گفت: گذار از اقتصاد منبع‌محور به اقتصاد مبتنی بر افزایش بهره‌وری انرژی، ضرورت اساسی است.
معاون وزیر نفت در امور برنامه‌ریزی تأکید کرد: از اوایل دهه ۸۰ شمسی سیاست صنعتی کشور با فرض وجود منابع انرژی ارزان و فراوان به‌عنوان مزیت رقابتی مبتنی بر توسعه صنایع به‌شدت انرژی‌بر شکل گرفت و با توجه به ماهیت انرژی‌بری بالای این صنایع و ارزش‌افزوده نسبتاً اندک، تولید ناخالص داخلی متناسب با مصرف انرژی رشد نکرد.
فلاحتیان با بیان اینکه این موضوع یکی از عوامل رشد شدت انرژی کشور بوده است، افزود: بیشتر این صنایع به‌دلیل استفاده از سوخت ارزان، اقدامی در جهت بهبود راندمان خود نکرده‌اند.
وی ادامه داد: بنابراین با توجه به شرایط کنونی در کشور و به‌منظور غلبه بر ناترازی گاز طبیعی و فرآورده‌های نفتی تجدیدنظر در سیاست‌های توسعه صنعتی کشور ازجمله تکمیل زنجیره ارزش و توسعه صنایع پیشرفته و با ارزش‌افزوده بالا، تولید کالا با مصرف انرژی کمتر و بهینه‌سازی مصرف انرژی می‌تواند به بهبود شاخص شدت انرژی منجر شود.
ضرورت سرمایه‌گذاری سالانه ۳۰ میلیارد دلاری در بهینه‌سازی مصرف انرژی
معاون وزیر نفت در امور برنامه‌ریزی به تلاش‌های وزارت نفت در اجرای طرح‌های توسعه، نگهداشت و افزایش تولید از میدان‌های نفت و گاز اشاره کرد و گفت: به‌دلیل رشد فزاینده مصرف انرژی در کشور و نبود توجه جدی به اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی و رفع نشدن موانع آن در سال‌های گذشته، همچنین تلفات بالای انرژی، در بخش‌های مختلف مصرف ناترازی انرژی در کشور به‌وجود آمده است.
فلاحتیان تصریح کرد: برای رفع آن، به‌طور متوسط باید تا پایان دولت چهاردهم سالانه حداقل ۳۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شود، در غیر این صورت غلبه بر ناترازی انرژی در سال‌های آینده دشوارتر خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه برای رفع ناترازی انرژی لازم است به‌طور همزمان هم در طرف عرضه و هم در طرف تقاضا، اقدام‌های اصلاحی انجام شود، افزود: بنابراین این تصور که باید تمام ناترازی گاز و فرآورده‌های نفتی در کشور، با افزایش عرضه برطرف شود، راهکاری صحیح و منطبق بر منطق اقتصادی نیست.
معاون وزیر نفت در امور برنامه‌ریزی ادامه داد: نگهداشت سطح تولید، توسعه میدان‌های جدید نفت و گاز، احداث پالایشگاه‌های جدید و توسعه خطوط انتقال گاز و فرآورده‌های نفتی زمان‌بر است و نیاز به منابع مالی زیاد و افزایش خوراک نفت خام دارد.
فلاحتیان با بیان اینکه این در شرایطی است که می‌توان طرح‌های بهینه‌سازی و کنترل مصرف سوخت را با سرمایه‌گذاری به مراتب کمتر و در زمانی کوتاه‌تر اجرا کرد، گفت: بنابراین به‌موازات اقدام‌ها در جهت افزایش عرضه حامل‌های انرژی ضروری است طرح‌های بهینه‌سازی و مدیریت مصرف حامل‌های انرژی با اولویت و سرعت بیشتری اجرا شود.
