فلز توسعه در کوره انقلاب صنعتی چهارم

امیر علی رمدانی

«فولاد» که از آن به «فلز توسعه» نیز یاد می‌کنند، از صنایع مادر و محسوب می‌شود که اکثر واحدهای صنعتی و سازمان‌های تولیدی به آن وابسته هستند. فولاد از دیرباز به عنوان نمادی از قدرت و اقتدار جوامع شناخته می‌شد و در دوران انقلاب صنعتی نیز در زیرساخت‌ها و تاسیسات زیربنایی بسیاری از کشورها مورد استفاه قرار گرفت. در قرن حاضر اهمیت به‌کارگیری فولاد چنان افزایش یافت که از صنعت فولاد به عنوان یک صنعت استراتژیک و اثرگذار بر اقتصاد اکثر جوامع نام برده شد. کره جنوبی با اینکه مواد اولیه و منابع انرژی مناسبی ندارد، در راستای توسعه فعالیت‌های اقتصادی و دسترسی به اهداف خود، فعالیت‌های اقتصادی گسترده‌ای در این صنعت انجام داد. ژاپن نیز همانند کره جنوبی مسیر توسعه را با تکیه بر آهن و فولاد آغاز کرد و بستر صنایع مهم این کشور بر پایه صنعت فولاد استوار شد. طبق اطلاعات منتشرشده در سایت ایمیدرو (سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران) تولید سالانه حدود۷۸۰ میلیون تن فولاد از سوی چین و رشد ۲ رقمی اقتصاد این کشور حتی در دوره بحران‌های اقتصاد جهانی، نمونه‌هایی از نقش محوری صنعت فولاد در توسعه صنعتی است.

در کشور ما نیز توجه به بهبود فضای این صنعت همواره مورد تاکید مدیران بخش دولتی و خصوصی بوده است. یکی از جدیدترین اقداماتی که در راستای این حمایت‌ها انجام شده، برگزاری یازدهمین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنعت فولاد و سنگ آهن ایران با نگاهی به بازار است که در هتل المپیک تهران برپا شد.

نقش فولاد در اقتصاد و توسعه

تنوع‌بخشی و گستردگی کاربرد‌های فولاد در صنایع گوناگون و همچنین میزان بهره‌گیری از آن (به دلیل بنیادین بودن این محصول در تمامی صنایع، فعالیت‌های ساختمانی و زیربنایی) سبب شده است که فولاد و زیرمجموعه‌های آن نقش مهمی در مولفه‌های اقتصادی جوامع مختلف ایفا ‌کنند. شاخص‌های صنعت آهن‌آلات از عوامل موثر در رشد و توسعه کشورها محسوب می‌شود، زیرا که مصرف آن یکی از معیارهای توسعه‌یافتگی جوامع به شمار می‌رود و با توجه به اهمیت و تقاضای بین‌المللی رو به افزایش آن، موضوع گسترش صنایع فلزی در برنامه‌ توسعه اقتصادی کشورها همواره مورد تاکید بوده است. تغییرات پرسرعت دنیای امروز و نیاز روزافرون به این محصول سبب شده است مجموعه‌ای از تهدیدها و فرصت‌ها برای صنعتگران این حوزه مطرح شود. به طور کلی تغییرات می‌تواند هم به عنوان فرصت بیان شود و هم برای برخی صنایع جنبه تهدید داشته باشد. جنبه فرصت برای صنایعی است که نهایت استفاده را از فضای پیش‌رو می‌برند و با تجهیز خود به دانش روز دنیا در زمینه بهره‌گیری از تکنولوژی تولید، مهندسی مجدد فرایندهای سازمانی، مدیریت نوین سازمان، استفاده از نظام‌های کیفی و مدیریتی و… سبب ایجاد مزیت‌های رقابتی نسبت به رقبای خود ‌می‌شوند و از طرفی تهدید برای صنایعی است که به قطار توسعه نمی‌رسند و آن را از دست می‌دهند و محکوم به فنا می‌شوند.

