هاتف فرج الهی
در اواخر جنگ جهانی دوم «فرانکلین دی روزولت» در گردهمایی سرنوشت ساز رهبران جهان شرکت کرد که به تعیین مسیر ژئوپلیتیک برای دهه ها کمک کرد. البته منظور نشست یالتا نیست.
بلافاصله پس از اینکه چرچیل و استالین جهان را در حوزه های نفوذ تقسیم کردند، رئیس جمهور آمریکا به یک کشتی نیروی دریایی آمریکا رفت تا بی سر و صدا با عبدالعزیز بن سعود، پادشاه عربستان سعودی دیدار کند.
در ازای حمایت از حاکمیت سعودی ها در سرزمین مقدس، پادشاه موافقت کرد که شرکت های نفتی آمریکایی به نفت کشورش دسترسی داشته باشند.
ائتلاف سعودی-آمریکایی با تکیه بر بهره برداری طولانی مدت از ذخایر ایران توسط شرکت نفت انگلیس و ایران (ب.پی. کنونی)، محور نفتی را تشکیل داد که باعث شد بزرگان غربی ابتدا با اشتیاق به خلیج فارس نگاه کنند و سپس به سایر جوانب جغرافیایی دور دست نگاه کنند.
برای چندین دهه، پنج شرکت بزرگ نفت بخش خصوصی جهان (معروف به پنج خواهران) – اکسون موبیل و شورون آمریکا، بی پی و شل بریتانیا، و توتال انرژی فرانسه – از آمریکای جنوبی تا سیبری حفاری انجام داده اند.
اکنون چرخشی از عوامل ژئوپلیتیکی، اقتصادی و محیطی باعث می شود که این «ابر شرکت ها» به طور فزاینده ای نه به شرق و غرب، بلکه به شمال و جنوب نگاه کنند.
این تغییر وضعیت زمانی اتفاق می افتد که ذخایر بزرگ نفت پس از دو سال قیمت های انرژی بسیار بالا پر شده است.
در ۲ فوریه، شل سود خالص سالانه ۴۲ میلیارد دلاری سال ۲۰۲۲ را اعلام کرد که بیش از دو برابر رقم سال قبل و بالاترین میزان در بیش از یک قرن اخیر به عنوان یک شرکت سهامی عام است.
این امر پس از اعلام اکسون موبیل مبنی بر رکورد سود خالص سالانه ۵۶ میلیارد دلاری صورت گرفت. رقیب اصلی داخلی آن، شورون، گزارش داد که سود خالصش بیش از دو برابر شده و به ۳۷ میلیارد دلار رسیده است.
در مجموع، این پنج شرکت بزرگ در سال گذشته حدود ۱۵۰ میلیارد دلار سود به دست آوردند و می توانند در سال ۲۰۲۳ دوباره به همان میزان سود ببرند.
در ماه ژانویه، اکسون موبیل اعلام کرد که در سال جاری و سال آینده بیش از ۳۵ میلیارد دلار در مجموع به صاحبان خود کمک خواهد کرد. بخشی از درآمدها صرف پرداخت بدهی می شود. با این حال، بخش مهمی از این درآمدها مجددا سرمایه گذاری خواهند شد.
پس از چندین سال سرمایه گذاری سرکوب شده در نفت و گاز، نتیجه تخریب تقاضای ناشی از بیماری همه گیر و سیاست های مرتبط با آب و هوا، صنعت نفت بار دیگر برای استخراج هزینه می کند.
s&p Global یک شرکت تحقیقاتی، تخمین می زند که هزینه های سرمایه ای بالادستی در سراسر جهان برای کل صنعت، از جمله شرکت های بزرگ بخش خصوصی و شرکت های نفتی ملی، حدود ۴۵۰ میلیارد دلار در سال گذشته بود و به نظر می رسد که در سال ۲۰۲۳ رقم یاد شده بیشتر نیز شود.
این همه پول جدید به همان مکان های قدیمی سرازیر نمی شود. ادوارد مورس از بانک سیتی گروپ می گوید که غول های نفتی غرب در حال تجربه «تغییر اساسی در تفکر» هستند.
شرکت های آمریکایی در حال غلبه بر ترس از فعالیت در مناطق دوردست با ریسک های سیاسی بالا و یا مناطقی که زیرساخت های مناسب تولید و عرضه استاندارد نفت را ندارند، هستند.
برای شرکت های بزرگ آمریکایی، این به معنای نبود علاقه به فعالیت خارج از قاره آمریکا است. اکسون موبیل، مانند اکثر شرکت های غربی، روسیه را پس از حمله به اوکراین ترک کرده است.
همچنین دارایی هایش را در کشورهایی مانند کامرون، چاد، گینه استوایی و نیجریه تخلیه کرده یا می خواهد تخلیه کند.
شورون پروژه هایی را در بریتانیا و دانمارک و همچنین برزیل فروخته است و امتیازات در حال انقضای آن در اندونزی و تایلند را تمدید نکرده است.
جیمز وست از Evercore، یک بانک سرمایه گذاری، می گوید که شورون و اکسون موبیل مقدار زیادی از هزینه های سرمایه خود را به آمریکای جنوبی و خود ایالات متحده منتقل می کنند.
ExxonMobil سرمایه گذاری زیادی در زمینه های جدید در گویان انجام می دهد. شورون نیز در نظر دارد امسال بیش از یک سوم هزینه سرمایه خود را به شیل آمریکا و ۲۰ درصد دیگر را به خلیج مکزیک اختصاص دهد. ماه گذشته نیز، به لطف جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، تجارت نفت خام از ونزوئلا، دوباره آغاز شد.
