ایران «تغییرگر بازی» در مسابقه لیتیوم

مهران ابراهیمیان

باتری‌های لیتیوم یونی جزء ضروری در گذار به سمت یک اقتصاد پاک و پایدار در نظر گرفته می‌شوند، زیرا با چگالی انرژی و کارایی بالا متمایز می‌شوند که آن را به بخشی حیاتی از فناوری مدرن تبدیل می کند.

با ادامه توسعه صنعت، برخی از کشورها به عنوان بازیگران اصلی در تولید باتری های لیتیوم یون ظاهر می شوند و کنترل خود را بر این بازار رو به رشد تقویت می کنند. این کشورها کدامند؟ جایگاه ایران در صنعت آینده کجاست؟ وجود ظرفیت های اعلام شده معادن لیتیوم چه تاثیری بر اقتصاد ایران خواهد داشت؟ مقاله زیر که برگرفته از منابع داخلی و خارجی است تلاش کرده تا ضمن ارائه تصویری روشن تر از لیتیوم در ایران به این سوالات پاسخ دهد.

چین … غول مسلط

چین کشور پیشرو در تولید باتری های لیتیوم یونی است و انتظار می رود این سلطه را تا سال ۲۰۳۰ حفظ کند. تخمین زده می شود که شرکت های چینی تا آن سال حدود ۷۰ درصد از ظرفیت تولید جهانی این باتری ها را به خود اختصاص دهند.

بر اساس گزارش بنچ مارک مینرالز “benchmarkminerals”، مجموع ظرفیت تولید مورد انتظار چین حدود ۶۲۶۸.۳ گیگاوات ساعت است که عدد بزرگی است و نشان از حجم سرمایه گذاری ها و زیرساخت های چین برای حمایت از این صنعت دارد.

از جمله شرکت های مطرح در این زمینه می توان به کتل« CATL» اشاره کرد که یکی از بزرگترین تولیدکنندگان جهان به شمار می رود.

چین فقط تولید کننده باتری های لیتیوم یونی نیست، بلکه کنترل آن در کل زنجیره تامین وسایل نقلیه الکتریکی، از استخراج مواد معدنی تا تولید خودروهای الکتریکی، به چین مزیت رقابتی قابل توجهی می دهد و توانایی آن را برای سلطه بلا منازع در آینده افزایش می دهد.

ایالات متحده در رقابت است

اگرچه آمریکا پس از چین در رده دوم قرار دارد، اما سخت در تلاش است تا ظرفیت تولید خود را در این زمینه توسعه دهد.

پیش بینی می شود تا سال ۲۰۳۰ ظرفیت تولید ایالات متحده به حدود ۱۲۶۰.۶ گیگاوات ساعت برسد و این رشد توسط شرکت های غول پیکری مانند تسلا و ال جی انرژی سولوشن هدایت می شود.

تسلا با مشارکت ها و سرمایه گذاری های کلان خود در فناوری های پیشرفته، یکی از مطرح ترین بازیگران این عرصه در جهان محسوب می شود و از طریق کارخانه های خود به دنبال افزایش چشمگیر تولید باتری است.

اروپا … شرط بندی روی فناوری

در اروپا، آلمان پیشتاز رقابت در تولید باتری‌های لیتیوم یونی است و انتظار می‌رود ظرفیت تولید تا سال ۲۰۳۰ به ۲۶۱.۸ گیگاوات ساعت برسد.
تسلا به لطف کارخانه “گیگا برلین” که اولین کارخانه تسلا در اروپا است، یکی از بازیگران اصلی بازار تولید در آلمان است.
سوتیتر: با شتاب تغییر صنعت خودرو به سمت برق، انتظار می‌رود تقاضا برای لیتیوم در دهه آینده به میزان قابل توجهی دو برابر شود

آینده صنعت لیتیوم

با افزایش تقاضا برای باتری ها، به ویژه در خودروهای الکتریکی و تلفن های هوشمند، تمرکز بر توسعه فناوری های جدید برای بهبود کارایی باتری و کاهش هزینه آنها ادامه دارد.انتظار می‌رود دولت‌ها از طریق سیاست‌هایی که تشویق به پذیرش خودروهای الکتریکی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی می‌شود، نقش عمده‌ای در حمایت از این بخش ایفا کنند و از طریق نوآوری در فن‌آوری‌های باتری و شارژ سریع، صنعت بتواند با افزایش تقاضا و دستیابی به اهداف پایداری جهانی همگام شود.

آینده صنعت لیتیوم امیدوار کننده و پر از فرصت به نظر می رسد، اما همچنین با چالش های مهمی مواجه است که باید برای اطمینان از برآورده شدن تقاضای رو به رشد برای این ماده معدنی حیاتی، بر آنها غلبه کرد.

