نبود آمار دقیق از تعداد اسب های موجود در کشور

مرضیه امیری
عصراقتصاد: ایران سرزمینی پهناور و مهد پرورش اسب و مبدا نژادهای گوناگونی است و افراد زیادی از چندین هزار سال قبل، علاقه مند به پرورش و رام کردن اسب بودند و در سوارکاری، چاپار، چوگان بازی و به ویژه در جنگ ها از آن استفاده می کردند. برای ایرانیان که به عنوان نخستین رام کنندگان و پروش دهندگان اسب دنیا محسوب می شوند؛ پنج نژاد به عنوان میراث به جای مانده است. بنا به گفته پرورش دهنده اسب ایرانی نژاد ترکمن، آمار دقیقی درباره تعداد اسب های موجود در کشور وجود ندارد و تا کنون هیچ سازمانی نتوانسته آماری درباره اینکه چند رأس اسب در کشور وجود دارد، اعلام کند، همچنین میزان سرمایه گذاری در این بخش مشخص نیست.

جواد سیاحی کاشی، پرورش دهنده اسب ایرانی نژاد ترکمن گفت: برای ایرانیان به عنوان نخستین رام کنندگان و پروش دهندگان اسب دنیا پنج نژاد به عنوان میراث به جای مانده است. یکی از آنها نژاد اسب ترکمن است که به اسب رزم ایران شهرت دارد؛ زیرا اسب سپاه ایران بوده و به عنوان لجستیک ارتش در لشکرکشی ها شرکت می کرده است؛ در شمال و دشت های استان گلستان نیز استقرار داشته و دارد تا جایی که نام آن منطقه (استرباد) از نام اسبان گرفته شده بود و اکنون نیز کانون پرورش این نوع نژاد است.

وی افزود: اسب ترکمن ۲ زیر تیره دارد. یکی «آخال تکه» که از نظر شکل ظاهری بلند، باریک، کشیده و ظریف بوده و به اصطلاح پرورش دهندگان یک لاتر است و برای تاخت و تاز در خط راسته مناسب است و در گذشته برای چاپار از آن استفاده می کردند و زیر تیره دیگر آن «یموت» است که از زمان جنگ آشوریان با مادها از ترکیب تیره یاد شده با ژن دیگر اسبان فلات ایران، تولید و پرورش یافته است. زمانی که آشوریان وارد هگمتانه شدند مادها برای بازپس گیری هگمتانه به اسب برتر نیاز داشتند برای همین تلاش کردند اسب یموت را تولید و طی ۱۵۰ سال دوران جنگ، این اسب را پرورش دادند که اکنون نژاد ویژه ای به شمار می آید. اسب یموت استخوان بندی محکمی دارد و زیر یا اندام حرکتی آن بسیار قوی بوده و باصطلاح پرورش دهندگان دو لاتر است. در حمله به دشمن و مانورهای سخت و سنگین، پیچ تند و پرش های ناگهانی روی خندق و رودخانه قابلیت بسیار و مقاومت بالایی دارد. مسافت زیاد را با جیره جنگی طی می کنند و تاب آوری خوبی دارند.

مرکز پرورش اسب ترکمن در شمال شرقی کشور در استان های گلستان و خراسان شمالی است

سیاحی کاشی تصریح کرد: از نژادهای دیگر باقی مانده در کشور می توان به اسب کردی، خالص ایرانی(عرب بومی ایران)، دره شوری و کسپین اشاره کرد. این گونه ها از چندین هزار سال قبل از زمان مادها تا کنون پرورش یافته و حفظ شده اند. مرکز پرورش اسب ترکمن در شمال شرقی کشور در استان های گلستان و خراسان شمالی بوده البته در استان اصفهان، کرمان و تهران نیز پرورش می یابد.

اسب دره شوری در منطقه سمیرم و شمال شیراز پرورش می یابد

پرورش دهنده اسب ایرانی نژاد ترکمن بیان کرد: اسب دره شوری برای مناطق قشقایی نشین بوده و در منطقه سمیرم و شمال شیراز پرورش می یابد. همچنین اصفهان، چهارمحال بختیاری، کرمان، و رفسنجان به پرورش آن مشغول هستند. اسب خالص ایرانی مبدأ آن خوزستان بوده و طوایف عرب پرورش می دادند و این نژاد را حفظ می کردند. دیگر مناطق خان نشین ایران مانند چهارمحال بختیاری و اصفهان این نژاد را به شکل هدیه دریافت می کردند. از مراکز اصلی پرورش نژاد اسب خالص ایرانی می توان به استان های خوزستان، یزد و چهارمحال بختیای اشاره کرد.