به نوشته اکونومیست، غول های نفتی اروپایی نیز در حال کاهش فعالیت در شرق و غرب هستند. بی پی و شل، مانند اکسون موبیل، روسیه را ترک می کنند. شل همچنین از شر دارایی های شیل خود در تگزاس خلاص شده و برخی از آنها را در خلیج مکزیک برای فروش گذاشته است.
bp در حال واگذاری دارایی های نفتی مکزیک خود است و انتظار می رود از آنگولا، آذربایجان، عراق، عمان و امارات متحده عربی خارج شود. TotalEnergies نیز در حال خروج از شن های نفتی کانادا است.
در عوض، نگاه اروپایی ها، مانند رقبای آمریکایی شان، به سمت جنوب است. در ژانویه، کلودیو دسکالزی، رئیس شرکت ایتالیایی انی، از اروپا خواست به آفریقا نگاه کند، زیرا به دنبال جایگزینی انرژی روسیه است.
او استدلال کرد که چنین «محور جنوب-شمال»، دسترسی اروپا به سوخت های فسیلی سنتی و همچنین جایگزین های پاک تری مانند انرژی های تجدیدپذیر و هیدروژن را افزایش می دهد.
در ۲۸ ژانویه انی اعلام کرد که قراردادی ۸ میلیارد دلاری برای گاز طبیعی با شرکت ملی نفت لیبی امضا کرده است (که شامل مقداری پول برای جذب و ذخیره کربن است).
شل و اکینور، شرکت نفت دولتی نروژ، قراردادی را با تانزانیا برای ساخت پایانه گاز طبیعی مایع (LNG) به ارزش ۳۰ میلیارد دلار در این کشور آفریقای شرقی امضا کردند. TotalEnergies هم در پروژه های گازی در موزامبیک و آفریقای جنوبی سرمایه گذاری می کند.
دو دلیل اصلی برای این همسویی وجود دارد. اولین مورد، یکی از دغدغه های اصلی آمریکایی ها، مربوط به ریسک ها و بازده است. سرمایه گذاری بیش از حد و کنترل ناکافی هزینه در سال های دور منجر به ضایعات عظیم و تولید بیش از حد شد.
در سال های قبل از همه گیری کووید-۱۹، پروژه های نفتی از دریای خزر تا حوضه پرمین میلیاردها دلار ضرر کردند و ده ها میلیارد دیگر از ارزش سهامداران دود شد.
این روزها سرمایه گذاران انضباط سرمایه بیشتری را از کارفرمایان نفت می خواهند و رؤسای شرکت های نفتی نیز گوش می دهند. مخارج سرمایه ای ترکیبی صنعت، اگرچه نسبت به پایین ترین سطح اخیر خود افزایش یافته است، اما همچنان از اوج نزدیک به ۸۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ کمتر است.
بیشتر آن صرف سرمایه گذاری های کوتاه مدت می شود که به جای ده سال، در عرض پنج سال بازدهی ایجاد می کنند. جولی ویلسون از مشاوران Wood Mackenzie می گوید: «من از دهه ۱۹۹۰ در این صنعت بوده ام و هرگز ندیده ام اینقدر روی کارایی و بازدهی تمرکز شود.
برای شرکت های آمریکایی، البته، هیچ کجا به اندازه ایالات متحده محبوب نیست. آنها آمریکای جنوبی را نیز دوست دارند. برای اروپایی ها، کشورهای آفریقایی که اغلب روابط منطقی با قدرت های استعماری سابق خود دارند، به دلیل مشابهی جذاب به نظر می رسند.
آنها به دنبال مکان های جدیدی برای سرمایه گذاری هستند زیرا چنین سرمایه گذاری هایی که از آخرین فناوری استفاده می کنند، نسبت به دارایی های قدیمی که به زیرساخت های قدیمی تری دراند، کارآمدتر و پاکیزه تر هستند.
چنین پروژه هایی به ویژه در میان شرکت های اروپایی و در بسیاری از مکان هایی که سرمایه گذاری های هیدروکربنی جدید آنها صورت می گیرد، واقعاً در حال رشد هستند.
در ماه می گذشته انی با Sonatrach، شرکت نفت دولتی الجزایر، قراردادی برای توسعه هیدروژن سبز از منابع تجدیدپذیر منعقد کرد. bp همین کار را در موریتانی انجام می دهد و TotalEnergies از تولید انرژی های تجدیدپذیر در آفریقای جنوبی حمایت کرده است.
با نگاهی به شمال، سال گذشته شل نزدیک به ۲ میلیارد دلار برای Nature Energy، یک تولیدکننده دانمارکی گاز طبیعی تجدیدپذیر (rng) ساخته شده از چیزهایی مانند زباله های کشاورزی پرداخت کرد.
تنها در سال گذشته، شرکت های بزرگ نفتی ۲۲ قرارداد انرژی های تجدیدپذیر امضا کردند که پنج مورد از آنها به ۱۲ میلیارد دلار رسید.
از این رو گفته می شود که در سال ۲۰۳۰، شرکت های بزرگ نفتی اروپایی ممکن است تقریباً نیمی از مخارج سرمایه ای خود را صرف طرح های کم کربن کنند و نگاه اصلی شرکت ها به شمال و جنوب کره زمین باشد و رفته رفته دست از سرمایه گذاری در غرب و شرق بکشند.
