شاخ به شاخ غربی ها با خودروهای چینی

مهران ابراهیمیان

برخی از مردم ایده خرید خودروهای سنتی را کنار می‌گذارند و به جای آن به خودروهای الکتریکی جدید روی می‌ آورند، اما هنگام تصمیم‌ گیری برای خرید، مصرف‌ کنندگان با وجود گزینه‌ های متعدد در مورد مدل‌ های ارائه‌شده توسط بسیاری از شرکت‌ها دچار سردرگمی می‌شوند.

به گزارش عصراقتصاد-در گذشته، موضوع به تعداد محدودی از شرکت‌های تولیدکننده این دسته از خودروها به رهبری تسلا محدود می‌شد، اما با ورود بسیاری از رقبای جدید پس از گسترش چشمگیر بازار، وضعیت بسیار متفاوت از قبل است.

طبق داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی، فروش خودروهای برقی در سال‌های اخیر به سرعت رشد کرده است و حدود ۱۸ درصد از فروش خودرو در سال ۲۰۲۳ را به خود اختصاص داده که در مقایسه با سهم ۱۴ درصدی در سال ۲۰۲۲ و تنها حدود ۲ درصد در سال ۲۰۱۸ قابل توجه بوده و نشان می دهد که روند بازار خودرو به سمت خرید خودروی الکتریکی حرکت خواهد کرد همان طور که بیلبوردهای شهرهای بزرگ کشور اکنون در تصاجب خودروها هیبریدی و برقی چینی است.

اندازه بازار خودروهای الکتریکی در سال ۲۰۲۳ حدود ۵۰۰.۴۸ میلیارد دلار تخمین زده می شود و انتظار می رود که درآمد حاصل از بازار خودروهای الکتریکی در سال ۲۰۲۴ به ۷۸۶.۲ میلیارد دلار در سطح جهانی برسد.

جنگ تعرفه ای

موج جدیدی از یک جنگ تجاری را در این بازار مواجه هستیم به نحوی که شرکت های خودرو سازی چینی هم اکنون سهم عمده‌ای در بازار خودروهای الکتریکی را در اختیار دارند و در سوی دیگر آمریکا و متحدانش در تلاش برای محدود کردن سهم شرکت‌های چینی با ایجاد دیوار بلند تعرفه ای هستند. دیواری که در چند دهه قبل، غربی ها برای تصاحب بازارها در هر جای جهان آن را آوار می کردند.

در همین حال تجربه موفق مرکانتلیسم تجاری در هند و زمین گیر کردن کالاهای تولید هند در سده های اخیر موجب شده تا اکنون که به لحاظ برتری تکنولوژی و قیمت تمام شده خودروهای غربی قابل رقابت با برخی شرکت های چینی نیستند، برای نجات صنعت خودرو در غرب به نئو مرکانتلیسم تجاری هماهنگ روی آورند.

بر اساس داده های آژانس بین المللی انرژی، شرکت های خودروسازی چینی در سال ۲۰۲۳ حدود ۶۰ درصد از فروش را در سراسر جهان دریافت کردند، این رقم احتمالاً در سال های آینده افزایش خواهد یافت، در حالی که شرکت های غیر چینی ۴۰ درصد باقی مانده را فروختند.

هم شرکت آمریکایی تسلا و هم شرکت چینی BYD برای کسب مقام اول در فروش خودروهای الکتریکی در جهان رقابت کردند در سه ماهه آخر سال ۲۰۲۳، BYD به عنوان بزرگترین تولید کننده خودروهای الکتریکی در جهان از نظر فروش پیشی گرفت. این شرکت در سه ماهه اول این عنوان را پس گرفت.

