توسعه پایدار روستایی با جشنواره های کشاورزی

محمود نظری؛ فعال اجتماعی

آئین ها، جشن‌ها و جشنواره‌های کشاورزی از هزاران سال پیش در موعد شروع کشت و یا در زمان برداشت برگزار می شوند. این نوع مراسم که بیشتر  از آنها به عنوان جشنواره یا فستیوال برداشت (Harvest Festival) یاد می شود ، در بسیاری از کشورها و در اغلب نقاط کشور ما رایج بوده و هست.

جشنواره‌های کشاورزی را می‌توان رویدادهای فرهنگی-اقتصادی هدفمندی تعریف کرد که با محوریت محصولات، فرآیندهای تولیدی، صنایع دستی و دستاوردهای خاص یک منطقه برگزار می‌شوند..

در کشور ما نیز چند سالی است که نوع نگاه مردم و مسئولان به این جشنواره ها تغییر کرده و با جدیت بیشتری دنبال می شود و حتی در مواقعی رسانه ملی به انتشار زنده تصاویر این دست مراسم می پردازد.

آثار و برکات  اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و … این مراسم فراوانند و عدم وابستگی به منابع دولتی در این جشنوارها برگزاری آنها را تسهیل کرده است.

یکی از جنبه‌های مهم جشنواره‌های کشاورزی، نقش فرهنگی و اجتماعی آن‌هاست. این رویدادها اغلب با آیین‌های سنتی، موسیقی محلی، غذاهای بومی و نمایش هنرهای مردمی همراه هستند که هویت روستاها را زنده نگه می‌دارند و حس تعلق اجتماعی را تقویت می‌کنند. از سویی بستری برای گذراندن ساعاتی خوش در کنار خانواده می شود و همین امر باعث شده تا گردشگری کشاورزی رونق پیدا کند و در حال حاضر بسیاری از مزارع با فراهم کردن شرایط توریسم کشاورزی در این حوزه به موفقیت هایی دست یافته اند.

وقتی کشاورز یا صنعتگر روستایی می‌بیند که محصول یا هنر او در معرض دید عموم قرار گرفته و مورد استقبال قرار می‌گیرد، انگیزه بیشتری برای ادامه فعالیت و نوآوری پیدا می‌کند. این انگیزه می‌تواند به حفظ مشاغل سنتی، جلوگیری از فراموشی میراث فرهنگی و حتی ایجاد فرصت‌های جدید برای کارآفرینی نظیر راه اندازی سایت فروش آنلاین محصولات و مجموعه گردشگری و … منجر شود.

از سوی دیگر این جشنواره ها به سبب حضور گردشگران از سراسر شهرها به بستری برای تعامل مستقیم، انتقال تجربه، معرفی صنایع دستی و جاذبه های گردشگری، تقویت تعاملات فرهنگی، و حتی معرفی زیرساخت ها و ظرفیت ها در راستای سرمایه گذاری نیز بدل شده است.

با این وجود بعد اقتصادی این آئین ها و جشنواره  ها ا در شرایط فعلی جامعه بسیار مهم و قابل اعتنا است.

اقتصاد روستایی در بسیاری از جوامع با چالش‌هایی همچون مهاجرت جوانان به شهرها، کمبود سرمایه‌گذاری، ضعف زیرساخت‌ها و محدودیت دسترسی به بازارهای جهانی و حتی ملی مواجه است. جشنواره‌های کشاورزی می‌توانند بخشی از این مشکلات را کاهش دهند، زیرا با ایجاد بازارهای موقت و نمایشگاهی، امکان فروش مستقیم محصولات به مصرف‌کنندگان فراهم می‌شود و واسطه‌ها کاهش می‌یابند و با حضور شرکت کنندگانی از سراسر کشور، یافتن مشتری در سطح ملی عملی می شود. این امر نه‌تنها به افزایش درآمد کشاورزان کمک می‌کند، بلکه اعتماد مصرف‌کنندگان به محصولات محلی و ارگانیک را نیز تقویت می‌سازد. از سوی دیگر، حضور گردشگران داخلی و خارجی در این جشنواره‌ها موجب رونق صنایع دستی، اقامت و پذیرایی، خدمات گردشگری و حمل‌ونقل محلی و … می شود.

در پایان باید اذعان داشت جشنواره‌های کشاورزی و آئین های شکر گزاری و برداشت، را باید به‌عنوان یک راهبرد چندبعدی برای توسعه پایدار اقتصاد روستایی در نظر گرفت. این جشنواره‌ها نه‌تنها به رونق اقتصادی کمک می‌کنند، بلکه ابعاد فرهنگی، اجتماعی، هویتی و زیست‌محیطی را نیز پوشش می‌دهند. اگر سیاست‌گذاران و مدیران محلی بتوانند این رویدادها را به‌صورت منظم و هدفمند برگزار کنند، روستاها به کانون‌های پویا و جذاب برای زندگی، کار و سرمایه‌گذاری تبدیل خواهند شد.

در چنین شرایطی، مهاجرت معکوس رخ می‌دهد، جوانان به روستا بازمی‌گردند، مشاغل جدید ایجاد می‌شود و کیفیت زندگی در مناطق روستایی ارتقا می‌یابد. بنابراین، آئین ها و جشنواره‌های متنوع و مختلف را باید فراتر از یک رویداد تفریحی یا نمایشگاهی دید؛ آن‌ها موتور محرک توسعه روستایی و ابزاری برای تحقق عدالت اجتماعی و اقتصادی هستند که می‌توانند آینده‌ای روشن برای جوامع کمتر توسعه یافته رقم بزنند و چراغی برای روشن ساختن اقتصاد روستایی قلمداد شوند.