نا آرامی بورس با دعوای دولتی بر سر ETF دوم

مسعود وطنخواه
عصر اقتصاد: افزایش تحریم‌های کشور و کاهش قمیت جهانی نفت در سال گذشته که کاهش ورود دلارهای نفتی همراه از یک‌سو و افزایش هزینه‌ نقل و انتقالات پولی را به دنبال داشت در نهایت سبب شد که متولیان امر به اقتصاد درون‌زا متمایل شوند و تصمیم بگیرند که کسری بودجه را از فروش دارایی‌های دولت جبران کنند. بر این اساس، در اولین اقدام طرح سه‌گانه فروش دارایی‌های دولت در قالب صندوق‌های ETF به لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ راه یافت.

مرحله اول عرضه صندوق‌های ETF به عنوان راهی برای جذب نقدینگی در بورس و تامین مالی دولت به سهام بانک‌ها و بیمه‌هایی اختصاص یافت که همچنان بخشی از سهام آنها در اختیار دولت بود، با موفقیت به انجام رسید تا آنجا که به فاصله یک‌ماه از عرضه این سهام، ‌ارزش آن بیشتر از ۱۰۰درصد رشد کرد.

فروش صندوق دارایکم با استقبال خوبی مواجه نشد اما بازدهی آن پس از پایان بازه زمانی یک ماهه توقف معاملات سبب شد که عموم مردم که به هر دلیلی دارایکم را نخریده بودند برای خرید دارادوم و سوم روزشماری کنند.

یک ماه گذشته صرف گمانه‌زنی‌های مختلف در مورد ترکیب دارا دوم و سوم به خودرویی و پالایشگاهی شد تا اینکه رئیس کل سازمان خصوصی سازی یکم مرداد از عرضه دومین صندوق سرمایه گذاری قابل معامله ETF داد.

رئیس کل سازمان خصوصی سازی گفته بود: اقدامات لازم به منظور تشکیل دومین صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله ETF با نام «صنایع پالایش نفت» متشکل از شرکت‌های پالایش نفت تبریز، پالایش نفت بندرعباس، پالایش نفت اصفهان و پالایش نفت تهران از سوی وزارت نفت در مرحله انجام بوده و امید است تا پایان مرداد این صندوق نیز از طریق پذیره‌نویسی عمومی تشکیل شود. با این حال در ۱۵مرداد سایت سازمان خصوصی‌سازی فروش قسمتی از سه پالایشگاه نفت بندرعباس، نفت اصفهان و نفت تهران را آگهی کرد.

اما چهار روز پس از انتشار این آگهی، شبکه خبر در پیامی از قول رئیس کل سازمان خصوصی سازی خبر از قطعی‌شدن عرضه دارادوم در اوایل شهریور داد. هنوز چند ساعتی از انتشار این خبر نگذشته بود که روابط عمومی سازمان خصوصی‌سازی (ساعت ۱۰و ۱۲ دقیقه صبح دیروز) آغاز پذیره‌نویسی دارا دوم در شهریورماه را تکذیب و دلیل لغو را همراهی‌نکردن وزارت نفت اعلام کرد.

در متن خبر آمده است: «به گزارش روابط عمومی سازمان خصوصی سازی، به دنبال انتشار برخی اخبار مبنی بر آغاز پذیره‌نویسی دومین صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله موسوم به ETF از اوایل شهریور سال‌جاری، روابط عمومی این سازمان ضمن تکذیب خبر فوق اعلام کرد: بر اساس اعلام قبلی سازمان خصوصی‌سازی قرار بود سهام دولت در چهار پالایشگاه در قالب دومین صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) عرضه شود لیکن با توجه به عدم اقدام وزارت نفت در تاسیس صندوق مذکور، هیات واگذاری در آخرین جلسه خود و با توجه عرضه قبلی سهام شرکت پالایش نفت تبریز، عرضه باقی‌مانده بلوک سهام متعلق به دولت در سه شرکت پالایش نفت بندرعباس، تهران، و اصفهان را نیز مصوب نمود. لذا بر همین اساس آگهی عرضه عمده و بلوکی سهام این شرکت ها هفته گذشته منتشر شده است که پس از هماهنگی با بورس تاریخ دقیق عرضه آن در بازار سرمایه مشخص خواهد شد.»

این گزارش می افزاید: «سازمان خصوصی‌سازی مجری مصوبات هیات محترم واگذاری است و چنانچه در این خصوص مصوبه جدیدی به این سازمان ابلاغ شود بر آن اساس اقدام خواهد شد. لذا تاکید می‌شود اخبار منتشره در سایت سازمان خصوصی‌سازی مبنا و ماخذ اقدامات مربوط به عرضه سهام دولت در بازار خواهد بود و شایسته است که با مراجعه به پایگاه اینترنتی سازمان خصوصی‌سازی به نشانی www.ipo.ir اطلاع‌رسانی صحیح انجام گیرد.»
ردوبدل ادعاها میان وزارتخانه‌های اقتصاد و نفت

خصوصی‌سازی با وجود آنکه در سطح نظری به عنوان یک ضرورت بیان می‌شود، در عمل، به دلیل آنکه سبب جایگزینی تدریجی مدیریت می‌شود، به مذاق بسیاری از مدیران دولتی و قدیمی خوشایند نیست و همین امر زمینه‌ساز مخالفت‌های گاه و بیگاه یا کارشکنی در این روند گذارست. نمونه این مخالفت‌ها را در واگذاری و خصوصی‌سازی فولاد خوزستان در اوائل دهه نود را تجربه کرده‌ایم.