لزوم تحقیقات توسعه‌ای در وضع فعلی از مهمترین اقداماتی است که تولیدکنندگان و شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات باید مدنظر داشته باشند. تحقیق درباره محیط درونی و بیرونی سازمان، تحلیل شرایط، بررسی روندها، نرخ‌ها و شاخص‌های مربوطه سبب خواهد شد تا بازار و سلایق مشتریان و ذی‌نفعان شناسایی شود و در راستای تغییرات رقبا، اقدامات مناسب و استراتژی‌های خاص انجام گیرد. بسیاری از واحدهای فعال در این صنعت، دارای پتانسیل توسعه واحد صنعتی خود هستند. این نکته بسیار مهم است که پیش از شروع فعالیت اقتصادی توسعه‌ای، درباره حوزه‌های مختلف آن از جمله فنی، اقتصادی، مالی طرح بررسی‌های کارشناسانه‌ای انجام شود. مطالعات امکان‌سنجی از جمله ابزارهایی است که در زمینه ایجاد و توسعه واحدهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری قطعی در مورد طرح را فراهم می‌آورد. با توجه به استراتژیک بودن محصولی مانند فولاد و حجم بالای سرمایه‌گذاری آن، تدوین مطالعات امکان‌سنجی پس از تحقیقات درباره بخش‌های مختلف سرمایه‌گذاری، کمک شایانی به سرمایه‌گذاران خواهد کرد و در نهایت به صورت کاملا قاطعانه به این سوال پاسخ می‌دهد که آیا امکان اجرای طرح وجود دارد؟ یا اصطلاحا طرح توجیه‌پذیر است؟ آیا توجیه اقتصادی دارد؟ در مطالعات امکان‌سنجی موضوعات مهمی مانند «بررسی محصول یا خدمات، مزیت رقابتی آن نسبت به رقبا، میزان تولید داخلی و خارجی، واردات و صادرات، میزان عرضه و تقاضا، مطالعات بازار، بحث‌های فنی درخصوص ماشین‌آلات و تجهیزات آزمایشگاهی، بحث‌های سرمایه‌گذاری مانند سرمایه ثابت شامل مقدار زمین مورد نیاز، انبار مواد اولیه، انبار محصول و سرمایه درگردش شامل هزینه‌های تامین مواد اولیه، حقوق دستمز و…» بررسی و با دقت ارزیابی می‌شود. بنابراین مطالعات امکان‌سنجی سندی است مکتوب که با شناسایی زوایای مبهم و ناشناخته طرح، پیش  از اجرایی شدن آن تدوین می‌شود تا از  هدررفت سرمایه و منابع مالی و  زمانی سرمایه‌گذاران جلوگیری کند.

از سوی دیگر، توجه به حفظ محیط‌زیست از دغدغه‌های اصلی جوامع است که سبب اعمال سخت‌گیری‌های زیست‌محیطی برای صنایع بزرگ، خصوصا صنعت فولاد شده است. به اعتقاد کارشناسان این حوزه، اعمال چنین سخت‌گیری‌ها و محدودیت‌هایی می‌تواند فرصت‌های زیادی را برای صنعت فولاد ایران به ارمغان آورد که یکی از آن‌ها استفاده از گاز طبیعی در تولید فولاد است که به عنوان یک رویداد مثبت برای صنعت فولاد ایران مطرح خواهد بود زیرا توان ایجاد فضای صادراتی جدید و جذابی را خواهد داشت. به نقل از اقتصاد آنلاین با روی کار آمدن رئیس‌جمهوری جدید ایالات متحده انتظار می‌رود پیمان پاریس به صورت اجرایی مورد توجه کشورها قرار گیرد. (پیمان پاریس: در ارتباط با حفظ محیط‌زیست و کنترل میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای و نیز کنترل گرمایش زمین، به عنوان مبنای کنترل محیط‌زیست از سال۲۰۲۰ لازم‌الاجرا شد). این موضوع در حالی است که انتظار می‌رود هزینه انتشار مواد آلاینده، اثر مستقیمی بر وضع تولید، به‌روزرسانی و سرمایه‌گذاری‌ها داشته باشد تا جایی که می‌توان اظهار کرد ما اکنون در نقطه عطف صنعت فولاد قرار گرفته‌ایم و نیاز به آهن اسفنجی و خصوصا HBI یا بریکت فولادی تا سال ۲۰۵۰ به بیش از ۵۰۰ میلیون تن یعنی ۵ برابر رقم فعلی افزایش خواهد یافت. این نکته به معنی مزیت مهمی برای سرمایه‌گذاری، تولید و صادرات  گروه‌های کالایی با محوریت HBI است که می‌تواند آینده روشنی را برای این صنایع رقم بزند.