بخش خودروهای الکتریکی بزرگ‌ترین محرک تقاضا برای لیتیوم است، زیرا باتری‌های لیتیوم-یون عمدتاً به لیتیوم به عنوان یک جزء اصلی متکی هستند، با شتاب تغییر صنعت خودرو به سمت برق، انتظار می‌رود تقاضا برای لیتیوم در دهه آینده به میزان قابل توجهی دو برابر شود.

همچنین، لوازم الکترونیکی مصرفی، مانند گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها و لپ‌تاپ‌ها، همگی به باتری‌های لیتیوم یونی متکی هستند، با ادامه رشد این بخش، تقاضا برای لیتیوم نیز افزایش خواهد یافت.

اما استخراج لیتیوم از منابع طبیعی آن، مانند معادن سنگ سخت و حوضچه های نمک، به مقادیر زیادی آب نیاز دارد و می تواند با افزایش آگاهی زیست محیطی، شرکت های معدنی برای کاهش این اثرات و توسعه تکنیک های استخراج پایدارتر با فشار مواجه شوند.

با افزایش تولید باتری های لیتیوم یونی، توسعه فناوری های موثر برای بازیافت لیتیوم از باتری های مصرف شده ضروری می شود.

چین، ایالات متحده و آلمان از برجسته ترین کشورهایی هستند که در دهه آینده صنعت باتری های لیتیوم یونی را رهبری خواهند کرد، به لطف سرمایه گذاری های بزرگ و پیشرفت های تکنولوژیکی، این کشورها به تقویت کنترل خود بر بازار جهانی ادامه خواهند داد که به شکل‌دهی آینده خودروهای الکتریکی و فناوری قابل حمل کمک می‌کند و با نزدیک شدن به سال ۲۰۳۰، باتری‌های لیتیوم یونی همچنان در قلب تغییر جهانی به سمت اقتصاد سبز و پایدار هستند.

لیتیوم در ایران

طبق اخبار منتشره ذخایر لیتیوم ایران به یک روایت چهارم و بنا به با یک اظهار نظر در جهان دارای جایگاه دوم است از این رو می توان امیدوار بود که با وجود ذخایر طلای سفید آینده بهتری برای ایران رقم میخورد، آنچنان که پس از اعلام خبر کشف معدن لیتیوم با ظرفیت ۸.۵ میلیون تنی خبرگزاری فارس این معدن را “دروازه‌ی جهانی‌شدن” نامید و نوشت که اگر ثابت شود ذخایر لیتیوم از خلوص کافی برخوردارند، حول این منبع طبیعی می‌توان یک صنعت جدید ایجاد کرد.

خبرگزاری رسمی ایرنا، نیز این خبر را با عنوان “گنج جدیدی که در ایران کشف شد” توصیف کرد و افزود که این کشف می‌تواند به “فائق‌آمدن بر مشکلات فناوری” ناشی از تحریم‌های غرب کمک کند.

بنا بر گزارش سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده، کشورهای بولیوی (۲۱ میلیون تن)، آرژانتین (۱۷ میلیون تن) و شیلی (۹ میلیون تن) -که “مثلث لیتیوم” نامیده می‌شوند- بزرگترین ذخایر کلی را دارند.

یکی از مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت، اواسط سال ۱۴۰۲ از کشف لیتیوم در ایران (استان همدان) خبر داد. این ادعا به سرعت در رسانه‌های بین‌المللی منعکس شد. مسئولان وزارتخانه بر این باور بودند که ذخیره لیتیوم کشف شده به ۸.۵ میلیون تن می‌رسد. در ادامه اما مدیرکل صمت همدان

میزان ذخایر معادن لیتیوم در همدان بیش از ۱۷ میلیون تن اعلام کرد که در دو محدوده از استان همدان کشف شده و گفت: محدوده اول با مساحت حدود ۱۱ کیلومتر مربع با ذخیره هشت میلیون و ۵۰۰ هزار تن با عیار ۸۱ ppm و محدوده دوم با مساحت ۱۱.۵ کیلومتر مربع با ذخیره ۸ میلیون و ۹۷۷ هزار تن با عیار ۸۰ ppm ذخیره لیتیوم دارد.

نماینده مردم همدان در مجلس شورای اسلامی نیز ضمن اعلام کشف یک معدن بزرگ لیتیوم در همدان اعلام کرد: این معدن توانایی تامین ۲۰ درصد نیاز جهان به لیتیوم را دارد.

این خبر به گونه ای مبهم بعدها تکذیب شد و مسئولی در صدا و سیما گفت که شاید در اعلام ذخایر کشف شده اعداد اشتباه عنوان شده و عدد مذکور را به ۵۰۰ تن تعدیل کرد. همچنین یک کارشناس حوزه معدن در مطلبی در روزنامه دنیای اقتصاد استخراج ذخایر کشف شده در همدان را غیر اقتصادی توصیف کرد.