اجرای طرح‌های مردمی‌سازی بهینه‌سازی مصرف سوخت
وی افزود: وزارت نفت همسو با تکالیف تعیین‌شده در قانون برنامه هفتم پیشرفت، انجام این اقدام‌ها را در دستور کار قرار داده است. اولین مورد این اقدام‌ها واگذاری توسعه میدان‌های گازی جدید و طرح‌های جمع‌آوری گازهای مشعل (فلر) به صنایع انرژی‌بر و پتروشیمی‌ها از طریق مشارکت با شرکت‌های اکتشاف و تولید دارای صلاحیت بود که در اولویت وزارت نفت قرار گرفته است. گاز تولیدی این میدان‌ها به سرمایه‌گذاران این طرح‌ها اختصاص می‌یابد.
معاون وزیر نفت در امور برنامه‌ریزی تأکید کرد: در دومین مورد، اصلاح ساختار حکمرانی بخش بهینه‌سازی مصرف، به‌منظور افزایش کارآمدی و یکپارچگی در این بخش و همکاری برای تأسیس سازمان در دستور کار قرار دارد.
فلاحتیان ادامه داد: همچنین بهینه‌سازی و مدیریت راهبردی انرژی در اجرای برنامه هفتم، پیشرفت اجرای طرح‌های مردمی‌سازی بهینه‌سازی مصرف سوخت از طریق صدور گواهی صرفه‌جویی انرژی برای اجرای طرح‌ها و تشویق آن دسته از مشترکان خانگی، عمومی و تجاری غیرتولیدی که مصرف انرژی خود را نسبت به مصرف سال پیش خود در مدت زمان مشابه کاهش می‌دهند از دیگر اقدام‌ها در زمینه بهینه‌سازی مصرف انرژی است.وی تصریح کرد: همچنین آن دسته از مشترکان صنعتی یا تجاری تولیدی که مصرف انرژی خود را نسبت به مصرف سال قبل خود در مدت‌زمان مشابه کاهش دهند، مشمول دریافت گواهی به میزان معادل انرژی صرفه‌جویی شده خواهند شد.
معاون وزیر نفت در امور برنامه‌ریزی اقدام دیگر را پیگیری پرداخت منابع پیش‌بینی‌شده برای حساب بهینه‌سازی مصرف انرژی عنوان کرد و گفت: رفع موانع و پیشبرد اجرای طرح‌های مصوب شورای اقتصاد در حوزه بهینه‌سازی و کاهش مصرف انرژی بر اساس ظرفیت ماده (۱۲) قانون رفع موانع تولید از طریق فعال‌سازی و گردش منابع حساب بهینه‌سازی مصرف نیز در حال انجام است.
فلاحتیان با تأکید بر اینکه رسالت اصلی وزارت نفت عرضه پایدار انرژی در کشور است، افزود: در حالی که وضعیت فعلی ناترازی انرژی در کشور معلول کاستی‌ها و بی‌توجهی به مدیریت مصرف انرژی در کشور است، عبور از این وضعیت به اراده ملی و مشارکت جدی تمامی وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های ذی‌ربط و همراهی مردم نیاز دارد، در غیر این صورت این ناترازی حتی با افزایش تولید در سال‌های آینده تشدید خواهد شد.
ارزش‌افزوده ۹۰ میلیارد دلاری صنعت نفت با اجرای طرح‌های بهینه‌سازی
در ادامه این مراسم مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت نیز با اشاره به اینکه طرح‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای صرفه‌جویی انرژی در این شرکت تعریف شده است، تصریح کرد: با اجرای این طرح‌ها تا پایان سال ۱۴۲۰، ۹۰ میلیارد دلار به ارزش نفت کشور افزوده می‌شود.
حسین حسین‌زاده با بیان اینکه صنعت نفت یک صنعت مادر است و ۹۰ درصد اقتصاد کشور به این صنعت وابستگی دارد، گفت: صنعت نفت، گاز و نیرو در اقتصاد کشور تأثیرگذارند.