بر اساس پیمان پاریس، تا پایان قرن حاضر افزایش درجه حرارت زمین نباید بیش از ۲ درجه از دمای دوران پیش‌صنعتی بیشتر شود و این مقررات که خصوصا در صنعت فولاد به شدت سخت‌گیرانه است، چالش‌های بزرگی را به همراه خواهد داشت. با توجه به آنکه صنعت فولاد باعث ایجاد ۸ درصد از کل آلودگی کره زمین است، صنعتگران این حوزه باید با بهره‌گیری از مولفه‌هایی مانند خلافیت و تحقیق و توسعه سبب کاهش انتشار کربن شوند.

تولید

آمارها و روند کلی تولید و مصرف فولاد در طی سنوات گذشته، نوید شکوفایی این صنعت در کشور را می‌دهد که این امر با توسعه همه‌جانبه و بهره‌گیری از دانش و تکنولوژی روز سبب خواهد شد صنعت فولاد ضمن تاثیرگذاری بر توسعه اقتصادی، موجب افزایش صادرات، ارزآوری، اشتغالزایی و… شود. طبق آمار منتشره از سوی پایگاه اطلاع‌رسانی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در جدول شماره (۱) میزان تولید کل محصولات فولادی در سال ۱۳۹۹ بر حسب هزار تن طبق جدول ذیل ارائه شده است:

جدول شماره ۱- میزان تولید کل محصولات فولادی در سال ۱۳۹۹

نمودار جدول فوق نیز تحت عنوان نمودار شماره (۱) ارائه شده است که مشتمل بر ۹ داده به ترتیب ۲ ماهه، ۳ ماهه، ۴ ماهه، ۵ ماهه، ۶ ماهه، ۷ ماهه، ۸ ماهه، ۹ ماهه و ۱۰ ماهه است:

واردات و صادرات

با توجه به اینکه گذشت زمان سبب تغییر در نوع نیاز از منظر میزان مصرف، نوع مصرف، نوع کاربرد و… می‌شود، تولیدکنندگان هم باید در محصول خود با توجه به تغییرات، بازنگری کنند. این بازنگری در محصولات می‌تواند در ابعاد گوناگونی باشد و ریشه آن در موضوعات دیگری از جمله ارتقای کیفیت محصول، افزایش سطح تکنولوژی، افزایش مهارت نیروی انسانی، انجام مطالعات و تحقیقات بازار قرار گیرد. امروزه در صنایع بزرگ «ارتقای سطح دانش تولید» در راستای تحقیق و توسعه نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای دارد. مدیران و صاحبان این صنایع به خوبی می‌دانند که تغییرات رکن جداناپذیر زندگی امروز است و همگام شدن با تغییرات از مهمترین اقداماتی است که باید انجام شود. بنابراین اولین فعالیت توسعه‌ای واحدهای صنعتی، شناسایی تغییرات در بازار و سلایق مشتریان است که اگر نتوانند این موارد را شناسایی و با آن همگام شوند، هر روز فاصله‌ آن‌ها از بازارهای هدف بیشتر خواهد شد. بیشتر شدن فاصله از دانش روز یعنی خبر نداشتن از علم جدیدِ تکنولوژی‌های تولید، یعنی بی‌خبر بودن از فرایندهای جدید کسب و کار، یعنی ناآگاه بودن از روش‌های مدیریتی جدید و با همان شیوه‌های قدیم، کسب و کار را پیش بردن. این در حالی است که تحقیقات رقبا درباره تولید محصول و ارائه خدمات با بودجه‌های کلان در حال انجام است. در آمار منتشره از سوی پایگاه اطلاع‌رسانی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در جدول شماره (۲) میزان واردات کل محصولات فولادی در سال ۱۳۹۹ بر حسب هزار تن طبق جدول ذیل ارائه شده است:

جدول شماره ۲- میزان واردات کل محصولات فولادی در سال ۱۳۹۹

نمودار جدول فوق نیز تحت عنوان نمودار شماره (۲) ارائه شده است که دارای ۸ داده به ترتیب ۲ ماهه، ۳ ماهه، ۴ ماهه، ۶ ماهه، ۷ ماهه، ۸ ماهه، ۹ ماهه و ۱۰ ماهه است:

همچنین طبق آمار منتشره از سوی پایگاه اطلاع‌رسانی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در جدول شماره (۳) میزان صادرات کل محصولات فولادی در سال ۱۳۹۹ بر حسب هزار تن طبق جدول ذیل ارائه شده است:

