فرصت‌ها و چالش‌های صادرات صنعت برق
کیوان جودی؛ معاونت بین الملل و دبیر کمیسیون توسعه صادرات سندیکای صنعت برق ایران
در فضای بین‌المللی و براساس استانداردهای جهانی، شناخت دقیق بازارها به‌منظور حضور مؤثر در رقابت‌های سنگین و همچنین تقویت دیپلماسی اقتصادی با بهره‌گیری از توانمندی پیمانکاران بخش خصوصی از منظر مدیریتی، ضرورتی انکارناپذیر است که باید مورد توجه جدی مسئولان نظام قرار گیرد.
در شرایط کنونی، وزارت امور خارجه نقشی کلیدی و حساس در فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی ایفا می‌کند. به‌ویژه در وضعیت فعلی، سازندگان و پیمانکاران داخلی می‌توانند برای بروزرسانی و ارتقای توانمندی‌های خود با پیمانکاران بین‌المللی تعامل داشته باشند و با حمایت دستگاه‌های مرتبط، از جمله وزارت امور خارجه، گام‌های مؤثری در این مسیر بردارند.
متأسفانه، به نظر می‌رسد که سفارتخانه‌های جمهوری اسلامی ایران تاکنون در این زمینه به‌اندازه کافی فعال نبوده‌اند. این موضوع نیازمند ایجاد ارتباط مستقیم میان صنعتگران، سازندگان، تولیدکنندگان و ارائه‌دهندگان خدمات فنی-مهندسی با وزارت امور خارجه و سپس با کشورهای هدف در سراسر جهان است. تحقق این امر مستلزم طراحی و اجرای مکانیزم عملیاتی کارآمد و تلاش مستمر است که بتواند همکاری‌های داخلی و بین‌المللی را تسهیل کند.
ظرفیت‌های بالقوه و فرصت‌های صنعت برق ایران در سال‌های اخیر گام‌های قابل توجهی به سمت توسعه صادرات برداشته است. علی‌رغم چالش‌هایی نظیر تحریم‌های اقتصادی که سرعت توسعه صادرات برق را کاهش داده‌اند، این صنعت همچنان از ظرفیت‌های چشمگیری برخوردار است که می‌تواند مبنای رشد و موفقیت در بازارهای بین‌المللی باشد.
این ظرفیت‌ها شامل موارد زیر است:
۱- بهره‌گیری از فناوری‌های نوین: استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته به افزایش کیفیت و رقابت‌پذیری محصولات کمک کرده است.
۲- منابع غنی انرژی: ایران با دارا بودن منابع گسترده گاز و نفت، امکان تولید انرژی برق با هزینه پایین را فراهم آورده است.
۳- موقعیت جغرافیایی استراتژیک: ایران به‌عنوان پل ارتباطی میان خاورمیانه، آسیا و اروپا، ظرفیت‌های ویژه‌ای برای صادرات برق و تجهیزات دارد.
۴- خودکفایی در تولید تجهیزات: تولید تجهیزاتی مانند توربین‌ها، ژنراتورها و ترانسفورماتورها با کیفیتی مطابق با استانداردهای جهانی، امکان رقابت در بازارهای بین‌المللی را تقویت کرده است.
۵- تجربه در اجرای پروژه‌های بین‌المللی: پروژه‌های موفق در کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان و تاجیکستان نشان‌دهنده توان بالای پیمانکاران ایرانی در مدیریت و اجرای پروژه‌های بزرگ است.
چالش‌های پیش‌روی صادرات خدمات فنی-مهندسی
در این بین صدور خدمات فنی و مهندسی به ویژه در صنعت برق که ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بسیاری در این حوزه دارد، یکی از فرصت‌های جدی برای توسعه صادرات صنعت برق محسوب می‌شود اما در این حوزه هم با چالش‌ها و مشکلات متعددی مواجهیم که مهمترین آن‌ها به شرح زیر است:
۱- تحریم‌های بین‌المللی: محدودیت‌های مالی و ارتباطی ناشی از تحریم‌ها همچنان یکی از موانع جدی پیش‌روی صادرات محسوب می‌شود.
۲- رقابت شدید جهانی: حضور شرکت‌های بزرگ بین‌المللی در بازارهای هدف، چالش رقابتی قابل‌توجهی ایجاد کرده است.
۳- ضعف زیرساخت‌های صادراتی: کمبود شبکه‌های مناسب حمل‌ونقل و مسائل مرتبط با گمرک، موانعی برای صادرکنندگان ایجاد کرده است.
۴- نبود حمایت کافی دولتی: سیاست‌های حمایتی ناکافی در تقویت حضور شرکت‌ها در مناقصات بین‌المللی از دیگر محدودیت‌هاست.
راهکارهای پیشنهادی برای تقویت صادرات
برای دستیابی به اهداف صادراتی تعیین‌شده در افق ۱۴۰۴ و تقویت توانمندی‌های شرکت‌های فعال در این حوزه، توجه به راهکارهای زیر ضروری است:
۱- توسعه دیپلماسی اقتصادی: سفارتخانه‌ها باید نقش فعال‌تری در معرفی توانمندی‌های کشور و ایجاد ارتباطات تجاری ایفا کنند.
۲- ایجاد کنسرسیوم‌های تخصصی: همکاری میان شرکت‌های داخلی در قالب کنسرسیوم‌ها می‌تواند رقابت‌پذیری را افزایش دهد.
۳- تسهیلات مالی و اعتباری: حمایت مالی از صادرکنندگان و تسهیل فرآیندهای اعتباری نقش مهمی در موفقیت شرکت‌ها خواهد داشت.
۴- سرمایه‌گذاری در آموزش و پژوهش: ارتقای مهارت‌های نیروی انسانی و توسعه فناوری‌های بومی می‌تواند به افزایش رقابت‌پذیری کمک کند.
۵- توسعه زیرساخت‌های صادراتی: ایجاد شبکه‌های حمل‌ونقل بهینه و مدرن‌سازی گمرک برای تسهیل صادرات ضروری است.
با توجه به ظرفیت‌های بی‌نظیر ایران در صنعت برق و خدمات فنی – مهندسی، می‌توان این حوزه را به‌عنوان یک ستون اساسی در اقتصاد کشور و ابزاری برای ارتقای دیپلماسی اقتصادی در نظر گرفت. با برنامه‌ریزی دقیق و اجرای راهکارهای عملی، امکان توسعه صادرات و تقویت جایگاه بین‌المللی ایران به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
آینده این صنعت در گرو همکاری و هماهنگی میان بخش دولتی و خصوصی، بهره‌گیری از نوآوری‌ها و تعامل گسترده با بازارهای جهانی است.
