نقد صریح رگولاتوری و ضرورت سواد مالی در اقتصاد دیجیتال در فیناپ بیست و یکم
بیست و یکمین رویداد فیناپ با محوریت نقش رگولاتوری در اکوسیستم فناوری مالی برگزار شد و اکثر شرکت‌کنندگان به نقش محدودکننده و عقب‌مانده رگولاتور در ایران اشاره کردند. کارشناسان حاضر در پنل‌های مختلف این رویداد معتقد بودند که رگولاتور چندین قدم از فناوری عقب‌تر است و همچنان به روش‌های دستوری متکی است.
سواد مالی؛ لازمه‌ای فراموش‌شده در اقتصاد ایران
یکی از پنل‌های کلیدی این رویداد، با عنوان «سواد مالی، بلیت طلایی برای دنیای دیجیتال» برگزار شد. در حالی که هدف اصلی این پنل، بررسی اهمیت سواد مالی برای مردم و کسب‌وکارها بود، اما در جریان بحث‌ها، تمرکز اصلی به نهادهای حاکمیتی و رگولاتورها معطوف شد.
رسول قنبری، مجری پنل، بحث را با اشاره به ضعف شدید سواد مالی در ایران آغاز کرد و مسئولیت آن را متوجه سه سطح دولت، کسب‌وکارها و افراد دانست. علی سعدوندی، مؤسس کلینیک اقتصاد، نیز تأکید کرد که نقصان دانش اقتصادی ایرانیان، چه در داخل و چه در خارج از کشور، یک چالش جدی است. او آموزش سواد مالی از سنین پایین را ضرورتی حیاتی خواند و گفت که در کشورهای توسعه‌یافته، این دانش از همان دوران کودکی در مدارس آموزش داده می‌شود، اما در ایران حتی در بالاترین سطوح تصمیم‌گیری نیز چنین دانشی وجود ندارد.
رگولاتوری ناکارآمد و عقب‌مانده؛ مانع رشد اقتصاد دیجیتال
در بخش دیگر این پنل، مسئله انسداد درگاه‌های پرداخت پلتفرم‌های رمزارزی و عقب‌ماندگی شدید رگولاتور در ایران مطرح شد. امیرحسین راد، مدیرعامل نوبیتکس، تأکید کرد که رگولاتور ایران با تأخیر زیاد و بدون شناخت کافی از فناوری وارد عمل می‌شود و این مسئله باعث ایجاد موانع غیرمنطقی در مسیر رشد کسب‌وکارها شده است.
او توضیح داد که با وجود تمامی چالش‌ها، اکنون در قوانین ایران از اصطلاح «رمزارز» استفاده می‌شود، اما همچنان نگاه تنظیم‌گری به این حوزه کاملاً سنتی و دستوری است. راد هشدار داد که تنظیم‌گری‌های غیرعلمی می‌تواند به حذف کامل بازیگران داخلی منجر شود و بازاری ایجاد کند که خارج از کنترل و نظارت نهادهای حاکمیتی باشد.
امیرحسین مردانی، هم‌بنیان‌گذار بیت‌پین، نیز اشاره کرد که سواد مالی کاربران در حوزه رمزارزها نسبت به رگولاتور بالاتر است و گفت: “در فضایی که رگولاتور با هشت سال تأخیر وارد می‌شود، طبیعتاً درک درستی از بازار ندارد و تنها کاری که می‌تواند انجام دهد، اعمال محدودیت است.”
تصمیم‌گیران بی‌تجربه، چالش بزرگ سیاست‌گذاری اقتصادی
در ادامه پنل، بحث به ماهیت تصمیم‌گیری‌های اقتصادی در ایران کشیده شد. احمد جانجان، کارشناس اقتصادی-سیاسی، تأکید کرد که عدم شایستگی و دانش اقتصادی در میان سیاست‌گذاران، یکی از دلایل اصلی مشکلات کنونی است. او اشاره کرد که بسیاری از افرادی که به مقام‌های کلیدی اقتصادی می‌رسند، هیچ تجربه عملی در حوزه کسب‌وکار ندارند و تصمیم‌هایشان بر مبنای نگاه دستوری و غیرکارشناسی است.
او گفت: در ایران، سیاست‌گذاران اقتصادی بدون هیچ تجربه‌ای در حوزه کسب‌وکار، به‌طور مستقیم وارد فضای حکمرانی می‌شوند. در نتیجه، نه تنها بازار را نمی‌شناسند، بلکه تصمیم‌هایشان بر مبنای مدل‌های سنتی و ناکارآمدی است که در شرایط واقعی اقتصاد جواب نمی‌دهد.”
تضاد بین سیاست‌های رگولاتوری و واقعیت بازار
علی سعدوندی نیز در این پنل به نقش تخریبی رگولاتور در فضای کسب‌وکارهای نوآورانه اشاره کرد و گفت: “آیا وظیفه رگولاتور در کشورهای دیگر این است که به خون کسب‌وکارها تشنه باشد و آن‌ها را ببندد؟”
راد نیز توضیح داد که بازار رمزارز برخلاف نظام بانکی، مبتنی بر شفافیت و آگاهی کاربران است و هرچه مردم اطلاعات بیشتری در این حوزه داشته باشند، کسب‌وکارهای رمزارزی موفق‌تر خواهند بود.
مردانی نیز تأکید کرد که انحصار در سیستم‌های مالی ایران، عامل اصلی مشکلات است و گفت که در بازار رمزارزها، به دلیل نبود انحصار، کاربران آزادی بیشتری در انتخاب پلتفرم‌های داخلی و خارجی دارند. او شفافیت را مهم‌ترین راهکار برای رقابت با پلتفرم‌های بین‌المللی دانست.
رگولاتوری در ایران؛ از کنترل بازار تا جلوگیری از رشد کسب‌وکارها
در ادامه بحث، به تفاوت ساختارهای تنظیم‌گری در ایران و سایر کشورهای دنیا اشاره شد. امیرحسین مردانی انتقاد کرد که در ایران، بانک مرکزی به‌عنوان رگولاتور در بازار رمزارزها وارد شده است، در حالی که چنین چیزی در هیچ‌کجای دنیا دیده نمی‌شود. او این رویکرد را غیرکارشناسی و آسیب‌زننده به کسب‌وکارهای نوآورانه دانست.
در پایان، احمد جانجان به لزوم آگاهی کاربران از قوانین بین‌المللی مانند FATF اشاره کرد و هشدار داد که بدون شناخت دقیق از این قوانین، ورود به بازارهای مالی جهانی بسیار پرریسک خواهد بود.
نیاز به بازنگری جدی در سیاست‌های تنظیم‌گری
بیست و یکمین رویداد فیناپ بار دیگر نشان داد که نظام تنظیم‌گری در ایران دچار بحران‌های ساختاری است و نیاز به اصلاحات جدی دارد. شرکت‌کنندگان این رویداد بر ضرورت سواد مالی در تمامی سطوح جامعه تأکید کردند و هشدار دادند که ادامه سیاست‌های دستوری و غیرکارشناسی می‌تواند منجر به حذف کسب‌وکارهای داخلی و وابستگی بیشتر کاربران ایرانی به پلتفرم‌های خارجی شود.
در حالی که فناوری به سرعت در حال پیشرفت است، رگولاتورهای ایران همچنان درگیر نگاه‌های سنتی و روش‌های کنترلی قدیمی هستند. به نظر می‌رسد تنها راهکار برای کاهش شکاف بین سیاست‌گذاران و اکوسیستم فناوری، افزایش دانش و آگاهی اقتصادی در میان تصمیم‌گیران و تنظیم‌گران کشور است.