به گزارش خبرگزاری تسنیم، فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی، دیروز در حاشیه اختتامیه مسابقه آثار کوتاه رادیویی، کار و تولید در پاسخ به این سوال که چرا سازمان خصوصی سازی عرضه دارادوم را منتفی اعلام کرده است؟ گفت: «دستگاه مربوطه در روز‌های اخیر اعلام کرد آمادگی نداریم بر این اساس، دارادوم به صورت بلوکی عرضه و اگر هم نتوانستیم، آن را شناور می‌کنیم.»

انتشار این اظهارنظرهای از سوی وزیر اقتصاد و خصوصی‌سازی سبب انتشار اطلاعیه شرکت پالایش و پخش درباره واگذاری سهام پالایشگاه‌ها شد.

به گزارش ایسنا، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در پاسخ به اظهارات رئیس سازمان خصوصی‌سازی در مورد همراهی‌نکردن وزارت نفت برای واگذاری سهام پالایشگاه‌ها با اظهار تعجب از مطالب اظهارشده اعلام کرد: «طبق آخرین نظر دژپسند وزیر امور اقتصادی و دارایی، قرار شد سهام پالایشگاه‌ها به صورت بلوکی فروخته شود و لذا با انتخاب این روش عرضه، دیگر لزومی به تشکیل صندوق ETF نبوده است.»

در ادامه این اطلاعیه آمده است: «در هر حال در صورت تغییر این نظر و تصمیم برای تشکیل صندوق ETF، این شرکت و وزارت نفت آماده بوده و هستند که تمامی اختیارات خود را در این خصوص به وزیر و وزارت محترم امور اقتصادی و دارایی تفویض کند.»

از سوی دیگر، معاون واگذاری سهام و بنگاه‌های سازمان خصوصی‌سازی، وزارت نفت را مکلف به ثبت صندوق دارای دوم دانسته است. حسن علایی در این باره به سنا گفت: «اگر وزارت نفت صندوق شرکت‌های پالایشی را به ثبت نرساند سازمان خصوصی‌سازی نمی‌تواند راسا صندوقی ثبت کند. صندوق‌های ETF را باید شرکت‌های مادر تخصصی و وزارت ذی‌ربط، ثبت و پذیره‌نویسی کند.»

علایی ادامه داد: «به این ترتیب و با توجه به رویکرد وزارت نفت، هیأت واگذاری تصمیم گرفت سهام شرکت‌های پالایشگاهی را به صورت بلوکی عرضه کند و سازمان خصوصی‌سازی نیز مجری سیاست‌های هیات واگذاری است.»

انتشار چند خبر و ناهماهنگی در دو وزارت نفت و اقتصاد سبب واکنش عضو ناظر مجلس در شورای عالی بورس و اوراق بهادار شد. محسن علیزاده از پیگیری عرضه‌نشدن ETF دوم در بازار بورس در مجلس خبر داد.

او در گفت‌وگو با خانه ملت درباره وضع بازار بورس گفت: «در یک مقطع زمانی از ابتدای صبح امروز (دوشنبه) اعلام خبر عدم‌عرضه ETF دوم توسط سازمان خصوصی‌سازی موجب افت نزولی در بازار بورس شد و بعد با اعلام این خبر به عنوان شایعه بار دیگر بازار تا حدودی به شرایط قبل بازگشت.»

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس تصریح کرد: «با اعلام رسمی وزارت اقتصاد و دارایی درباره عرضه نشدن ETF دوم در ابتدای شهریور مجددا بازار بورس ارزش نزولی پیدا کرد.»

وی اظهار کرد: «مطمئنا این اظهارنظرها تبعات منفی برای بازار به همراه داشته است و بنابراین ما حتما این موضوع را از مسئولان وزارت اقتصاد و دارایی و سازمان بورس پیگیری خواهیم کرد تا ببینیم چه راه حلی می‌توان برای این موضوع پیدا کرد.»

گمانه‌زنی درباره دعوا بر سر مدیریت

در ادامه تحولات مربوط به منتفی شدن عرضه ETF دوم، خبرگزاری تسنیم درباره چرایی اختلاف دو وزارتخانه اقتصاد و نفت در این باره نوشت: «یکی از گمانه‌زنی‌های جدی نیز به موضوع مدیریت سهام پالایشگاه‌های در معرض عرضه اشاره دارد، بر این اساس ‏به‌نظر می‌رسد در مورد پالایشگاه‌ها دعوای اصلی بر سر مدیریت این صندوق باشد. اگر سهام موجود به‌صورت ETF عرضه شوند به‌نظر می‌رسد مدیریت صندوق به‌عهده وزارت اقتصاد باشد و اگر عرضه به‌صورت بلوکی انجام شود احتمالاً با انجام خرید از سوی زیرمجموعه‌های وزارت نفت مدیریت در نهایت در وزارت‌خانه مذکور باقی بماند.»