جایگاه الگو پذیری جامعه در ترویج فرهنگ

ساختار وجودی افراد دارای ساحت های متعددی است که بازتاب و برایند این ساحت ها منجر به کُنش یا همان رفتار می شود. در میان ساحت های اخلاقی و رفتاری، دو ساحت «بینش» و «گرایش» دارای اهمیت بیشتری هستند و بسیاری از هنجارها و ناهنجاری هایی که در جامعه شاهد آن هستیم ماحصل پیوند یا تعامل این دو ساحت است. در حقیقت ساحت “بینش” (باور) و “گرایش” (اراده، میل، عواطف و…) کنش را یا همان رفتار را منجر می شوند.

آلبرت بندورا از روان‌شناسان نامدار حوزه روان‌شناسی اجتماعی در قرن بیستم اعتقاد دارد یادگیرنده باید‌ علاوه بر توجه و علاقه، توانایی تقلید و الگوبرداری را دارا باشد. یادگیری اجتماعی، بنا بر مشاهده و تقلید، به طور ناخودآگاه در بسیاری از افراد به صورت مثبت و منفی انجام می‌گیرد و پیامدهای ثمربخش، یا زیان‌بار خود را به دنبال خواهد داشت.

حال اگر در جامعه ای بینش افراد بر اساس ظواهر جامعه شکل گرفته باشد و منطق و تفکر در شکل گیری آن نقشی جدی بازی نکرده باشند، گرایش که مجموعه ای از خواست ها و عواطف و هیجانات است، خیلی سریع تسلیم بینش شده و رفتار در سطحی ترین ظاهر خود آشکار می شود.

یعنى زمانى که احساس یا هیجانى از آدمى سر بزند، بر شعور عقلانى و به عبارتی قوای تصمیم گیری تأثیر مى گذارد و توسط آن مورد اصلاح قرار مى گیرد و بعضى اوقات نیز علی رغم صحت و درستی به دلیل لذت آنی یا لذت مداوم علی رغم داشتن مضرات، از سوى شعور عقلانی پس زده مى شود.

جالب اینکه غالباً این دو شعور، به گونۀ شگفت آورى با یکدیگر سازگاری و هماهنگی دارند و به همان میزان که احساسات در مقابل عقل جنبه اساسى دارد، عقل نیز در برخورد با عواطف عامل بنیادی و مهم به شمار مى رود.

در چنین شرایطی برخی واژه ها، مفاهیم و ارزش اعتبار و قوام خود را در جامعه از دست می دهند. ارزش ها به ضد ارزش تبدیل می شوند و احیای فرهنگ های اجتماعی به شدت دشوار شده و در مواردی ناممکن می شوند؛ گرایش به ساختار های دم دستی و کم ارزش بیشتر از گرایش به فرهنگ های شناسنامه دار و با قوام می شود.

یادمان نرود اصل و اساس و تعیین کننده رفتار و کنش آدمی، “بینش و درک مفاهیم” است. رسول گرامی اسلام در این خصوص فرموده اند: وَ اِنَّما یَرْتَفِعُ الْعِبادُ غَدا فِى الدَّرَجاتِ وَ یَنالونَ الزُّلْفى مِنْ رَبِّهِمْ عَلى قَدْرِ عُقولِهِم» همانا بندگان به میزان عقلشان در روز قیامت به درجه بالاتر نائل و به پروردگارشان نزدیک می‌شوند. با این حال باید اشاره داشت بینش یا اصل تعیین کننده در صورتی که با “گرایش” صحیح همراه نشود، به مرحله رفتار نمی‌رسد. در این بین الگو پذیری به عنوان یک حلقه واسط نقشی کلیدی در تعیین یا تغییر نگرش افراد در جامعه دارد. در معرفی الگو به افراد جامعه به ویژه جوانان هوشمندانه تر عمل کنیم.