سیاست متناقض مالیات ستانی دولت

علی رمضانیان

در سال ۱۴۰۱ تا این جای کار دولت نه تنها توانسته مالیات ستانی خوبی داشته‌ باشد بلکه عملکرد مالیات ستانی دولت طی ۱۱ ماه منتهی به ۳۰ بهمن ۱۴۰۱، بیش از  ۱۰۳درصد بوده‌است.

به گزارش عصراقتصاد، درحالی که قانون بودجه ۱۴۰۱ تا پایان سال‌جاری وصول ۴۵۴ هزار میلیارد تومانی درآمد مالیاتی (بجز مالیات بر واردات) را تکلیف کرده بود؛ آمارها نشان می‌دهد در یازده ماه امسال با دریافت ۴۲۸ همت از  ۴۱۶ همت مصوب یازده ماهه، یعنی ۱۰۳ درصد درآمدهای مالیاتی محقق شده است.

تحقق درآمدهای مالیاتی همزمان با کاهش پنج درصدی مالیات تولیدکنندگان با شناسایی ۲.۲  میلیون مودی جدید و نیز جلوگیری از فرار مالیاتی رقم خورده است.

این اتفاق در حالی رقم می خورده که گریز از مالیات در ایران یک امری عرفی برای بسیاری از فعالین اقتصادی بدل شده است. به عنوان نمونه پزشکان به راحتی حاضر به دادن مالیات نیستند و همچنان از کارت خوان استفاده نکرده و نقدی پول دریافت می کند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در طی سه سال گذشته ۳.۵ میلیون فرد حقیقی مالیات خود را پرداخت نکرده‌اند که رقمی حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان را شامل می‌شود.

این یک هشدار است ولی با این وجود دولت توانسته درآمد خوبی را محقق کند. البته باید تورم ۵۰ درصدی را نیز به این مساله لحاظ کنیم.

وضعیت مالیات ستانی در بودجه ۱۴۰۲

برای سال آینده مبلغ ۸۳۸ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی در نظر گرفته شده که با وجود رکود اقتصادی فعلی کمی این افزایش حدود ۵۰ درصد عجیب به نظر می رسد.

از این رقم سهم مالیات اشخاص حقوقی ۲۹۶ هزار میلیارد تومان، مالیات بر درآمدها ۱۲۲ هزار میلیارد تومان، مالیات بر ثروت ۳۷۶ هزار میلیارد تومان، مالیات بر واردات ۱۲۹ هزار میلیارد تومان و مالیات بر کالاها و خدمات ۲۵۲ هزار میلیارد تومان تعیین شده است.

همچنین در حوزه مالیات بر کالاها و خدمات، مالیات بر فروش فرآورده‌های نفتی هفت هزار میلیارد تومان، عوارض خروج مسافر از مرزهای کشور سه‌هزار‌و ۴۰۰ میلیارد تومان، مالیات بر فروش سیگار شش‌ هزار‌ و ۲۸۰ میلیارد تومان، مالیات بر نقل و انتقال اتومبیل ۱۳ هزار میلیارد تومان و مالیات بر ارزش‌افزوده ۱۵۹.۵ هزار میلیارد تومان تعیین شده است.

علاوه بر اینها، دولت در سال آینده از صاحبان خودروهای بیش از ۱.۵ میلیارد تومان، یک درصد مالیات سالانه خودرو می‌گیرد.

افزایش ۱۲۸ درصدی مالیات بر درآمد شرکت‌های غیردولتی در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ نسبت به قانون بودجه سال ۱۴۰۱ که قرار است نسبت به سایر انواع مالیات‌‌ها، بیشترین میزان از کل درآمد مالیاتی لایحه بودجه را تامین کند (سهمی در حدود ۳۰.۹  درصد)، گواه این مدعاست که دولت در مالیات ستانی واقع گرا نیست.

