جهش ایران به قله پالایشی اوپک

بر اساس تازه‌ترین بولتن آماری سالانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) که هفته گذشته منتشر شد، ایران با ظرفیت پالایشی ۲ میلیون و ۲۳۷ هزار بشکه در روز، در جایگاه دومین کشور بزرگ پالایشگر نفت در اوپک قرار گرفته است.

این رقم معادل ۱۵.۸ درصد از مجموع ظرفیت پالایشی کشورهای عضو اوپک است و نقش کلیدی ایران را در بازار فرآورده‌های نفتی منطقه‌ای و جهانی برجسته می‌کند.

به گزارش عصراقتصاد، طبق آمارهای شصتمین نسخه بولتن آماری اوپک، ظرفیت پالایشی کل اوپک در سال ۲۰۲۴ به رقم ۱۴ میلیون و ۱۳۹ هزار بشکه در روز رسیده که نسبت به سال گذشته نیم درصد افزایش داشته است.

بر همین اساس، اعضای اوپک در مجموع حدود ۱۳.۶ درصد از ظرفیت پالایشی جهان را در اختیار دارند؛ در حالی که کل ظرفیت پالایشی جهان با رشدی یک درصدی طی یک سال گذشته به بیش از ۱۰۳ میلیون و ۷۶۹ هزار بشکه در روز رسیده است.

ایران علاوه بر سهم ۱۵.۸ درصدی خود در اوپک، توانسته ۲.۱ درصد از ظرفیت پالایشی جهان را به خود اختصاص دهد. این جایگاه از آن جهت اهمیت دارد که بر خلاف وضعیت تولید نفت خام، ایران نسبت به بسیاری از رقبای اوپکی، بخش بیشتری از نفت تولیدی خود را در پالایشگاه‌های داخلی به فرآورده‌هایی نظیر بنزین، گازوئیل و سایر محصولات پرسود تبدیل می‌کند و سهم خام‌فروشی را به طور قابل توجهی کاهش داده است.

سبقت ایران از عراق

بررسی جزئیات جدول منتشرشده، نشان می‌دهد عربستان سعودی همچنان با ظرفیت پالایشی ۳ میلیون و ۲۹۱ هزار بشکه در روز پیشتاز بلامنازع اوپک است و ۲۳.۳ درصد از کل ظرفیت پالایشی اوپک را در اختیار دارد.

پس از ایران، عراق با ظرفیت پالایشی یک میلیون و ۲۶۶ هزار بشکه در روز و سهم ۸.۹ درصدی در رتبه سوم قرار می‌گیرد. کویت با ۱.۲۶۵ میلیون بشکه در روز و امارات با حدود ۱.۱۱۲ میلیون بشکه ظرفیت، در رده‌های بعدی ایستاده‌اند.

این در حالی است که نسبت ظرفیت پالایشی به تولید نفت در ایران رقم ۶۸.۷ درصد را نشان می‌دهد؛ یعنی بخش عمده‌ای از کل نفت تولیدی کشور وارد زنجیره پالایشگاهی می‌شود. برای مقایسه، این نسبت در عربستان کمتر از ۴۰ درصد و در عراق تنها اندکی بیشتر از ۳۰ درصد است.

چنین نسبت بالایی از پالایش نفت خام نشان می‌دهد که ایران مسیر مقابله عملی با خام‌فروشی را با جدیت پی گرفته و ارزش افزوده بیشتری برای اقتصاد ملی خلق می‌کند.

تکیه بر ظرفیت پالایشی داخلی برای ایران فقط یک مزیت اقتصادی نیست، بلکه جنبه راهبردی نیز دارد. در شرایط تحریم‌ها و محدودیت‌های تجارت نفت خام، ایجاد زنجیره ارزش و تمرکز بر تولید فرآورده‌های نفتی صادراتی، علاوه بر تأمین نیاز مصرف داخلی، امکان ارزآوری پایدار و حتی توسعه صادرات غیرمستقیم نفت را برای کشور فراهم می‌کند.

از سوی دیگر، توسعه پالایشگاه‌ها و نوسازی خطوط تولید سبب شده ایران علاوه بر جایگاه سنتی خود در تولید نفت خام، به بازیگری تأثیرگذار در بازار فرآورده‌های نفتی و انرژی منطقه تبدیل شود. این روند با توجه به سیاست‌های کاهش خام‌فروشی و افزایش ظرفیت پالایشی، یک راهبرد پایدار برای آینده اقتصاد نفتی ایران به شمار می‌رود.

افزایش ظرفیت پالایشی اوپک و پیامدهای بازار جهانی

در سطح مجموعی، ظرفیت پالایشی اوپک طی یک سال گذشته حدود ۷۱ هزار بشکه افزایش یافته و به عدد ۱۴ میلیون و ۱۳۹ هزار بشکه در روز رسیده است. این موضوع در کنار رشد یک درصدی ظرفیت پالایشی جهان، نشان‌دهنده تلاش کشورهای اوپکی برای پاسخ به رشد تقاضا، کاهش خام‌فروشی و خلق ارزش افزوده بیشتر است.

در همین حال، رشد ظرفیت ایران با توجه به محدودیت‌های بین‌المللی گواهی بر تاب‌آوری صنعت نفت و پالایش کشور محسوب می‌شود.

در نهایت، تثبیت جایگاه دوم ایران در جدول پالایشگری اوپک و تداوم سیاست ارتقاء و توسعه پالایشگاه‌ها، این پیام را برای بازار جهانی دارد که ایران نه تنها تولیدکننده عمده نفت خام، بلکه از بازیگران مهم و راهبردی بازار فرآورده‌های نفتی به شمار می‌آید؛ رقابتی که آینده زنجیره ارزش انرژی را دستخوش تغییر خواهد کرد.