نتایج و درس های بیست و هشمتمین کنفرانس‌های تغییر اقلیم سازمان ملل

مهندس پویا نجم سهیلی؛ دبیر مرکز رشد بهینه سازی انرژی دانشگاه شهید بهشتی

COP چیست؟ در حقیقت COP مخفف Conference Of Partietsیا کنفرانس اعضا است که به سری کنفرانس‌های تغییر اقلیم سازمان ملل متحد، که سالانه در چارچوب کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییر آب و هوا (UNFCCC) برگزار می‌شوند گفته می شود که از سال ۱۹۹۲ تا کنون هرساله برگزار می شود.

برای مذاکره و توافق در مورد چگونگی مقابله با تغییرات آب و هوا، محدود کردن انتشار گازهای گلخانه ای و توقف گرمایش جهانی عمل می کنند. کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد عالی ترین نهاد تصمیم گیری در مورد مسائل آب و هوایی و یکی از بزرگترین نشست های بین المللی در جهان است که مهمترین آنها کاپ کیوتو ژاپن و پاریس بود و دلیل اهمیت آنها بخاطر تعهدات الزام آوری کشورها در خصوص مسایل اقلیم و محیط زیستی است.

آخرین آن در دوبی برگزار گردید و به بهانه ی نزدیک شدن به cop 29 در باکو به بررسی آن می پردازیم که در حقیقت سند تعهدات ملی کشورها در برابر مسایل اقلیمی و محیط ریستی است و راهکاری جهت برون رفت بحران های آتی ناشی از گرمایش زمین وسعی در کنترل سرعت گرمایش زمین است . با بررسی نتایج برون آمده از آن می توان سند و چشم انداز بین المللی دنیا در حوزه انرژی ، محیط ریست و اقتصاد ها کلان کشورهای نفتی و غیر نفتی را در سال های آتی دانست و از فرصت ها و تهدید های پیش روی استفاده نمود.

نتایج و یافته های کلیدی COP28

COP28 به برخی از نتایج تاریخی دست یافت،که مهمترین آنها به شرح ذیل است:

حذف فاز سوخت های فسیلی و افزایش ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر

یک نتیجه تاریخی COP28 تصویب یک توافقنامه حذف تدریجی سوخت فسیلی بود که طرفین را متعهد می‌کند که از سوخت‌های فسیلی در سیستم‌های انرژی به شیوه‌ای منصفانه، منظم و عادلانه دور شوند تا به انتشار خالص صفر تا سال ۲۰۵۰ برسند. این اولین باری بود که COP به صراحت به نیاز به پایان دادن به استفاده از زغال سنگ، نفت و گاز، محرک های اصلی بحران آب و هوایی اشاره کرد. این توافق همچنین خواستار سه برابر شدن ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر در سطح جهان تا سال ۲۰۳۰ و تسریع فناوری هایی مانند جذب و ذخیره کربن است.

ایجاد صندوق ضرر و زیان

یکی از اولین نتایج COP28 ایجاد یک صندوق ضرر و زیان بود. به کشورهای در حال توسعه که در حال حاضر از اثرات تغییرات آب و هوایی مانند حوادث آب و هوایی شدید، افزایش سطح دریاها و از دست دادن تنوع زیستی رنج می برند، حمایت مالی می کند. این صندوق پس از دهه‌ها تقاضای جهانی، در اولین روز اجلاس به توافق رسید. با این حال، ۷۰۰ میلیون دلار تعهد شده توسط کشورهای ثروتمند بسیار کمتر از هزینه تخمینی سالانه خسارت است که از ۱۰۰ تا ۵۸۰ میلیارد دلار متغیر است.

نقش بخش خصوصی

راه اندازی سرمایه ۳۰ میلیارد دلاری بازار خصوصی برای آب و هوا، که سرمایه گذاری بخش خصوصی را در پروژه های کم کربن و مقاوم در برابر آب و هوا، به ویژه در اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه بسیج می کند. این سرمایه از تخصص و منابع بانک جهانی، شرکت مالی بین المللی و مجمع جهانی اقتصاد و غیره استفاده خواهد کرد.