معافیت‌های مالیاتی برای سال آینده

دولت در بودجه سال آتی مانند همیشه معافیت‌هایی را در نظر گرفته‌است. علیرضا سلیمی، عضو هیات رئیسه مجلس، در پیشنهادی عنوان کرد که با توجه به شرایط کشور، گرانی و تورم، سقف معافیت مالیات بر حقوق و مزایا باید افزایش یابد و آنچه در گزارش کمیسیون تلفیق آمده، معافیت مالیاتی برای حقوق ماهانه تا سقف ۷ میلیون تومان در نظر گرفته شده که این میزان باید به ۱۰ میلیون تومان افزایش پیدا کند.

بر اساس موافقت نمایندگان با اصلاح صورت‌گرفته، معافیت مالیاتی برای حقوق ماهانه تا سقف ۱۰ میلیون تومان برای سال آینده در نظر گرفته شد.

مطابق جزء ۱ بند (و) تبصره ۱۲ ماده واحده لایحه بودجه ۱۴۰۲، سقف معافیت مالیاتی سالانه موضوع ماده (۸۴) قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحی ۱۳۹۴/۴/۳۱ در سال ۱۴۰۲ مبلغ یک میلیارد و دویست میلیون (۱.۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تعیین می‌شود.

معافیت مالیاتی حقوق نیز تا هفت میلیون تومان تعیین شده‌است و افرادی که بیش از این مبلغ درآمد دارند، به تناوب مشمول مالیات می‌شوند.

سقف مالیاتی سالانه موضوع ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم در سال ۱۴۰۲ معادل ۸۴ میلیون تومان تعیین شده است؛ براساس‌این افرادی که در سال بیش از ۸۴ میلیون تومان درآمد دارند، مشمول پرداخت مالیات می‌شوند.

براساس‌این، نرخ مالیات بر مجموع درآمد سالانه اشخاص حقیقی به شرح زیر است:  نسبت به مازاد ۸۴ میلیون تومان تا ۱۶۸ میلیون تومان، ۱۰ درصد، نسبت به مازاد ۱۶۸ میلیون تومان تا ۲۷۶ میلیون تومان، ۱۵ درصد،  نسبت به مازاد ۲۷۶ میلیون تومان تا ۴۸۰ میلیون تومان، ۲۰ درصد و  نسبت به مازاد ۴۸۰ میلیون تومان به بالا ۳۰ درصد است.

همچنین، طبق مصوبه مجلس در بند الحاقی ۳، کلیه رده‌های بسیج مستضعفین (پایگاه‌ها، حوزه‌ها و نواحی بسیج) از پرداخت انشعاب برق، گاز، آب، فاضلاب و عوارض شهرداری معافند.

نمایندگان مجلس در بخش بررسی درآمدی لایحه بودجه ۱۴۰۲ در جلسه علنی امروز موارد اصلاحی کمیسیون تلفیق در بند الحاقی ۳ تبصره ۶ در را تصویب و بند الحاقی ۱ این تبصره را حذف کردند.

ایسنا گزارش کرد که طبق مصوبه مجلس در بند الحاقی ۳، کلیه رده‌های بسیج مستضعفین (پایگاه‌ها، حوزه‌ها و نواحی بسیج) از پرداخت انشعاب برق، گاز، آب، فاضلاب و عوارض شهرداری معافند.

همچنین بند الحاقی ۱ حذف شد که در آن آمده بود «درآمد حاصل از کلیه جرائم وصولی مرتبط با موضوع ماده ۹۹ قانون شهرداری ها با اصلاحات و الحاقات بعدی تا سقف ۱۰ هزار میلیارد ریال به حساب درآمد عمومی ردیف ۱۴۰۱۱۹ جدول شماره ۵ این قانون واریز می شود.»

بودجه ای متناقض

در بودجه سال آینده شاهد رشد رقم مالیاتی تا مبلغ  ۸۳۸  هزار و ۶۰۹  میلیارد تومان برای درآمدهای مالیاتی هستیم که نسبت به سال ۱۴۰۱  رشد ۴۷  درصدی را نشان می‌دهد، این افزایش به‌عنوان نقطه کلیدی اظهارنظر برخی از افراد شناخته می‌شود.

