جنجال واردات موبایل به روش ODM؛ تولید داخلی یا انحصار ارزی؟
وزارت ارتباطات، واردات موبایل به روش ODM را در دسته تولید داخلی قرار داده است، اما انجمن موبایل ایران، پدافند غیرعامل و ستاد تسهیل با این موضوع مخالف‌اند. منتقدان معتقدند که این سیاست باعث رانت، خروج ارز و تهدید امنیتی می‌شود.
چرا ODM بحث‌برانگیز شده است؟
واردات موبایل به روش ODM (Original Design Manufacturer) یعنی تولید گوشی در چین با برند داخلی و سپس واردات آن به کشور.
وزارت ارتباطات این نوع واردات را تولید داخلی محسوب می‌کند، اما مهدی اسدی، رئیس انجمن موبایل ایران این تصمیم را اشتباه می‌داند. او در نشست خبری تأکید کرد که این سیاست به ضرر تولیدکنندگان داخلی، خروج ارز و ایجاد رانت ارزی منجر خواهد شد.
اسدی تصریح کرد که انجمن موبایل ایران با اصل واردات به روش ODM مخالفتی ندارد، بلکه با این مسئله مخالف است که این نوع واردات، تولید داخل محسوب شود. به گفته او، در نظر گرفتن ODM به‌عنوان تولید داخلی، باعث انحصار، ایجاد رانت ارزی و کاهش شفافیت می‌شود.
انحصار و عدم شفافیت در قراردادهای ODM
اسدی فاش کرد که در حال حاضر تنها سه شرکت چینی در این فرایند فعال‌اند و قراردادهایشان در فضایی غیرشفاف منعقد شده است. او همچنین به مشکلات امنیتی سیستم‌عامل استفاده‌شده در این گوشی‌ها اشاره کرد. این سیستم‌عامل که تنها پوسته‌ای از اندروید است، توسط یک شرکت خصوصی تحت نظارت وزارت ارتباطات توسعه یافته است و برای هر مدل گوشی، ۳۰ هزار دلار و برای هر دستگاه، ۳ درصد از سود را دریافت می‌کند.
مخالفت پدافند غیرعامل و ستاد تسهیل با طرح ODM
مخالفان این طرح فقط انجمن موبایل ایران نیستند. سازمان پدافند غیرعامل و ستاد تسهیل و رفع موانع تولید نیز نسبت به پیامدهای این مدل واردات هشدار داده‌اند. پدافند غیرعامل از ابعاد امنیتی این موضوع نگران است، زیرا موبایل‌ها به‌صورت یک کالای کامل وارد کشور می‌شوند و ماژول‌های امنیتی در نظر گرفته نشده است.
مهدی بهوندی، عضو هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان، با اشاره به عدم شفافیت در سیاست‌گذاری‌ها گفت:
“تولیدکنندگان نمی‌توانند برنامه‌ریزی مشخصی برای تولید داشته باشند، زیرا قوانین لحظه‌ای و چارچوب‌های نامشخصی برای ODM وضع شده است.”
وزارت ارتباطات، مدافع سرسخت ODM
در مقابل این انتقادات، وزارت ارتباطات حامی اصلی این طرح است. میثاق کرابی، دبیر انجمن تولیدکنندگان موبایل، اعلام کرد که تخصیص ارز برای واردات ODM بسیار سریع‌تر از تولید داخلی انجام می‌شود و این طرح محدودیت‌های سهمیه‌ای ندارد.
کرابی با انتقاد از عدم تعریف دقیق تولید داخلی، تأکید کرد که هدف از تولید داخلی، انتقال فناوری، ایجاد ارزش افزوده و کاهش وابستگی است، اما ODM هیچ‌یک از این اهداف را محقق نمی‌کند. او همچنین ادعای وزارت ارتباطات مبنی بر توسعه یک سیستم‌عامل بومی را رد کرد و گفت:
“نوشتن یک سیستم‌عامل از ابتدا که تقریباً غیرممکن است، و ایجاد یک پوسته بر روی اندروید نیز ارزش‌افزوده‌ای ندارد.”
آینده ODM؛ تسهیل تولید یا تقویت انحصار؟
با وجود مخالفت‌های گسترده، طرح ODM همچنان به قوت خود باقی است. وزارت ارتباطات معتقد است که این روش، سریع‌ترین راه برای تولید گوشی با برند داخلی است، اما منتقدان هشدار می‌دهند که این سیاست، مسیر را برای انحصار، خروج ارز و کاهش امنیت سایبری باز خواهد کرد.
آیا دولت حاضر به اصلاح این سیاست خواهد شد؟ یا با وجود انتقادات گسترده، همچنان از این مدل حمایت خواهد کرد؟ آینده واردات موبایل در ایران، به تصمیمات آتی سیاست‌گذاران وابسته خواهد بود.
