۸۲ نقطه کور در کارنامه شرکت های دولتی

فرزانه طهرانی

ابرشرکت‌ها با سهمی بیش از ۸۵ درصد از کل بودجه شرکت‌ های دولتی، هنوز حاضر به ارائه صورت های مالی خود نیستند.

هرچند مجلس شرکت‌های دولتی را مکلف به ارائه صورت های مالی سالانه کرده اما در سه سال گذشته ۸۲ شرکت از مجموع ۳۸۰ شرکت دولتی حاضر به ارائه صورت های مالی خود نشدند که در بین آنها نام غول‌های دولتی نیز دیده می شود.

امتناع از ارائه صورت‌های مالی، به عقیده برخی بر محرمانه شدن غیرقانونی برخی عملکردهای مالی دلالت دارد، چنانکه محسن زنگنه نماینده مجلس با اشاره به عدم ارائه صورت های مالی شرکت ملی نفت گفت: هیچ کسی به شما نخواهد گفت که این شرکت چقدر درسال درآمد دارد.

حتی نمایندگان مجلس و من به عنوان رئیس کمیته اصلاح ساختار بودجه هیچ پاسخی از شرکت ملی نفت دریافت نکردم. ابتدا چندین بار از مسئولان در صحن علنی مجلس سئوال کردیم اما هیچ پاسخی دریافت نشد.

بعد در جلسات خصوصی‌تر درباره درآمد این شرکت پرسیدیم اما باز هم جوابی به این درخواست ندادند. امروز هم نمی دانیم که درآمد این شرکت چقدراست.

حسن خوشپور کارشناس و از مدیران اسبق سازمان برنامه‌وبودجه در گفت‌وگو با عصراقتصاد براین باور است که هیچ محرمانگی در صورت های مالی شرکت های دولتی و حتی شرکت ملی نفت وجود ندارد.

او معتقد‌است: شرکت ملی‌نفت صورت‌های مالی غیرمحرمانه دارد و علاوه بر بازرس‌قانونی، سازمان‌حسابرسی نیز براین صورت‌های مالی نظارت می‌کنند.

خوشپور این را هم اضافه کرد که میزان تولید روزانه نفت به سه دستگاه یعنی دیوان محاسبات، بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه اعلام می شود.

خوشپور خاطرنشان کرد: اگرچه میزان درآمدها به صورت محرمانه اعلام می‌شود اما صورت‌های مالی از این قاعده پیروی نمی‌کند و محرمانه نیست.

در واقع درآمدهای نفت بعد از یک سال از حالت محرمانه، خارج می‌شود و فقط اطلاعات روزانه محرمانه شمرده می‌شود.

علی‌رغم اظهارات خوشپور، اما محسن زنگته عضو کمیسیون برنامه و بودجه تاکید دارد که در آخرین پاسخی که از مسئولان دریافت کرده اند؛ گفته شده آمار عملکرد شرکت ملی نفت تنها به ۲ یا ۳ نفر در کشور اعلام می شود.

واقعیت نیز به نظر می‌رسد به گفته‌های زنگنه شبیه‌تر باشد چرا که در سه سال گذشته این شرکت دولتی حاضر به ارائه صورت‌های مالی خود به مجلس نشده‌است.

در بین ۸۲ شرکتی که در سال گذشته صورت مالی خود را به مجلس ارائه نکرده اند، نام شرکت ملی گاز و شرکت پالایش و پخش نیز قرار دارد که این ۲ نیز جزو ۵ ابرشرکت دولتی هستند که ۸۵ درصد از بودجه شرکت های دولتی در اختیار آنهاست.

سازمان هدفمندی یارانه‌ها و صداوسیما هم صورت مالی ندادند

سال ۱۳۹۸ قانونی تصویب شد که براساس آن شرکت های دولتی موظف شدند یک ماه زودتر از تقدیم لایحه بودجه، بودجه خود را اعلام کنند.

این قانون که به عنوان یک تبصره به ماده ۱۸۲ آیین نامه داخلی مجلس اضافه شده می‌گوید: شرکت‌های دولتی باید تا پانزدهم آبان هرسال عملکرد بودجه سال گذشته، صورت‌های مالی حسابرسی شده خود را ارائه دهند.

در سه سال گذشته یعنی سال‌هایی که از اجرای قانون می‌گذرد؛ ارائه صورت‌های مالی شرکت‌ها روند نزولی داشته و سال به سال بر تعداد شرکت‌هایی که از این قانون سرپیچی کرده‌اند؛ افزوده شده است.

به طوری که از ۳۸۰ شرکت دولتی در سال اول ۳۲۸ شرکت، صورت‌های مالی خود را تقدیم مجلس کردند، اما درسال ۱۳۹۹ تعداد آنها به ۳۰۳ شرکت و در سال ۱۴۰۰ به ۲۸۱ شرکت کاهش یافت.

در این سه سال برخی از شرکت‌ها مانند سازمان هدفمندی یارانه‌ها، شرکت سهامی نفت ایران- نیکو و صداوسیما درهیچ یک از سال‌ها صورت مالی خود را به مجلس تقدیم نکردند و به عبارت دیگر از قانون سرپیچی کرده‌اند.