در واقع برخی از افراد معتقد هستند که در تورم بیش از ۵۰  درصد و رشد اقتصادی کمتر از چهار درصد، نباید فشاری بر روی افراد جامعه تحمیل شود.

چند نکته دراین‌خصوص وجود دارد که باید به آن اشاره کرد، نکته اول این است که برخی از درآمدهای مالیاتی نظیر مالیات بر ارزش‌افزوده که سهم ۹ درصدی در کالا یا خدمات دارد، به‌واسطه افزایش تورم و متناسب با آن رشد خواهد یافت.

از سوی دیگر در درآمد حاصل از نقل‌وانتقال نیز به‌واسطه افزایش قیمت خودرو یا ملک رشد یافته و باز هم به طور خودکار، درآمد مالیاتی دولت را افزایش خواهد داد؛ مشابه این موضوع در سایر درآمدهای مالیاتی نیز مشاهده می‌شود.

بررسی بودجه سنوات گذشته نیز نشان می‌دهد که درآمدهای مالیاتی همراه با تورم رشد پیدا می‌کنند که البته نباید آن را اتفاق مثبتی تلقی کرد. به‌واسطه اجرای بخشی از قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان شاهد این هستیم که بخشی از فرار مالیاتی کشور شناسایی شده است، همان‌طور که یک کارگر یا کارمند پیش از دریافت حقوق مالیات خود را پرداخت می‌نمایند، کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که مشغول به فعالیت اقتصادی هستند باید مالیات خود را به صورت واقعی پرداخت نمایند.

در حالی که بر اساس برخی از بندهای مالیاتی لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ از جمله بند (ت) تبصره ۶ مبنی بر کاهش نرخ مالیات موضوع ماده (۱۰۵) قانون مالیات­‌های مستقیم اشخاص حقوقی دارای پروانه بهره‌برداری در فعالیت‌های تولیدی حداکثر تا معادل هفت درصد و بند (هـ) تبصره ۲ مبنی بر مشمول مالیات شدن با نرخ صفر سودهای تقسیم نشده شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس، قرار است با هدف حمایت از تولید و تشویق سرمایه­‌گذاری در شرکت‌‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس، میزان مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی کاهش یابد، در برخی دیگر از بندها از جمله بندهای ل (توقف کاهش نرخ­ های مالیاتی)، ن (حذف معافیت مالیاتی صادرکنندگان مواد خام و نیمه‌خام) و ث (محدود کردن برخورداری واحدهای صنعتی و معدنی از معافیت سرمایه‌­گذاری در مناطق کمتر توسعه‌یافته) تبصره ۶، افزایش میزان مالیات بر درآمدهای اشخاص حقوقی به صورت مستقیم و یا از طریق محدود کردن معافیت‌های موجود دنبال شده و بنابراین اثر منفی بر تولید و اعمال فشار مضاعف بر بخش خصوصی ایجاد خواهد کرد.

اخذ مالیات خودروها براساس قیمت روز

نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی نوبت دوم امروز مجلس، بخش هزینه‌ای لایحه بودجه ۱۴۰۲ را بررسی کرده و بند خ تبصره ۶ را به تصویب رساندند.

نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اخذ مالیات از خودرو‌ها در سال آتی را بر اساس قیمت روز خودرو و با توجه به تاریخ ساخت یا واردات آن و صرفاً براساس مشخصات مالک خودرو مندرج در شناسنامه خودرو تعیین کردند.

رای مجلس به اخذ مالیات از مواد دخانی در بودجه ۱۴۰۲

معاون بهداشت وزارت بهداشت از رای مجلس به بازگشت لایحه اخذ مالیات از مواد دخانی در بودجه ۱۴۰۲ که در بودجه ۱۴۰۱  حذف شده بود، خبر داد.

در نهایت؛ با وجود تورم ۵۰ درصدی، قطع یقین دولت می تواند مالیات ستانی مناسبی بر اساس بودجه داشته باشد ولی این به معنی ان نیست که فرارمالیاتی بالایی در کشور وجود ندارد.