با این حال پیشتر نیز از کشف ذخایر لیتیوم بر بستر دریاچه ارومیه و فعالیت چینی بر روی آن اطلاع رسانی شده بود که از اساس تکذیب شد. با این حال به غیر میادین کشف شده همدان ،دریاچه نمک قم، خور و بیابانک، مهرجان، میانی، ترود و حاج علیقلی مناطقی است که بر روی آنها کارهای مطالعاتی انجام شده است.

چرا خبر کشف «لیتیوم» در ایران مهم است؟

وبگاه نشریه هندی «ایندین اکسپرس» در این باره نوشت:‌ «اگر این خبر درست باشد، این کشف یک دستاورد بزرگ برای ایران خواهد بود که اقتصاد آن دهه‌ها تحت تحریم‌های آمریکا آسیب دیده است. با توجه به نقش مهم لیتیوم در ساخت باتری ها، انتظار می رود طی دهه‌های آتی و همزمان با اقبال جهانی به مصرف انرژی‌های پاک و جدید به جای انرژی های فسیلی، نقش مواد معدنی همچون لیتیوم حتی بسیار مهم‌تر از امروز شود. این اولین کشف ماده معدنی لیتیوم در ایران است.»

همچنین در این گزارش آمده است: «در بیانیه های رسمی ایران هنوز به مرحله اکتشاف اشاره نشده و یا اطلاعات فنی در مورد ذخایر ارائه نشده است. در حالی که ایران ممکن است به خوبی ذخایر سنگ لیتیوم را کشف کرده باشد، اهمیت واقعی این یافته تنها زمانی قابل ارزیابی است که اطلاعات بیشتری در مورد ذخایر مذکور منتشر شود.

همچنین کارشناس اسرائیلی”آنات هوچبرگ ماروم” کارشناس ژئوپلیتیک اسرائیلی در این باره به روزنامه اسرائیلی معاریو گفته بود: کشف معادن در لیتیوم ایران می تواند به تغییر توازن قدرت منطقه ای منجر شود و موقعیت بی سابقه ژئوپلیتیک و اقتصادی به تهران بدهد.

وی افزود که اسرائیل از نزدیک چگونگی تلاش تهران برای استفاده از این کشف به نفع خود را زیر نظر دارد.

این روزنامه همچنین خاطرنشان کرد این اکتشاف نه تنها از آن جهت حائز اهمیت است که ۱۰ درصد از این ذخایر طلای سفید جهان را در اختیار دارد که در حال حاضر حدود ۸۹ میلیون تن تخمین زده می شود، بلکه به این دلیل است که پتانسیل ضربه زدن به اقتصاد ایران را کاهش داده و اثرات تحمیلی تحریم را کاهش می دهد که یک برگ برنده برای جمهوری اسلامی محسوب می شود.

روزنامه اسرائیلی معاریو در ادامه نوشته این کشف فرصت های اقتصادی قابل توجه و منابع انرژی کمیاب را برای دولت ایران فراهم می کند.

این روزنامه اسرائیلی در ادامه نوشته بود این کشف جدید (لیتیوم) موقعیت چانه زنی ایران را در ائتلاف‌ها و توافق‌های مختلف اقتصادی و امنیتی تقویت می‌کند و تمرکز توجه را از بازار نفت به صنایع معدنی لیتیوم و طلای سفید در منطقه تغییر می‌دهد.

همچنین این روزنامه اسرائیلی نوشت که این کشف می تواند به روابط قوی تر ایران با چین و سایر کشورهای آسیای جنوب شرقی، به ویژه اندونزی منجر شود و روابط بین خاورمیانه و کشورهای آسیایی را تقویت کند.

همسایگان ایران نگران افزایش نفوذ اقتصادی جمهوری اسلامی از زمان کشف ذخایر عظیم لیتیوم در خاک ایران هستند که برخی ناظران آن را «تغییرگر بازی» می نامند

تغییرگر بازی

فایننشال تریبیون نیز در همین باره نوشت : ذخایر غول پیکر لیتیوم ایران وعده تغییر بازی را می دهد

این روزنامه با استناد به گزارشی که المیادین لبنان در ۱۰ ژوئن منتشر کردخ بود، نوشت: همسایگان ایران نگران افزایش نفوذ اقتصادی جمهوری اسلامی از زمان کشف ذخایر عظیم لیتیوم در خاک ایران هستند که برخی ناظران آن را «تغییرگر بازی» می نامند. اسرائیل، کشوری که به ویژه نگران پیشرفت فناوری نظامی ایران و پتانسیل تبدیل شدن به یک قدرت اقتصادی مهم و تأثیرگذار است، از نزدیک زیر نظر دارد.