آخرین نشانه‌های تداوم این جنگ چند روز پیش بود که جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، از اعمال تعرفه‌های گمرکی ۱۰۰ درصدی خبر داد و در واکنش به این تصمیم، وزارت بازرگانی چین اعلام کرد که «تحقیقات ضد دامپینگ در مورد بذر کلزای وارداتی از کانادا را آغاز خواهد کرد

دنباله روی ترودو از اروپایی ها

آخرین نشانه‌های تداوم این جنگ چند روز پیش بود که جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، از اعمال تعرفه‌های گمرکی ۱۰۰ درصدی بر واردات خودروهای برقی چینی از اکتبر آینده، به بهانه «رقابت ناعادلانه» خبر داد.

در واکنش به این تصمیم، وزارت بازرگانی چین روز سه‌شنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد که «تحقیقات ضد دامپینگ در مورد بذر کلزای وارداتی از کانادا را آغاز خواهد کرد».

چند ماه پیش، اتحادیه اروپا تصمیم گرفت تا عوارض گمرکی بر خودروهای برقی چینی را به جای ۲۰ درصد، ۳۸ درصد اعمال کند.

اتحادیه اروپا امیدوار است از این بخش که حدود ۱۴.۶ میلیون نفر را استخدام می کند، در زمانی که برندهای چینی به لطف قیمت های رقابتی خود به سرعت در بازار اروپا در حال رشد هستند، محافظت کند، زیرا طبق گزارش موسسه گاتو سهم آنها از کمتر از ۲ درصد از بازار خودروهای الکتریکی در پایان سال ۲۰۲۱ به نزدیک به ۸ درصد در پایان سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است.

در آن زمان، لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه چین با ابراز تأسف از وضع تعرفه گمرکی اضافی اتحادیه اروپا بر خودروهای الکتریکی وارداتی از چین، گفت: «این با اصول اقتصاد بازار در تضاد است… در نهایت، این به منافع مردم اتحادیه اروپا آسیب می رساند.»

در ماه مه گذشته، رئیس جمهور جو بایدن از افزایش تعرفه گمرکی خودروهای برقی چینی به ۱۰۰ درصد در مقایسه با ۲۵ درصد قبلی خبر داد که بازار آمریکا را به قلعه ای تبدیل کرد که عمدتاً تحت تسلط تسلا بود.

در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، دولت او ۲۵ درصد تعرفه اضافی بر خودروهای چینی وضع کرده بود.

حتی ایلان ماسک، مدیرعامل تسلا، که در ماه می گذشته به طور غیرمنتظره از پکن بازدید کرد، گفت که بدون موانع تجاری، تولیدکنندگان خودروهای برقی چینی رقبای خود را «تخریب خواهند کرد».

خودروهای برقی چینی با موانع تجاری بالایی در بازار آمریکا روبرو هستند. آنها متهم هستند که یارانه های دولت چین به آنها مزیت ناعادلانه ای داده است. اتحادیه تولید آمریکا می گوید که معرفی خودروهای چینی به بازار آمریکا باعث انقراض صنعت خودروسازی آمریکا می شود.

اتحادیه تولید آمریکا می گوید که معرفی خودروهای چینی به بازار آمریکا باعث انقراض صنعت خودروسازی آمریکا می شود

چین می‌گوید مزیت این کشور در خودروهای الکتریکی ناشی از «نوآوری‌های مستمر»، سیستم زنجیره تامین تثبیت‌شده و رقابت در بازار است، اما مقامات ایالات متحده و سایرین نگرانی‌هایی را مطرح کرده‌اند که سال‌ها یارانه‌های دولتی برای این صنعت باعث ایجاد ظرفیت مازاد شده است و این خطر را افزایش می‌دهد که مازاد محصولات چینی بازارهای خارجی را همچون سیلی خروشان ویران کرده و تولیدات داخلی را تضعیف می کند.

آغاز ظهور شرکت های چینی

چین دیرتر از ایالات متحده وارد بخش خودروهای الکتریکی شد و در حالی که دو کشور از سیاست های مشابهی برای تحریک شرکت ها و مصرف کنندگان برخوردار بودند، شرکت های چینی اخیراً با قدرت وارد این بازی شده اند.