وی با اشاره به فرمایش‌های مقام معظم رهبری و تأکید ایشان بر بهینه‌سازی مصرف انرژی افزود: منابع مطلوبی در صندوق بهینه‌سازی مصرف تعریف شده و امیدواریم این صندوق بتواند شرایط بهینه‌سازی مصرف انرژی در کشور را بهبود بخشد.
مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت بیان کرد: طرح‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای صرفه‌جویی انرژی در این شرکت تعریف شده است و با اجرای این طرح‌ها تا پایان سال ۱۴۲۰، ۹۰ میلیارد دلار به ارزش نفت کشور افزوده می‌شود.
حسین‌زاده با بیان اینکه دو سازکار ماده ۱۲ و بازار بهینه‌سازی در حوزه بهینه‌سازی مصرف انرژی قابلیت اجرا ندارد، گفت: هشت وزارتخانه اداره کل بهینه‌سازی دارند و اگر این بهینه‌سازی‌ها تجمیع نشوند، کاری نمی‌توان انجام داد.
وی با اشاره به اینکه مصرف انرژی در کشور دوبرابر کشورهای در حال توسعه است، بیان کرد: ۹.۲ درصد گاز کشور در حوزه پتروشیمی مصرف می‌شود که ۶۰ درصد آن سهم سوخت است و برای تولید یک محصول پتروشیمی به‌صرفه نیست.
مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت فرهنگ‌سازی، پیک‌سایی، افزایش تولید و سیاست‌های قیمتی را از راه‌حل‌های رفع ناترازی برشمرد و گفت: سرمایه‌گذاری در بهینه‌سازی مصرف انرژی معادل ۷ تا ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در حوزه تولید است.
حسین‌زاده با اشاره به اینکه در حوزه پالایشگاهی نیز هدررفت انرژی وجود دارد، تصریح کرد: نمی‌شود هم‌اکنون با روش تولید بنزین در دهه ۴۰ و ۵۰ بنزین تولید کرد.
مردم نقش مهمی در مدیریت مصرف انرژی دارند
شریعتی‌نیاسر، عضو کمیسیون انرژی مجلس نیز در ادامه این مراسم گفت: معتقدم مردم مقصر اصلی مصرف بالای بنزین نیستند، بلکه خودرویی که در اختیار آنها قرار داده شده است مصرف بهینه‌ای ندارد اگرچه مردم نقش مهمی در مدیریت مصرف انرژی دارند، در بخش‌های حاکمیتی نیز باید کارهای مهمی انجام دهیم تا مدیریت مصرف اتفاق بیفتد.
وی افزود: معتقدم مردم مقصر اصلی مصرف بالای بنزین نیستند، بلکه خودرویی که در اختیار آنها قرار داده شده است مصرف بالایی دارد، همچنین مردم مقصر اصلی مصرف بالای گاز طبیعی نیستند، بلکه وسایل گرمایشی ازجمله بخاری‌های فرسوده یکی از دلایل مصرف بالای گاز در بخش خانگی است.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی به ناترازی‌ها در بخش سوخت اشاره و تصریح کرد: در مقاطعی در حوزه بنزین، روزانه حدود ۱۰ میلیون لیتر واردات داریم و در حوزه گاز طبیعی نیز در بعضی از ماه‌های سرد سال، تا ۳۰۰ میلیون مترمکعب در روز دچار ناترازی هستیم.
شریعتی‌نیاسر با بیان اینکه در موضوع ناترازی انرژی باید دو مقوله افزایش تولید و اصلاح الگوی مصرف با هم پیگیری شود، گفت: امروز یکی از دلایل ناترازی انرژی توجه نداشتن به تنوع سبد انرژی کشور است. باید بیش از پیش سبد سوخت کشور را متنوع کنیم تا بخشی از ناترازی برطرف شود.
وی با اشاره به اینکه ظرفیت مناسبی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی وجود دارد که باید آن را محقق کنیم، افزود: رکورد مطلوبی در زمینه بهینه‌سازی نداریم، اما اگر ۱۰ تا ۳۰ درصد نیز این موضوع محقق شود کار مؤثری انجام شده است.