جدول شماره ۲- میزان صادرات کل محصولات فولادی در سال ۱۳۹۹

نمودار جدول فوق نیز تحت عنوان نمودار شماره (۳) ارائه شده است که مشتمل بر ۸ داده به ترتیب ۲ ماهه، ۳ ماهه، ۴ ماهه، ۶ ماهه، ۷ ماهه، ۸ ماهه، ۹ ماهه و ۱۰ ماهه است:

با توجه به ویژگی‌های منحصر به‌فرد ایران (ارزان بودن نسبی حامل‌های انرژی، دارا بودن مرزهای خاکی، آبی و دسترسی به آب‌های آزاد، نیروی انسانی ماهر و…) همواره امکان تولید محصولات صادرات‌محور و ارزآور وجود داشته است و صنایع مختلف در راستای تحقق این هدف والا سعی دارند با رعایت اصول و استانداردهای جهانی پا به عرصه رقابت بین‌المللی گذارند. یکی از الزامات تولید محصولات صادرات‌محور، شناخت بازارهای هدف و آشنا بودن با معیارهای خرید آنان است. دارا بودن درک مناسبی از فضای رقابتی در سطح بین‌المللی نیازمند تدوین استراتژی‌های مناسب بازاریابی در راستای تولید محصولات استاندارد و مطابق با معیارهای جهانی است که بتواند هر مخاطبی را به خرید سوق دهد. تدوین سند بازاریابی و انجام تحقیقات بازار با روش‌ها و متدهای نوین این امکان را برای صنعتگران این حوزه فراهم می‌کند که دید وسیعی نسبت به بازارهای بین‌المللی و رویدادها و مسائل بازارا پیدا کنند و بتوانند با برنامه‌ریزی‌های مدرن و کارشناسی شده، در زمینه صادرات گام‌های مهمی بردارند. امروزه با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی، واحدهای تولیدی به سمت بهره‌گیری از هوش مصنوعی و دیجیتالی شدن حرکت کرده‌اند. طبق نظر اکثر مدیران مهم‌ترین تفاوت مدیریت مدرن و سنتی، سرعت تغییر در شیوه‌های مدیریت و همچنین به‌کارگیری عنصر مهم خلاقیت است. دور شدن از ساختارهای مدیریت سلسله‌مراتبی به سمت ساختارهای مسطح‌تر با تکیه بر خلاقیت و نوآوری از مهم‌ترین تفاوت‌های مدیریت فعلی و مدیریت در آینده‌ای نه چندان دور است.

چالش ها

هر بنگاه اقتصادی و کسب‌وکاری در طول چرخه عمر خود با چالش‌های سخت و آسانی روبه‌رو خواهد شد. صنعت فولاد نیز از این امر مستثنا نبوده و با چالش‌های بسیاری دست و پنجه نرم کرده است. به ‌طور کلی می‌توان چالش‌ها را به صورت‌های مختلفی طبقه‌بندی کرد که هر کدام دارای زیربخش‌هایی هستند:

• چالش‌های مربوط به تکنولوژی از قبیل: بهره‌ نگرفتن از ماشین‌آلات مدرن و استفاده نکردن از دانش روز
• چالش‌های مربوط به بازار از قبیل: هزینه‌های زیاد تولید و بالا بودن قیمت تمام‌شده
• چالش‌های مربوط به مصرف‌کنندگان از قبیل: تغییر رفتار مصرف‌کنندگان و کاهش قدرت خرید
• چالش‌های مربوط به فضای رقابتی از قبیل: وجود رقبای داخلی و بین‌المللی قدرتمند
• چالش‌های مربوط به تغییرات مولفه‌های مختلف از قبیل: وجود ویروس کووید-۱۹ و سطح بالای تحولات

بی‌شک اکثر چالش‌های اصلی و زیرمجموعه‌های آنان با یکدیگر در ارتباط هستند و با رفع یک چالش و مدیریت بهینه آن می‌توان انتظار داشت که چالش‌های دیگر نیز از حالت تهدید خارج شود و بتوان از آن‌ها عبور کرد.

