صیانت به سبک چینی

نیلوفر جمالی

سیاست گذاری های این روزهای کشور در حوزه های اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی یادآور رفتارهای جمهوری خلق چین در دهه های اخیر است.

رهبران چین نظام سیاسی، ایدئولوژیک و اقتصادی کشور خود را به ترتیب با اصطلاحات «سوسیالیسم با ویژگی های چینی» و «اقتصاد سوسیالیستی بازار» توصیف می کنند؛ اتفاقی که کم و بیش در ایران در حال بومی شدن است.

حکومت چین بارها به دلیل ایجاد محدودیت در بسیاری از زمینه های اجتماعی از جمله دسترسی به اینترنت، حقوق اجتماعی، حقوق باروری و تأسیس نهادهای مدنی مورد نقد قرار گرفته است؛ اتفاق هایی که در ایران نیز با شکل و شمایلی دیگر در حال رخ دادن است.

دسترسی به اینترنت

اینترنت در ایران از سال ۱۹۹۳ فعالیت خود را آغاز کرد؛ اما بر اساس آمار ۲۰۱۸،به لحاظ سرعت دسترسی برای کاربران خانگی، در بین ۲۰۷ کشور در جایگاه ۱۱۸ قرار داشت. طبق آمار اسپیدتست در سال ۲۰۱۹ سرعت اینترنت موبایل ایران در رده ۵۶ و سرعت اینترنت ثابت ایران در رده ۱۳۰ جهان قرار دارد.

اینترنت ایران از همان ابتدا نیز با سرعت پایین خود نسبت به کشورهای دیگر مورد انتقاد بود؛‌ اما از زمانی که شبکه های اجتماعی به عنوان یک رسانه تاثیرگذار از سوی جامعه پذیرفته شد، اعمال محدودیت ها نیز با عناوین و سرعت بیشتری اعمال شد.

در سالهای اخیر شاهد اعمال محدودیت های بیشتر شبکه های اجتماعی و در کنار آن کاهش هرچه بیشتر سرعت اینترنت هستیم و به موازات آن هم بنا به گفته مسئولین و اخبار منتشر شده چند سالی هست که مجلس و کارشناسان در حال بررسی طرح صیانت از فضای مجازی هستند که البته واکنش های زیادی را نیز به دنبال داشته است.

اما به نظر می رسد با اینکه طرح صیانت در مجلس همچنان در حال بررسی است و هنوز رای گیری نهایی درباره آن صورت نگرفته، اما اجرای چراغ خاموش برخی از محدودیت های در حال انجام، شائبه عمل به قانون نانوشته را برای اذهان عمومی پیش آورده است.

به طوری که  کاهش سرعت اینترنت، افزایش هزینه استفاده از فضای مجازی و به تازگی فعال کردن قفل کودک در بخش جستجوی گوگل به طرح صیانت نسبت داده می شود.

«اینترنت ایمن» واژه ای بود که ابراهیم رییسی در انتخابات دوره سیزدهم به زبان آورد و مورد انتقاد عبدالناصر همتی دیگر کاندیدای این دوره قرار گرفت؛ به ناگهان و همزمان با روشن شدن «قفل کودک» برای همه کاربران ایرانی، اقدام فوق به عبارت به کار رفته در رقابتهای انتخاباتی نسبت داده شد.

نقطه مشابه این محدودیت در چین نیز رخ داده است. از آنجا که دولت چین نیز از وضعیت اینترنت راضی نبود و از تاثیر ایدئولوژی‌های غربی بر مردم هراس داشت پروژه‌ای به نام «سپر طلایی» را راه‌اندازی کردند که یکی از زیرمجموعه‌های آن، فایروال بزرگ چین بود.

فایروال بزرگ چین یا به صورت کلی اینترنت چین، به صورت کامل در اختیار وزارت فناوری اطلاعات و صنعت این کشور قرار دارد و دولت تمامی محتوای ورودی، خروجی چین را کنترل می‌کند.