مدیرعامل تسلا، ایلان ماسک، از رسانه‌های اجتماعی خود استفاده کرده تا این برند را به یک «پیشگام» در زمینه خودروهای الکتریکی تبدیل کند، که به آن کمک کرد تا خیلی زود وارد بازار خودروهای برقی شود.

شرکت‌های چینی مانند BYD و Geely با تمرکز بر صنایع مجاور مانند تولید اتوبوس‌ها و موتورسیکلت‌های برقی، شروع به توسعه خودروهای الکتریکی کرده‌اند. در نهایت، آنچه آنها از پرداختن به این چالش ها یاد گرفتند، به استراتژی تولید خودروهای الکتریکی آنها کمک کرد.

به عنوان مثال، اتوبوس‌ها نسبت به سدان‌های تجاری سنگین‌تر هستند و مسافران بیشتری را جابه‌جا می‌کنند، به علاوه هر روز حدود ۱۸ ساعت کار می‌کنند و بنابراین نیاز به انرژی و ذخیره باتری بیشتری دارند و باتری‌های قوی‌تر زمان بیشتری برای شارژ شدن دارند.

BYD با هدف قرار دادن یک صنعت مجاور، از اوایل سال ۲۰۰۹ شروع به فشار دادن مرزهای فناوری باتری کرد، اتوبوس های برقی را به عنوان محصولی برای ورود به بازارهای آمریکای شمالی معرفی کرد و اولین بار در سال ۲۰۱۳ اتوبوس های برقی را در آنجا فروخت، قبل از اینکه در سال ۲۰۱۵ آنها را به مترو لس آنجلس عرضه کرد.

در حالی که جیلی در صنعت مجاور دیگری که چالش‌های متفاوتی را ارائه می‌کند، یعنی موتورسیکلت‌های برقی که به باتری‌های سبک‌تری نسبت به خودروها نیاز دارند، کار می‌کرد، این تجربیات به شرکت اجازه داد تا به تولیدکننده پیشرو باتری تبدیل شود.

این دو شرکت چینی با دنبال کردن یک مسیر غیر مستقیم، با نوآوری در هر دو سر فناوری باتری، که هسته اصلی تولید خودروهای الکتریکی را تشکیل می‌دهد، به غول‌های خودروهای الکتریکی تبدیل شده‌اند.

باتری ها امتیازی به نفع چین هستند

اگرچه قیمت خودروهای برقی چینی پایین است، اما اغلب دارای باتری‌های قدرتمندتر و پیشرفته‌تر هستند این موضوع بی دلیل نبود، زیرا در سال ۲۰۰۲، خودروسازان چینی تخمین زدند که هزینه های باتری بین ۳۰ تا ۴۰ درصد از کل هزینه تولید یک خودروی تمام برقی را تشکیل میدهد.

به طور تصادفی، صنعت خودروهای برقی چین از نزدیکی به بسیاری از مواد اولیه حیاتی برخوردار است، به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۲، چین مسئول ۷۰ درصد از تولید جهانی فلزات کمیاب، یک عنصر ضروری برای تولید باتری بود.

اگرچه بزرگترین معدن کبالت در جمهوری دموکراتیک کنگو واقع شده است، اما شرکت های چینی در آفریقا در این معادن کبالت را پردازش می کنند و علاوه بر این، سومین معدن لیتیوم بزرگ در جهان – در یاجیانگ (غرب چین) قرار دارد.

هر دو لیتیوم و کبالت مواد اولیه مورد نیاز برای ساخت باتری هایی هستند که ماشین های الکتریکی را تامین می کنند. این بدان معناست که شرکت‌های باتری چینی موقعیت گلوگاه را در زنجیره تامین کنترل می‌کنند، که ممکن است مزایای بیشتری برای توسعه فناوری‌های جدید باتری برای آنها فراهم کند و به آنها قدرت مذاکره با تامین‌کنندگان خارج از چین را بدهد.

شرکت‌های چینی همچنین همکاری گسترده‌ای با دیگر خودروسازان و همچنین شرکت‌های فناوری داشته‌اند تا توانایی‌های خود را در زمینه تولید خودروهای الکتریکی افزایش دهند.