به‌ عنوان مثال همانطور که ذکر شد یکی از چالش‌های موجود هزینه‌های زیاد تولید فولاد است که دلایل بسیاری برای آن وجود دارد. از جمله دلایل آن، تولید محصولات بر اساس روش‌ها و تکنولوژی‌های قدیمی، نبود دانش فنی، به‌روز نبودن ماشین‌آلات و تجهیزات تولید، در اختیار نداشتن فناوری‌های مدرن‌ و غیره دانست. بی‌شک رفع تک‌تک دلایل این چالش سبب بهبود کیفیت محصول، کاهش قیمت تمام‌شده، جذب بازارهای جدید برای محصول و مواردی از این دست خواهد شد. رفع موانع موجود این امکان را می‌دهد که این صنعت توان رقابت با رقبای خارجی خود را داشته باشد.

عباس آرگون، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، در خصوص چالش‌های این صنعت به روزنامه دنیای اقتصاد گفت که این صنعت مهم و استراتژیک دارای چالش‌هایی هم در زنجیره تولید است که یکی از این چالش‌های مهم مانند بخشی از صنایع دیگر در کشور، اقدام و مداخله دولت برای قیمت‌گذاری به‌صورت دستوری و تنظیم بازار با صدور بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها و ایجاد محدودیت‌های مختلف برای زنجیره فولاد است. به گفته او، مجموعه سیاست‌های تنظیم بازار دولت، نه تنها انتفاعی به مصرف‌کنندگان نهایی نمی‌رساند بلکه موجب بی‌اثر شدن کارکرد بورس کالا که قیمت‌ها در آن بر اساس عرضه و تقاضا و به‌صورت آزادانه تعیین می‌شود شده، مضافا توسعه صنعت و بازارهای صادراتی نیز از این بابت آسیب‌دیده و موجب به وجود آمدن رانت، فساد و رونق واسطه‌گری در بازار محصول می‌شود.

وجود تحریم‌ها در برخی از مواقع باعث شده است جذب سرمایه از خارج از کشور، تامین منابع مالی قوی‌تر با مشکلاتی مواجه شود.

پیشنهادها

با وجود تمام چالش‌ها و تهدیدهای موجود در مسیر راه تولید محصول مهمی چون فولاد، همواره روش‌ها و راهکارهایی وجود دارد که بهره‌گیری از آنان سبب هموار شدن مسیر موفقیت آینده خواهد شد. از اصلی‌ترین پیشنهادهای ممکن تدوین یا بازنگری سند استراتژیک واحدهای تولیدی و صنایع بزرگ است. سندی که با وضع روز دنیا از منظر اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، نیاز بازار، تغییرا سلایق مشتریان، بحران‌های بهداشتی و… تدوین شود و به صورت کاملا جامع و کارشناسی‌شده و با استفاده از روش‌های نوین علمی، متدها و ابزارهای دانشی مسیر مه‌آلود اینده را بیش از گذشته روشن نماید.

بهره‌گیری از ابزارهایی نظیر سناریوسازی‌ها در سایه مباحثی همچون آینده‌پژوهی  (Futures studies) و پیش‌بینی آینده در آینده‌ها گوناگون، سبب خواهد شد از اکنون خود را برای رویداهای مثبت و اتفاقات منفی آینده آماده کنیم. سند استراتژیک واحدهای تولیدکننده و سازمان‌های مربوط باید بر طبق آخرین تحولات علم مدیریت تدیون شوند. تغییرات پی‌در‌پی تکنولوژی، در آینده‌ای نه‌چندان دور فضای واحدهای تولیدی را به طور کلی تغییر خواهد داد. طبق تحقیقات به عمل آمده تحولات آینده علم مدیریت بدین شرح است:

• تغییرات اساسی در سبک مدیریتی سازمانی
• تقسیم کار جدید با الگوهای جدید مدیریتی
• تغییرات در ساختار سازمانی
• افزایش انعطاف‌پذیری
• حمایت از خلاقیت و نوآوری
• اتکا به اقتصاد مدرن
• استفاده از تکنولوژی
• بهبود ارتباط افراد مختلف با استفاده از تکنولوژی