این کنترل به پنج روش فیلتر کردن URL وب‌سایت‌ها، مسمویت DNS، خود سانسوری که هر پلتفرم بومی را موظف می‌کند محتوای درون پلتفرم خود را مطابق با قوانین چین پالایش کند، استفاده از شهروندان به منظور پالایش محتوای اینترنت کل چین و گزارش آن‌ها به صاحبان پلتفرم‌ها و از دسترس خارج کردن VPN‌ها صورت می گیرد.

رمزریال یا یوان دیجیتال

یوان دیجیتال نسخه دیجیتالی از پول ملی چین است که توسط بانک مردمی چین صادرمی شود. این ارز دیجیتال برای مبادلات خرده فروشی در مقیاس کوچک طراحی شده و در واقع بخشی از پایه پولی کشور است. این یعنی یوان دیجیتال همان پول نقد است.

در مورد استقبال از این ارز توسط مردم باید بگوییم که اصلا مهم نیست که مردم از این ارز استقبال کنند یا خیر بلکه با سیاست های در نظر گرفته شده مردم به شیبی ملایم مجبور به استفاده از آن خواهند بود.

اولین آزمایش یوان دیجیتال توسط بانک خلق چین و بانک مرکزی این کشور در سال ۲۰۲۰ آغاز شد و حالا اپلیکیشن آن بیش از ۲۶۰ میلیون کاربر دارد.

پیرو ارز دیجیتال چین، ایران نیز برای ارایه ابزاری جهت دورزدن تحریم، بحث و پایه های رمز ریال را بنا نهاد، اتفاقی که زیرساخت اصلی آن یعنی اینترنت به دلیل محدودیت سرعت در کشور فراهم نیست و عدم امنیت سایبری نیز به شدت کاربران آن را با ریسک مواجه می سازد.

در واقع رمزریال ماهیتاْ با رمزارز بسیار متفاوت است و تنها شباهتشان دیجیتال بودن آنها است.

جامعه ای را تصور کنید که در آن هیچ پول نقدی وجود ندارد و تنها یک حادثه مانند سیل و زلزله باعث شود تا برای حداقل ۴ روز شما به اینترنت و برق دسترسی نداشته باشید در این صورت هرج و مرج جامعه را در بر خواهد گرفت؛ چراکه پول شما غیرقابل استفاده خواهد شد.

همچنین با یک حمله سایبری مانند اتفاقی که برای جایگاه های سوخت و شهرداری تهران رخ داد نه تنها قانون جنگل را حاکم می کند بلکه می توان کل سیستم رمزریال را مانند اتفاقی که در بورس برای نقدینگی کردم رخ داد، نابود کند.

ناگفته نماند که دولت ونزوئلا نیز به مردم خود قول داده بود که با رمزارز داخلی می تواند تحریم ها را دور بزند و شرایط اقتصادی کشور را بهبود ببخشد؛ اما همچنان حال و روز مردم این کشور نابسامان است.

نکته دیگری که نباید از آن غافل شد اینکه چین برای چندین سال پی در پی دومین اقتصاد جهان شده وعلاوه بر ارزشی که پول ملی این کشور پیدا کرده است، برنامه هایی نیز برای استفاده این ارز در سراسر دنیا دارد و محدودیت ها احتمالی رمزریال همراه با ارزش پایین پول ملی ایران را نداشته و نخواهد داشت.

حقوق باروری

تقریبا همه دنیا از سیاست تک فرزندی در چین مطلع بودند و اجبار برای تنها یک فرزند فشاری بود که بر خانوارها اعمال شد؛ اما اکنون چند سالی هست که با رشد منفی و پیر شدن جمعیت خود مواجه شده است. حالا بیش از پنج سال است که دولت چین سیاست تک فرزندی خود را کنار گذاشته و به زوج های متاهل اجازه داشتن دو فرزند را داد و حالا اعلام کرده است که آنها می توانند حداکثر سه فرزند داشته باشند.

چین گزارش کرد که تنها ۱۲ میلیون تولد در سال ۲۰۲۰ داشته و چهارمین کاهش متوالی سالانه را تجربه کرده است. تجربه تک فرزندی در چین طی سالها٬ تغییرات فرهنگی را در جامعه رقم زده است و اکنون این خانواده ها هستند که دلیلی برای باروری نمی یابند و به همین دلیل است که با لغو سیاست تک فرزندی نه تنها افزایش جمعیت در چین رخ نداد بلکه پس از اجرای سیاست فرزند آوری با افت تولد نیز مواجه شده است.