هیچ یک از شرکت‌هایی که قانون را اجرا نکردند نیز دلیلی برای این سرپیچی خود ارائه نکرده‌اند.

سازمان هدفمندی یارانه ها به عنوان شرکتی که کل یارانه‌های کشور را در اختیار داشته و توزیع می‌کند؛ در هیچ یک از این سال‌ها حاضر نشده صورت مالی خود را به مجلس ارائه کند.

صداوسیما نیز که هرسال از بودجه کل کشور سهم گیری کرده و حتی از منابع صندوق توسعه ملی نیز بهره می‌برد؛ اما به رغم عملکرد پرحرف و حدیثی که دارد؛ حاضر به ارائه صورت مالی نشده تا هزینه کردهایش را افشاء نشوند.

صورت‌های مالی بدون حسابرسی

براساس اطلاعات به دست آمده از صورت‌های ارائه شده به مجلس، در برخی از شرکت‌ها اگرچه صورت‌های مالی ارائه شده اما این صورت‌ها مالی فاقد حسابرس بوده‌است از جمله این شرکت‌ها می‌توان به شرکت ملی نفت ایران، سهامی پترو اشاره کرد.

همچین در برخی صورت‌های مالی نیز نظر حسابرس وجود نداشته است، مانند صورت مالی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، شرکت ملی گاز ایران و مجتمع گاز پارس جنوبی.

در سال ۱۴۰۰ در مجموع ۹۹ شرکت صورت‌های مالی خود را به مجلس ارائه نکردند که ۱۲ شرکت از نامدارترین آنها عبارتند از: شرکت سهامی نفت ایران- نیکو، شرکت ملی صنایع پتروشیمی، سازمان‌هدفمندی یارانه‌ها، صداوسیما، شرکت سرمایه گذاری‌خارجی ایران، شرکت سهامی پتروایران، شرکت سهامی پتروپارس ایران، شرکت ملی مهندسی‌وساختمان نفت ایران، شرکت ملی نفت‌ایران، شرکت ملی گاز ایران، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، شرکت پالایش نفت آبادان و مجتمع گاز پارس جنوبی.

آبان سال گذشته سازمان برنامه و بودجه صورت‌های مالی حسابرسی شده ۲۸۱ شرکت را به مجلس تقدیم کرد. به این ترتیب ۹۹ شرکت دولتی صورت‌های مالی خود را به مجلس ارائه نکردند. در بین این ۹۹ شرکت، صورت‌های مالی ۱۷ شرکت که در حیطه دفاعی، امنیتی، سوخت هسته‌ای و مادرتخصصی تولید فعالیت دارند؛ محرمانه محسوب می‌شود؛ اما ۸۲ شرکت دیگر بدون قید محرمانه بودن، از ارائه صورت مالی سرباز زده‌اند.

سوءاستفاده در شرکت های چند لایه

غلامحسین کرمی عضو کمیسیون برنامه و بودجه نیز در گفت‌وگو با عصراقتصاد گفت: شرکت‌های دولتی چندلایه هستند و همین چند لایه بودند باعث ایجاد فضایی برای سوءاستفاده شده‌است. به طوری که شرکت‌های بزرگ دولتی عمدتا شرکت‌های وابسته زیادی دارند که عملیات مالی عمده‌ای را از طریق این شرکت‌ها انجام می‌دهند. و همین امر آنها را تبدیل به حیاط خلوت دولت‌ها کرده‌است.

او اظهار کرد: برای روشن شدن زوایای پنهان بودجه بزرگ شرکت‌های دولتی، مجلس طرح ارائه بودجه و صورت‌های مالی شرکت‌ها یک ماه قبل از بودجه سالانه را تصویب کرد، اما در طول سه سالی که از تصویب این قانون می‌گذرد تعداد زیادی از شرکت‌ها از اجرای قانون سرباز زده‌اند.

بررسی عملکرد شرکت‌ها در اجرای قانون

اطلاعات واصله نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۸ به عنوان نخستین سال اجرای این قانون از ۳۸۰ شرکت دولتی، ۳۲۸ شرکت صورت مالی سال گذشته و ۳۷۸ شرکت عملکرد بودجه سال گذشته و عملکرد ۶ ماهه سال جاری خود را ارائه دادند.

در سال ۱۳۹۹ از ۳۸۰ شرکت دولتی، ۳۰۳ شرکت صورت مالی سال گذشته و ۳۴۰ شرکت عملکرد بودجه سال گذشته را ارائه کردند اما تعدادشرکت‌هایی که عملکرد ۶ ماهه سال جاری را تقدیم کردند به ۳۷۸ شرکت رسیده است.

در سال ۱۴۰۰ نیز از ۳۸۰ شرکت دولتی تنها ۲۸۱ شرکت صورت‌مالی سال گذشته را ارائه کرده‌اند ولی تعداد شرکت‌هایی که عملکرد بودجه سال گذشته را ارائه داشته به ۳۷۵ شرکت و تعداد شرکت‌هایی که عملکرد بودجه ۶ ماهه سال جاری را ارائه کردند به ۳۷۶ شرکت رسیده است.