چالش ها و انتقادات

بر سر اظهارات رئیس COP28، سلطان الجابر، که همچنین مدیر عامل شرکت نفت دولتی امارات، Adnoc است، اختلاف نظر وجود داشت. ماه گذشته در یک تماس ویدیویی، او گفت که “هیچ علمی” وجود ندارد که نشان دهد نیاز به حذف تدریجی سوخت های فسیلی برای محدود کردن گرمایش زمین به ۱.۵ درجه سانتیگراد، هدف توافقنامه پاریس است. او بعداً دیدگاه‌های خود را روشن کرد و گفت که خروج تدریجی آن “حتمی و ضروری” است.

چالش دیگر فقدان جاه طلبی و اضطرار بود که توسط برخی از تولیدکنندگان عمده گازهای گلخانه ای مانند چین، هند و روسیه نشان داده شد. آنها مشارکت های ملی تعیین شده جدید یا به روز شده (NDCs)، تعهدات داوطلبانه برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای تحت توافقنامه پاریس را ارسال نکردند. NDCهای فعلی برای بستن شکاف بین انتشار پیش بینی شده و سطح مورد نیاز برای حفظ افزایش دمای جهانی زیر ۱.۵ درجه سانتیگراد کافی نیستند.

علاوه بر این، بسیاری از گروه‌های جامعه مدنی، مردم بومی، فعالان جوانان و دانشمندان نارضایتی و ناامیدی زیادی را ابراز کردند و در سراسر اجلاس اعتراضات و تظاهراتی را برگزار کردند و خواستار اقدام و عدالت بیشتر از سوی رهبران شدند. آنها همچنین نفوذ صنعت سوخت های فسیلی و عدم مشارکت و نمایندگی جوامع آسیب دیده و به حاشیه رانده شده را محکوم کردند.

خلاصه

ایجاد صندوق خسارت و خسارت برای آسیب پذیرترین کشورها. این مورد در روزهای اول COP توافق شد.

توافق‌نامه‌های مربوط به اقدامات کاهش اکنون شامل حذف فاز سوخت‌های فسیلی (به‌جای کاهش فاز) برای دستیابی به انتشار خالص صفر تا سال ۲۰۵۰ است.

بخش خصوصی با راه اندازی سرمایه ۳۰ میلیارد دلاری بازار خصوصی برای اقلیم حمایت خواهد شد.

چالش‌ها و انتقادات زیادی در جریان COP امسال در دبی رخ داد که بسیاری از آنها به سمت برگزاری آن در امارات متحده عربی، که یک کشور صادرکننده نفت است بروز پیدا کرد.

هر کنفرانس COP یک فرصت مهم برای همکاری بین المللی در مورد تغییرات آب و هوایی است.

COP29تمرکز ویژه ای بر نحوه در دسترس قرار دادن منابع مالی برای کشورهای در حال توسعه برای اقدامات اقلیمی خواهد داشت.

COP29 در حال حاضر بحث برانگیز است، زیرا اقتصاد آذربایجان به شدت به سوخت های فسیلی، عامل اصلی تغییرات آب و هوایی وابسته است. این بدان معناست که دولت آذربایجان، که ریاست اجلاس را بر عهده خواهد داشت، انگیزه قوی برای جلوگیری از پیشرفت سریع چندجانبه به سمت حذف تدریجی سوخت های فسیلی دارد.

پیشرفت در COP29 ضروری است. اقدامات اقلیمی هم از آنچه که توسط کشورها وعده داده شده است و هم از آنچه دانشمندان موافق هستند بسیار عقب است.

تأثیرات تغییرات آب و هوایی نیز به سرعت در حال افزایش است، در حالی که واکنش های منفی علیه سیاست های دولت برای کاهش مصرف سوخت های فسیلی در بسیاری از نقاط جهان مشاهده می شود.

با توجه به اینکه COP28 دوبی که بالا ترین آمار بازدید را از سال ۱۹۹۵ تا کنون داشت ( با بیش از ۸۵۰۰۰ بازدید کننده )، حضور رسمی ایران بسیارکم رنگ و بی رونق و بصورت غیر رسمی بود و این خود جای تامل بسیار است اما امید است که در COP 29 در کشور آذربایجان ، باکو حضور فعالانه و موثری داشته باشیم.

بلاخص سازمان های دولتی که مستقیما ذینفع موارد مطروحه هستند و همچنین شرکت های حضوصی و فعال حوزه ی انرژی و محیط زیست.