اقتصاد شبکههای اجتماعی، از واقعی تا مجازی
موسسه عالی آموزش وپژوهش مدیریت وبرنامه ریزی در تداوم برگزاری نشست‌‌های تخصصی خود، نشستی را با عنوان «اقتصاد شبکههای اجتماعی» برگزار کرد.
به گزارش روابط عمومی موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، در این نشست که با حضور امیر حبیبدوست (پژوهشگر و مدرس دانشگاه گیلان) به عنوان سخنران اصلی و زهرا میلا علمی (عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران) و سید علی هاشمی (کارشناس اقتصادی) به عنوان اعضای پنل علمی برگزار شد؛ از اهمیت شبکههای اجتماعی واقعی و مجازی در تصمیم گیری‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و چگونگی شکل گیری و حضور افراد در آنها سخن به میان آمد.
علی متوسلی، مدیر کل دفتر خدمات پژوهشی موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، به عنوان دبیر این نشست، از شبکههای اجتماعی به عنوان بستری برای شکل‌گیری تعاملات اجتماعی میان افراد جامعه یاد کرد و گفت: تحلیل و بررسی این شبکه‌ها، نحوه شکل‌گیری و ساختار حاکم بر آنها امری ضروری است اما فراگیری بیماری کرونا، لزوم بررسی شبکه های اجتماعی مجازی و نحوه شکل گیری آنها را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر کرده است که تلاش پژوهشگران برای بررسی زوایای پنهان آن را می‌طلبد.
امیر حبیبدوست، پژوهشگر و مدرس دانشگاه گیلان، در ادامه نشست با اشاره به پژوهش انجام‌شده با موضوع شکل‌گیری شبکه مهاجران در شهر رشت، از اهمیت حیاتی شبکه های اجتماعی در تعاملات میان افراد جامعه خصوصا در میان افراد مهاجر و ردیابی شبکه تعاملات آنها گفت و افزود: تحقیقات پیشین نشان می دهد که ۶۰ درصد مشاغل در ایالت ماساچوست آمریکا از طریق ارتباطات اجتماعی انجام می شود و شبکههای اجتماعی نقش مهمی در شکل‌گیری جرائم در میان جوانان دارند، ولی با این وجود محققان خصوصا محققان اقتصادی از اهمیت شبکه های اجتماعی غافل بوده اند که این موضوع در کشور ما نیز به وضوح دیده میشود.
وی مطالعات اقتصاد شبکه را در سه حوزه ساختار شبکه، اثرات شبکه و شکل‌گیری شبکه قابل بررسی و ارزیابی دانست و اشاره داشت: ما در ساختار شبکه‌ها، با موضوعاتی چون انتقال‌پذیری با خوشه‌بندی، توزیع درجه، قدرت ارتباطات و همرنگی مواجه‌ایم که در بررسی ارتباطات مهاجران اردبیلی به شهر رشت و ساری نیز مورد بررسی و تامل قرار گرفته است.
حبیبدوست سپس به بررسی آثار شبکه بر رفتار افراد در دو حوزه اثرگذاری غیراستراتژیک و اثرگذاری استراتژیک (بازی در شبکه) پرداخت که در مورد اول شبکه فقط کانال انتقال یا انتشار و در مورد دوم علاوه بر ویژگی انتقال‌دهندگی، رفتار استراتژیک میان اجزای شبکه نیز مورد بررسی قرار میگیرد.
مدرس دانشگاه گیلان در ادامه از شکل‌گیری شبکههای اجتماعی در سه شیوه تصادفی، استراتژیک و تصادفی – استراتژیک گفت و خاطرنشان کرد:شبکه‌ای که در مجموع، بیشترین مطلوبیت یا پیامد را در کل شبکه ایجاد کند؛ کاراست و از پایداری بیشتری برخوردار است.
حبیبدوست سپس با اشاره به تحقیقی که در مورد تعاملات مهاجران اردبیلی به شهرهای رشت و مازندران انجام شده است؛ افزود: مهاجران در مواجه با مهاجران دیگر با دو انتخاب مواجه‌اند: ۱- عدم برقراری ارتباط با مهاجر اول ۲- برقراری ارتباط با مهاجر اول
به گفته او، در حالتی که منافع بیشتر از هزینهها باشد؛ انتخاب دوم انجام می شود.
در این پژوهش متغیر اصلی موثر بر شکل‌گیری شبکه مهاجران، زمان ورود به مقصد است و متغیرهای کنترلی، مواردی چون درآمد، سن، سطح تحصیلات و محل تولد را در بر میگیرد. البته از نگاهی دیگر، برقراری ارتباط با افرادی با ویژگی‌های متفاوت، میتواند به عنوان عامل کاهش‌دهنده عدم اطمینان و ریسک برای مهاجران باشد.
نتایج تحقیقات در این پژوهش نشان می‌دهد که اختلاف زمان ورود بر احتمال برقراری ارتباط بین افرادی که اختلاف زمان ورود آنها کمتر از ۵ سال یا بیشتر از ۲۳ سال است، کمتر میشود که این موضوع قابل تأمل است و متغیر مجموع زمان ورود مهاجران اهمیت خود را از دست داده است.
در ادامه این نشست، زهرا میلا علمی،عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران، انجام چنین تحقیقاتی را در حوزه مسائل سیاسی و اجتماعی بسیار حائز اهمیت دانست و افزود: در موضوعات سیاسی و اجتماعی نحوه ورود افراد به شبکههای مختلف و چرایی ماندگاری یا جدا شدن آنها از گروهها بسیار مهم است که انجام چنین تحقیقاتی میتواند در تصمیم‌گیریهای کلان سیاسی و اجتماعی راهگشا باشد که حتی میتوان از این تحقیقات برای چرایی خروج نخبگان از کشور و چگونگی تعاملات و ارتباطات آنها با یکدیگر استفاده کرد.
تعاملات افراد در محیط کار و میزان و نحوه ارتباطات افراد سازمانها در این گروهها نیز موضوع دیگری است که میتواند برای پژوهشگران و سیاستگذاران، نکات درخور و مهمی را به همراه داشته باشد که البته این موضوع نیاز به بودجه های درخور و مناسب دارد.
سیدعلی هاشمی، کارشناس اقتصادی دیگر این پنل علمی، با اشاره به ضرورت توجه ویژه به تعاملات اقتصادی و اجتماعی افراد در شبکههای اجتماعی مجازی اضافه کرد: البته باید در بررسی شبکه های اجتماعی به موضوع اقتصاد در آنها توجه ویژه شود؛ چرا که این موضوع دست به گریبان جامعه ما در وضع کنونی است.
در شرایطی که بیشتر مشاغل تعطیل یا نیمه تعطیل شده اند، برسی روابط اقتصادی و نحوه تعاملات اقتصادی افراد در گروه‌های مجازی بسیار موثر و کاراست. با این وصف اگر شبکههای اجتماعی محور تعاملات افراد جامعه قرار گیرد، زمان و هزینهها بسیار کاهش مییابد و برای دولتها و هزینه‌های پیش روی آنها نیز بسیار ضروری است.
در ادامه این نشست علمی، افراد حاضر در پنل سوالاتی را با موضوعات و دغدغه های مختلف مطرح و گفتگوهایی درباره نحوه تعاملات اجتماعی در گروه های واقعی و مجازی انجام شد.