میدان لیتیوم در غرب استان همدان، حاوی حدود ۸.۵ میلیون تن لیتیوم است. این پتانسیل تقویت اقتصاد ایران و کاهش تاثیر تحریم ها را دارد. همچنین به قدرت خاورمیانه اهرم قابل توجهی در بازار رو به رشد خودروهای الکتریکی می دهد.

در واقع، ذخایر معدنی به سرعت در حال گسترش است که جمهوری اسلامی قصد بهره برداری از آن را دارد، از جمله روی، مس، نمک، زغال سنگ، سنگ آهن، اورانیوم، سرب، طلا، بوکسیت (برای آلومینیوم)، مولیبدن، آنتیموان. و گوگرد

طبق گزارش این روزنامه حدود ۷ درصد ذخایر معدنی جهان در ایران یافت می‌شود و این کشور را به یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان مواد معدنی در جهان تبدیل می‌کند

طبق گزارش این روزنامه حدود ۷ درصد ذخایر معدنی جهان در ایران یافت می‌شود و این کشور را به یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان مواد معدنی در جهان تبدیل می‌کند، اگرچه این کشور تا حدی به دلیل تحریم‌هایی که متحمل می‌شود، فاقد فناوری لازم برای بهره‌برداری کامل از منابع است.

محصولات معدنی در حال حاضر بیش از ۰.۶ درصد تولید ناخالص داخلی ایران را تشکیل نمی دهند. بر اساس گزارش های ایران، با نرخ فعلی، ارزش ذخایر معدنی ایران ۷۰۰ میلیارد دلار است که ارزش افزوده آن ۴ تریلیون دلار است.

این مطلب می افزاید: تولید لیتیوم در مقیاس بزرگ تنها روابط ایران و چین را عمیق تر می کند و اتحاد غیر متعهد را تقویت می کند که مسکو و پکن در رقابت با جهان «تک قطبی» به رهبری ایالات متحده در تلاش برای ایجاد آن هستند.

همکاری با شرکت های روسی

پیشتر نیز با توجه به برنامه ریزی های انجام شده در ایمیدرو و با راهبری «طرح مواد معدنی حیاتی و راهبردی» و همکاری شرکت ها و مجتمع های زیرمجموعه سازمان، برنامه های مختلفی در زمینه توسعه فعالیت های تحقیقاتی به منظور استحصال لیتیوم با استفاده از ظرفیت علمی و دانشگاهی کشور و همچنین به طور موازی استفاده از تجارب شرکت های بین المللی آغاز شده بود.

براساس برنامه ای که ایمیدرو درباره ذخایر لیتیوم اعلام کرده بود در نخستین اقدام برای تعیین وضعیت ذخایر موجود و استفاده از تجارب بین المللی شرکت های روسی دارای دانش فنی و تجارب کافی شناسایی شده و پس انجام مذاکرات، نخستین گام از همکاری های طرفین برای انتقال تجارب، توسعه همکاری ها و بررسی امکان انتقال فناوری برای تولید لیتیوم از ذخایر داخلی آغاز شده است.

در نخستین برنامه اجرا شده پس از حضور متخصصان روسی در کشور، نمونه برداری از منابع شورابه ای قم، خور و بیابانک، مهرجان، میانی، ترود و حاج علیقلی انجام شد. در این برنامه اجرا شده ضمن تبادل تجربیات در زمینه نمونه برداری، آنالیز، استحصال و فرآوری مقرر شد پس از آنالیز نمونه ها و انجام آزمایشات متالورژیکی درباره انتقال فناوری و انجام سرمایه گذاری مشترک در فازهای بعدی تصمیم گیری شود.

۵ اثر مهم اقتصادی کشف لیتیوم برای ایران

همان طور که در رسانه های خارجی نیز اشاره شده، کشف لیتیوم در ایران می‌تواند به صورت بالقوه تبعات مثبت پنج گانه اقتصادی برای کشور داشته باشد.

تنوع بخشی به اقتصاد ایران و کاهش وابستگی به صادرات نفت و گاز، ایجاد اشتغال در مسیر استخراج و فرآوری لیتیوم می‌تواند ‌، جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش معدن ایران و ‌زمینه را برای ورود تکنولوژی‌های جدید و پیشرفته، افزایش قدرت چانه‌زنی ایران برای مذاکرات خارجی با مزایای ژئوپلوتیکی، شروع همکاری برای سرمایه گذاری در صنایع پایین دستی و… از جمله برکات این ماده معدنی موسوم به طلای سفید است که می تواند آینده اقتصادی ایران را روشن تر کند.

شاید اکنون بهتر بتوان دلیل انتخاب سید محمد اتابک به عنوان وزیر صمت که سابقه ای معدنی دارد را بهتر درک کرد.