از سوی دیگر با توجه به موضوع مهمی به نام «انقلاب صنعتی چهارم» باید بسترهای مناسبی را سریعا برای موضوع صادرات هموار کرد. انقلاب صنعتی چهارم مدتی است جای خود را در بین گفت‌وگوها باز کرده است و نام آن را در روزنامه‌ها، نشریات، سمینارها و جلسات می‌بینیم و می‌شنویم. همان‌طور که از نام این عبارت مشخص می‌باشد، صحبت از یک دگرگونی عظیم صنعتی و به تبع آن دگرگونی عظیم اقتصادی در تمامی صنایع است. انقلابی که با به وجود آمدن آن بسیاری از کسب وکارهای تولیدی و خدماتی تحت الشعاع قرار می‌گیرند. با مطالعه تاریخچه انقلاب‌های صنعتی گذشته به این نکته می‌رسیم که  این انقلاب‌ها همیشه تحولات عظیمی را در صنعت، تولید و بطور کلی در زندگی روزمره مردم دنیا پدید آورده‌اند. طبق نظر کارشناسان و محققان این انقلاب تغییرات عظیم‌تری را نسبت به سه انقلاب پیشین در پی خواهد داشت. بیش از قبل دستگاه‌ها و ماشین‌آلات از هوش مصنوعی استفاده خواهند کرد. با رخ دادن انقلاب صنعتی چهام در دنیا پیش‌بینی می‌شود که تحولات بسیاری را در صنایع مختلف شاهد خواهیم بود. دنیای دیجیتال با کمک تکنولوژی با سرعتی باورنکردنی در حال رشد است. به همین دلیل مدیران کسب و کارها باید مهارت‌های رهبری خود را به سرعت و به طرز چشمگیری متحول کنند تا بتوانند ضمن هماهنگ کردن واحد صنعتی خود با آینده پیچیده و احتمالا نامشخص، ارتقا مولفه‌های اقتصادی کشور را به ارمغان آورند.

سازماندهی زنجیره تولید و برقراری توازن بر زنجیره تولید فولاد نیز از مدیگر مواردی است که سبب رفع مشکل تامین مواد اولیه در آینده خواهد شد که در این میان شرکت‌های تولیدی زنجیره فولاد مجاور با بنادر کشور نقش به سزایی خواهند داشت. به منظور مدیریت بهینه صادرات فولاد همواره پیشنهاداتی مبنی بر آزاد‌سازی و تعیین قیمت توسط مکانیزم بازار از طریق بورس کالا در کل زنجیره فولاد مطرح می‌باشد. این موضوع سبب ایجاد رقابتی سالم بین تولیدکنندگان به منظور جلب رضایت مشتریان از طریق ارتقای کیفیت محصولات تولیدی و کاهش هزینه‌ها خواهد شد.

 نتیجه

سازمان‌ها می‌توانند با برنامه‌ریزی و مدیریت کارآمد، اهداف اقتصادی خود را با تولیدات دانش‌محور هم‌راستا کنند و راه شکوفایی و توسعه را برای جوامع خود هموار و به رشد اقتصادی بیش از پیش کمک کنند. امروزه تولیدات محصولات دانش‌محور در اولویت بسیاری از سازمان‌ها قرار گرفته است.

از سوی دیگر، در طرح‌های آمایش استان باید تلاش شود سازمان‌دهی و ساما‌ن‌دهی مکانی برای استقرار صنایع فولادی در دستور کار استان‌ها قرار گیرد تا مشکلات این صنعت حداقل از طریق تراکم در یک منطقه جغرافیایی در حوزه‌های حمل و نقل کاهش یابد. تغییر نیازهای مشتری و هدایت آن به سمت استفاده از فولادهای دوستدار محیط‌زیست، از راهکارهایی است که هم اکنون توسط بسیاری از صنایع به خصوص صنایع خودرو‌سازی آغاز شده است و در همین راستا تویوتا و فولکس واگن در نظر دارند با حذف کربن را در تمام زنجیره تامین‌ خود حذف کنند. انقلاب صنعتی چهارم خواه ‌ناخواه در تمام دنیا اتقاق می‌افتد و جوامعی موفق هستند که از امروز خود را آماده کنند. اما سوال این است: آیا برای ورود به این انقلاب صنعتی آماده هستید؟ این آمادگی شامل چه عنوان‌هایی می‌تواند باشد؟ چه بسترهایی لازم دارد؟ انقلاب صنعتی هم می‌تواند فرصت باشد و هم تهدید. فرصت برای جوامعی که نهایت استفاده را از فضای پیش‌رو ببرند و نرخ رشد اقتصادی خود را به بالاترین حد برسانند و تهدید برای جوامعی که هنوز در انقلاب‌ صنعتی پیشین گرفتار هستند. اما نکته مهم این است که هر جامعه‌ای از این انقلاب عقب بماند، شاید دیگر برای رسیدن به جوامع پیشرفته فرصتی نداشته باشد.