دولت چین با تعیین قانون و مشوق های مرخصی زایمان و مزایای دیگر در تلاش است تا رضایت زنان جامعه را به فرزند آوری جلب کند و همچنین قول داده است که منابع خود را در تمام سطوح کشور بسیج کند. این قول داده شده است که دولت «جوانان را به داشتن دیدگاه های صحیح در مورد دوست یابی ، ازدواج و خانواده راهنمایی کند.»

این روند در ایران نیز دقیقا مانند چین اجرا شد. شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» ابتدا در دهه ۷۰ در رسانه‌ها تبلیغ شد. به دلیل طولانی شدن جنگ ایران و عراق و نیاز به نیروی جوان و کارآمد، برنامه‌های تنظیم خانواده کنار گذاشته شد و در مواردی تشویق به ازدیاد جمعیت نیز صورت گرفت. در نتیجه در یک دوره نسبتاً کوتاه، رشد جمعیت کشور به حدود چهار درصد رسید.

این رشد سریع و جوان شدن جمعیت، هشدارهای کارشناسان را در خصوص معضلات اقتصادی و اجتماعی در آینده به دنبال داشت. به همین دلیل، با چرخش‌هایی که در سیاست‌های دولت ایجاد شد، برنامه‌های کنترل جمعیت با محوریت شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» مجدداً احیا شد.

در نهایت در اوایل دهه ۹۰ با نظر محمود احمدی‌نژاد رییس جمهور وقت این شعار کنار گذاشته شد و با موضع‌گیری‌های صریح رهبر انقلاب، به طور کلی از سیاست‌های نظام کنار گذاشته شد.

حذف غربالگری، جلوگیری از فروش محصولات پیشگیری و جلوگیری از سقط جنین از جمله سیاست های تنبیهی بود که دولت در راستای افزایش جمعیت اعمال کرد و با انتقادهای زیادی به ویژه از سوی جامعه پزشکی کشور مواجه شد.

حذف غربالگری در سطحی ترین نگاه باعث تولد فرزندانی با مشکلات ژنتیکی خواهد شد و جلوگیری از فروش محصولات پیشگیری نیز بیماری های مقاربتی را افزایش خواهد داد که با توجه مشکلات تامین دارو در ایران عوارض دیگری را در کشور رقم خواهد زد که در این مقال نمی گنجد.

اما دولت ایران در تلاش است تا با اعطای وام ودیعه مسکن تا سقف ۱۵۰ میلیون تومان، پرداخت وام ۱۰ میلیون تومانی به ازای تولد هر فرزند، فروش خودرو به‌ قیمت کارخانه و… مردم  را به فرزندآوری تشویق کند.

اما مشکلات ایران تنها در راستای عدم تمایل خانم ها برای باروری خلاصه نمی شود بلکه مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی همراه با عدم اعتماد مردم به سیاست های تشویقی دولت دست به دست هم داده تا از این سیاست ها استقبال نشود. همچنین افزایش شوق مهاجرت در میان جوانان کشور نیز از عوامل کاهش جمعیت جوان در ایران است.

نباید فراموش کنیم، سیاست هایی که در کشورهای دیگر می تواند موفقیت هایی به همراه داشته باشد به این معنی نیست که می تواند در کشوری دیگر نیز همان موفقیت های را کسب کند؛ چراکه روند سیاست گذاری های کشورها با یکدیگر متفاوت است و برای اجرای این سیاست ها باید بسترسازی آن طی سالهای پیش از اجرا فراهم شود.

این در حالی است که هر چه چین بر زمین گذاشته است، ایران آن را برداشته و در حال اجرا کردن است. در سالهای اخیر چین اقتصاد دوم جهان را به نام خود ثبت کرده و ایران با رتبه ۲۶ با وجود سیاست های تورم زا در کشور توان پیاده سازی سیاست های مشابه پکن را ندارد. البته سیاست های محدود سازی در همه جای جهان با واکنش های منفی جامعه روبروست و چین نیز از این قاعده مستثنی نبوده است.