خودروهای برقی چینی معمولاً کوچک‌تر، ارزان‌تر و در دسترس‌تر برای توده‌های مردم هستند.

در مقابل، تولیدکنندگان خودروهای الکتریکی در ایالات متحده بر روی مدل‌های بزرگ‌تر و لوکس‌تر تمرکز کرده‌اند که خریداران ثروتمند را هدف قرار می‌دهند.
عرضه قریب الوقوع آخرین مدل تسلا با ظرفیت ۶ نفره موید همین ادعا است.اگرچه ماسک در آوریل گذشته گفت که این شرکت تولید مدل‌های جدید خودروهای برقی مقرون به صرفه را تا اوایل سال آینده آغاز خواهد کرد.

آیا شرکت های چینی رقبای خود را حذف می کنند؟

اکنون سوال پرسیده می شود: آیا شرکت های چینی رقبای خود را در بازار خودروهای الکتریکی حذف خواهند کرد، به ویژه با توجه به رشد اخیری که شاهد آن بوده اند؟

مارک فیلدز، مدیرعامل سابق فورد، معتقد است که سازندگان خودروهای الکتریکی غربی نمی توانند از رقابت با شرکت های چینی در یک صنعت جهانی اجتناب کنند، اما زمان می خواهند تا آن ها به خصوص در قیمت قابل رقابت شوند.

وی افزود: برای مقابله با این رقابت نه تنها نیاز به تعرفه های گمرکی بالاتر است، بلکه محدودیت های تجاری نیز لازم است تا شرکت های غربی بتوانند رقبای چینی خود را تعقیب کنند.

علاوه بر تعرفه ها و محدودیت های تجاری، سازندگان خودروهای برقی چینی برای مثال برای فروش خودرو در ایالات متحده با تعدادی موانع نظارتی و انطباق مواجه خواهند شد.

فیلدز گفت: که ایجاد یک شبکه فروش و توزیع برای شرکت های چینی در بازار آمریکا مدتی طول می کشد.

استلا لی، مدیرعامل BYD America، گفت که جو در ایالات متحده شبیه دهه های گذشته است، زمانی که خودروسازان آمریکایی از واردات از کره جنوبی و ژاپن احساس خطر می کردند.

او افزود: که برندهای آمریکایی زنده ماندند و “رقابت مثبت” در نهایت به نفع مصرف کنندگان بود.

وی با تاکید بر اینکه بازار خودرو «هیچ وقت توسط یک شرکت یا کشور کنترل نشده است»، افزود: اگر از ابتدای شروع بازار خودرو نگاه کنید، هرگز این اتفاق نیفتاده است.

اما انتشار خبر تاخیر پروژه مشترک خودروسازان چینی با ولوو برای کامیونن ها و اتوبوس های برقی در کنار سایر اخبار بازار جهانی خودروهای الکتریکی همگی نشان می دهد که انعطاف پذیری خودروهای چینی مانند راه حل سرمایه گذاری در بازارهای غربی هدف برای سرمایه گذاری و ساخت مشترک هم حساسیت برانگیز شده و جزو مفاد نانوشته شاخ به شاخ شدن خودروهای غیر قابل رقابت غربی با خودروهای الکتریکی چینی هست.

تلاش رسانه ای برای اجماع جهانی علیه کالاهای نهایی چینی

از دیگر سو باید توجه داشت که جنگ تجاری آمریکا با چین حتما یک پیوست رسانه ای دارد که در آن مرتب بر خطرات کالاهای مازاد تولید چین مانور خواهد داد.

شورای اتلانتیک در طی مقاله ای با قلم «مروگانک بوساری» در این باره نوشت: در سال ۲۰۱۸ ایالات متحده آمریکا مجموعه ای از تعرفه ها را علیه کالاهای چینی به دلیل کسری تجاری و شیوه های تجاری که معتقد بود به طور ناعادلانه صنایع ایالات متحده آمریکا را تحت فشار قرار می دهد، اعمال کرد. با این وجود طبق داده‌های چین، کسری بودجه ایالات متحده تنها در سال‌های میانی افزایش یافته است و مجموع کسری کالاهای جهانی با چین از ۴۲۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ به ۸۲۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ دو برابر شده است.