وی ادامه داد: اسب کسپین به دلیل جثه ای که دارد در مناطق جنگلی و کوهستانی البرز کاربرد دارد و در روستاهای این منطقه تکثیر یافته است. این نژاد اسب هم اکنون در تهران و بیشتر در استان گیلان پرورش می یابد. اسب کردی نیز در مناطق غربی ایران به دلیل کوهستانی بودن آن کاربرد دارد البته به مناطق دیگر هم رفته است به طوری که در اصفهان نیز نگهداری می شود و در استان های لرستان، آذربایجان شرقی و غربی نیز پراکنده است.
سیاحی کاشی درباره وجه مشترک تمامی این نژادها گفت: به طور تقریبی تمام ژن های مناطق مختلف ایران در این اسب ها وجود دارد و وجه قالب آنها با آب و هوای فلات ایران همخوانی و با خوراک ایرانی سازگاری دارد، سم آنهای سیاه و محکم و باصطلاح آهنین است و تناسب اندام ایرانی دارد یعنی با قد و اندازه سوارکار ایرانی اش متناسب است.

بن مایه تمام اسب ها در دنیا نژاد اسب کسپین است

وی افزود: از وجوه اختصاصی اسب کردی می توان به گردن، سینه بزرگ و قوی آن اشاره کرد و در پستی و بلندی های مناطق کوهستانی به دلیل جثه ای که دارد به راحتی عبور می کند. فاصله بین دست و پا کوتاه بوده، کپل قوی و پهن دارد. اسب کسپین قد کوتاهی دارد و برای سوارکاری در جنگل مناسب است. گفته می شود بن مایه تمام اسب ها در دنیا این نژاد است. همچنین در سنگواره ها اسبی که بیشتر مطابقت دارد اسب کسپین است.
پرورش دهنده اسب ایرانی نژاد ترکمن تصریح کرد: اسب خالص ایرانی با ریتم خاص و پیوسته ای حرکت می کند سینه باز و فراخی دارد و بهترین اسب برای اصلاح نژاد از نظر اندام و شکل ظاهر و رفع نواقص آناتومی بوده و برای سوارکاری طولانی مناسب است. اسب دره شوری و کردی حرکات رقص گونه دارد و در مراسم مختلفی مانند جشن عروسی و تعزیه از آن آستفاده می شود و در واقع میتوان گفت اسب بزم ایران است.

میزان سرمایه گذاری در بخش پرورش اسب مشخص نیست

سیاحی کاشی با اشاره به اینکه آماری درباره تعداد اسب های موجود در کشور وجود ندارد گفت: تا کنون هیچ سازمانی نتوانسته آماری درباره اینکه چند رأس اسب در کشور وجود دارد، اعلام کند، همچنین میزان سرمایه گذاری در این بخش مشخص نیست.

این در حالی است که سرمایه بسیاری در این صنعت در بخش های سازه های اصطبل، باشگاه، میدان های سوارکاری، مراتع در سراسر کشور، مالک، سوار، مربی، مهتر، نعلبند، دامپزشک و دارو شده است.

جهادکشاورزی موظف به شناسایی، شناسه گذاری و صدور مدارک شناسایی اسبان کشور شده است

وی افزود: برپایه قانون نظام جامع دامپروری کشور که جهادکشاورزی را موظف به شناسایی و شناسه گذاری و صدور مدارک شناسایی اسبان کشور کرده است نزدیک به هزار رأس اسب از سوی این وزارتخانه شناسه گذاری شده است. اگر به طور میانگین هر اسب را به قیمت ۲۰ میلیون تومان در نظر بگیریم در واقع در سال گذشته ۲۰ میلیارد سرمایه مردم شناسایی شده است. و این به جز  آذوقه و علیق است که از طریق سرمایه در گردش روزانه هزینه می شود.

پرسش اصلی این است که چه کسی حافظ این میراث گرانبهاست و چرا این همه سرمایه و اشتغال دیده نمی شود؟ آیا غفلت در کار است یا تعمد برای پوشش بر درآمدهای غیرقانونی؟