زنجیره ارزش افزوده صنعتی در مناطق مرزی، ساحلی و پسکرانه آبی
فرضعلی سالاری/ کُنشگر برنامه ریزی و توسعه منطقه ای
جنوب ایران بارانداز فعالیت منابع معدنی و تجاری و فعالیت صنعتی- پالایشگاهی می باشد که با همه ظرفیت های اقتصادی بهینه از نظر زیرساختی و پایداری دارای شاخص مطلوب نمی باشد.
در زمینه ایجاد زنجیره ارزش افزوده صنعتی- تجاری در مناطق مرزی، ساحلی و پسکرانه آبی پیرامون قظب رشد و توسعه پارک های صنعتی (پتروشیمی) برای تکمیل زنجیره ارزش در صنایع و چگونگــی تبدیــل مزیــت نســبی کشــور در محصــولات پایـین دستی و بالادســت بــه مزیــت رقابتـی و تولیـد صادراتـی در محصـولات پایین دسـت مد نظر می باشد.
تکمیل زنجیره ارزش محصولات یا به عبارت بهتر فرآوری مواد خام به مواد مصرفی با قیمت بالاتر از دو جهت برای کشور حائز اهمیت است؛ نخست درآمدزایی و خلق ارزش افزوده بیشتر. در شرایطی که صنایع مادر و بخش عمده منابع درآمدی دولت تحریم است، افزایش صادرات یعنی افزایش منابع درآمدی دولت از دو بخش مالیات و خدمات گمرکی، از جهت دیگر تولید محصولات مصرفی و فرآوری شده در کشور موجب صرفه‌جویی ارزی و کاهش واردات نیز خواهد شد.
دومین وجه اهمیت این موضوع افزایش اشتغال و کاهش آمار بیکاری در کشور است، کشور ما در حال حاضر در شرایط فوق‌العاده پنجره جمعیتی و انبوه جمعیت فعال مواجه است.
برای توسعه کشور ضرورت دارد ماکزیمم بهره‌برداری از منابع انسانی فعلی که عمدتا شامل جوانان تحصیل کرده و نخبه می‌شوند انجام گیرد. پرواضح است که افزایش فرصت‌های شغلی علاوه‌بر آورده اقتصادی تاثیرات بسزایی در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی و کاهش فاصله طبقاتی و بزهکاری دارد.
اشـتغال زایی و تکمیـل زنجیره¬هـای ارزش صنایع معدنی- گازی- شیمیایی توسـعه صنایـع پایین دسـت، ایجـاد ارزش افـزوده بالاتـر بیشتـر را فراهـم مـی آورد و همچنیـن تـاب آوری اقتصـاد را در برابـر تهدیدهـای خارجـی افزایـش می دهـد.
محصـولات نهایـی بـر خـلاف نفـت و گاز قابلیـت رصـد کمتـری داشـته و بـه طـور قطـع توسـعه زنجیره هـای صنعـت پتروشـیمی و صــادرات صنایــع پایین دســتی بــرای کاهــش تاثیرپذیــری اقتصــاد کشــور از شــوک های مختلــف نظیــر تحریم هــا، ضرورتـی انکارناپذیـر می باشـد.
صنعــت پتروشــیمی بـه عنـوان پیشـران بسـیاری از صنایـع، دارای بزرگتریــن زنجیره ه ــای ارزش تولیــد در بیــن صنایــع مختلــف جهــان اســت. محصــولات ایـن صنعـت بـه عنـوان مـواد اولیـه صنایـع تکمیلـی همچـون صنایـع خـودرو، نسـاجی، لـوازم خانگـی، بسـته بندی، رنــگ و رزیــن، چســب ها، حلال هــا، شــوینده ها، محصــولات آرایشــی- بهداشــتی و … محســوب می شــوند.
از ایــن جهــت صنعــت پتروشــیمی را پیشــران صنایــع دیگــر می داننــد. صنعــت بســته بندی، بالاتریــن ســهم را در بهره گیــری از تولیــدات پتروشــیمی دارد.
صنایــع الکترونیــک، ساختمان ســازی و اتومبیل ســازی در رده¬هــای بعــدی از ایــن منظــر قــرار دارنــد. پتروشــیمی صنعتــی زنجیــروار و بــه هــم پیوســته اســت و بــه مــوازات فرآینــد پیوســته تولیــد، فرآیندهــای تعمیــر و نگهــداری قطعــات و مجتمع هــای تولیــدی قــرار دارنــد کــه بایــد بــه صــورت مــدام مشــغول بــه فعالیــت باشــند تــا فرآینـد تولیـد ادامـه دار باشـد.
راهبردهای تقلیل ناســاز گاری میــان سیاســت های بازرگانــی و مالیاتــی بــا سیاســت های مربــوط بــه توســعه زنجیــره ارزش و تعارضات ناشی از مسله مربوط به تامین ارز در زمینه توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی و زنجیره تکمیل ارزش افزوده در صنایع کوچک تولید، مصرف، واردات و صادرات (الزامات سیاستی و اجرایی) و زنجیره ارزش افزوده نفت و گاز در پسکرانه قطب رشد مناطق صنعتی- ساحلی مهم می باشد.
با توجه به جایگاهی که صنعت نفت ایران از نقطه نظر ذخایر هیدروکربنی از آن برخوردار است چشم انداز این صنعت در چگونگی بهره مندی از این ذخایر خدادادی از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و در این رابطه اهداف گوناگونی برای آن در نظر گرفته شده است.
حداکثر سازی ارزش افزوده صنعت نفت و گاز کشور از طریق هم افزایی زنجیره ارزش با توسعه سرمایه گذاری در منابع و صنایع نفت و گاز، صنایع انرژی بر و صنایع خدمات مهندسی پشتیبان آنها از سیاست های اصلی می باشد.
وجود یک شبکه زنجیره تأمین مناسب که گاز خام را به محصولات پالایشگاهی تبدیل کند، با توجه به حجم بالای سرمایه گذاری تجهیزات در این صنعت و همچنین طول عمر بالای این شبکه، طراحی استوار شبکه لجستیک معکوس، تبدیل گاز به محصولات پتروشیمی، اصــلاح آیین نامــه خــوراک، ارائــه تخفیف هــای مرحلــه ای خــوراک، حمایــت از شــکل گیری شــرکت های مهندســی توســعه دهنده لیســانس داخلــی و ضمانــت کارکــرد از راهبردهای اصلی مورد نیاز زنجیره ارزش افزوده صنعتی در مناطق مرزی، ساحلی و پسکرانه آبی جنوب کشور می باشد.