از آنجایی که پکن اکنون تولید محصولاتی را که نیاز به فرآیندهای پیچیده‌تری دارند در اولویت قرار داده است مانند باتری ها، خودروهای الکتریکی و پنل های خورشیدی، تعرفه های بیشتری بدون توجه به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا محتمل است.

این نویسنده حتی برنامه سال آینده میلادی را هم پیش بینی کرده و نوشته است: در سال ۲۰۲۵ اقتصادهای پیشرفته کالاهای مصرفی نهایی را هدف قرار می دهند تا از صنایع داخلی محافظت کنند و از تحمیل هزینه بر زنجیره تامین خود اجتناب کنند.

تعرفه های آمریکا در سال ۲۰۱۸ عمدتاً نهاده های واسطه ای چینی و تجهیزات سرمایه ای را هدف قرار داده است. در سال ۲۰۲۵، کشورهای بیشتری نسبت به تأثیر گسترش صادرات چین نگرانی های مشترکی خواهند داشت. با این حال، این بار احتمالاً کالاهای مصرفی نهایی را هدف قرار می دهند تا از صنایع داخلی محافظت کنند و از تحمیل هزینه بر زنجیره تامین خود اجتناب کنند.

در سال ۲۰۲۳، ۱۵۰ کشور کسری تجاری کالا با چین داشتند. کسری های تجاری دوجانبه می تواند بی ضرر باشد و به سادگی نشان دهنده پویایی اقتصاد کلان عرضه، تقاضا و پس انداز بین کشورها باشد. با این حال، کسری های مداوم و عمیق می تواند نشان دهد که اشتغال از دست رفته به دلیل واردات رقابتی تر، ممکن است با اشتغال در بخش های تجاری جدید جبران نشود.

در مورد تجارت بین ایالات متحده آمریکا و چین، اعداد گزارش شده به طور قابل توجهی از زمان اعمال تعرفه ها در سال ۲۰۱۸ متفاوت است زیرا واردکنندگان آمریکایی تشویق شدند تا ارزش واردات چینی را کمتر گزارش کنند در حالی که صادرکنندگان چینی به دلیل تغییر در مشوق های مالیاتی انگیزه صادرات بیش از حد را گزارش کردند.

در مورد چین، رشد سریع صادرات به علت افزایش کسری تجارت جهانی با چین در شش سال گذشته است. از آنجایی که در سال ۲۰۲۱ تعداد بیشتری از مردم در طول بیماری همه گیر در خانه بوده و آنلاین کار می کردند، تقاضا برای محموله های چینی مانند ماشین آلات الکتریکی، تلفن و تجهیزات اداری افزایش یافت.

از سال ۲۰۱۷، چین صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا مانند خودروهای الکتریکی، باتری ها، نیمه هادی ها و پنل های خورشیدی را بیش از دو برابر کرده است

علاوه بر این پکن تمرکز خود را به رشد مبتنی بر فناوری تغییر داده است. از سال ۲۰۱۷، چین صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا مانند خودروهای الکتریکی، باتری ها، نیمه هادی ها و پنل های خورشیدی را بیش از دو برابر کرده است.

اگر همین روند ادامه یابد، کسری تجارت جهانی با چین به افزایش خود ادامه خواهد داد. اما به احتمال زیاد همه چیز ثابت نخواهد ماند. دولت ها به طور فعال مداخله می کنند تا از صنایع خود در برابر افزایش کالاهای چینی محافظت کنند. روندی که بر خلاف رویه اقتصاد بازار آزاد به شکل دمینوواری در حال دیوار چینی تعرفه ای در مقابل کالاهای چینی به ویژه خودروهای الکتریکی هستند.