تجربه دو سال مقابله عمومی با بیماری کرونا نشان داد که مدارس برخوردار از پشتوانه مالی، علمی، پژوهشی، فرهنگی ساختاری و نظایر آن در مقابله با بحران‌های طبیعی از آمادگی و توان بالاتری در مدیریت بحران‌های آموزشی برخوردار هستند، پس از طریق بررسی عملکرد این مدارس می‌توان ایده‌آل‌ترین وضع کنونی نظام آموزشی را به شرح ذیل توصیف کرد.
درک وضع موجود
شواهد میدانی در آموزش مجازی مدارس برخوردار در دوره اول و دوم متوسطه به اولیای دانش‌آموزان نشان داد که برترین مدارس کشور، عملکردشان خلاصه شده است در برنامه‌ریزی آموزشی یک‌سویه از طریق ارائه اطلاعات دانشی در حوزه‌های یازده‌گانه یادگیری به وسیله معلمان برند و در مقابل مطالعه انفرادی و حافظه‌محور دانش‌آموزان به‌صورت تمام وقت به‌همراه مشارکت اجباری و پر‌استرس در آزمون‌های پرسش محور است.
همچنین روند حاکم بر نظام آموزشی کشور در دوره دبیرستان نشان از آن دارد که پی‌درپی طی۶ سال تحصیلی تنه و تنها برای مشارکتی جنون‌آمیز در یک مسابقه بزرگ و حیاتی ۴ ساعته تلاش می‌شود.
حال آنکه این وضع دقیقا در تضاد با اصول، مواد و نقشه راهی است که در اسناد تحولی آموزش و پرورش ترسیم و درج شده است.
از طرفی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز اگرچه روی کاغذ بدون ذره‌ای نقص نگاشته شده، اما در میدان عمل هیچ موفقیتی را در پی نداشته است.
ترسیم وضع مطلوب
اکنون باید این سوال را از خود بپرسیم که عملکرد مدرسه ایده‌آل در نظام آموزشی تحول‌گرا چگونه باید باشد؟ در نظام آموزشی تحول‌گرا مدرسه باید بتواند برای تربیت نیروی با اخلاق، پژوهشگر و کارآفرین و سایر مواردی که در سند تحول بنیادین به آن تاکید شده است.
برنامه‌ریزی منطقی و قابل اجرایی داشته باشد، مولفه‌های اصلی در این نوع برنامه‌ریزی شامل؛ تمرکز بر یادگیری فعال، بهره‌گیری از نظریه‌های غیررفتاری (ملقمه‌ای از نظریه شناخت‌گرا، ساخت‌گرا، یادگیری اکتشافی و یادگیری قدسی) تقویت فرایند‌های یادگیری، تقویت کار گروهی، همکاری و مشارکت فعال یادگیرندگان در فعالیت‌های یادگیری، لذت بردن یادگیرنده از مراحل یادگیری، عمق بخشیدن به مفاهیم و اصول یادگیری، اصلاح، تثبیت و بسط یادگیری از طریق مشارکت فعال دانش‌آموزان در آزمون‌های پروژه محور و مستمر به‌منظور مشارکتی سازنده و پایدار در فعالیت‌های اقتصادی و حیاتی کشور است.
آیا می‌دانید مشتری واقعی مدارس برخوردار در نظام آموزش حاکم چه کسانی هستند؟
برای اینکه بهتر بدانیم در نظام آموزشی حاکم، مشتری خدمات آموزشی مدارس چه کسانی هستند، باید ببینیم چه کسانی بیشترین سود را می‌برند، قطعا دانش‌آموزانی که در کنکور به رشته‌های دلخواه خود دست نمی‌یابند، یا چند سال از عمر خود را پشت کنکور در صف انتظار تلف کرده‌اند، یا به دلیل قبول نشدن در کنکور به ترک تحصیل تن می‌دهند و یا دانش‌آموزانی که به دلیل فشار روحی ناشی از آزمون‌های طولانی و ممتد کنکورمحور دچار بیماری‌های روانی می‌شوند، مشتری نظام آموزشی سنتی حاکم نیستند.
بلکه آن‌ها قربانی این نظام آموزشی هستند. اما والدین این دانش‌آموزان که در پی دست یافتن به آرزوهای دست نیافته خود و از طرفی پیروزی در میدان مبارزه چشم و هم‌چشمی‌هایند، تنها مشتریان و مشوقان اصلی نظام آموزش سنتی حاکم هستند.
اکنون این سوال مطرح است که مشتری مدارس دولتی و غیردولتی در نظام آموزشی تحول‌گرا چه کسانی خواهند بود؟
مطابق مفاد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، در نظام آموزشی تحول‌گرا دانش‌آموزان به‌منظور کسب و ارتقای دانش، مهارت و نگرش در حوزه‌های مختلف یادگیری تنها مشتریان خدمت آموزشی مدارس خواهند بود.
مدارس برخوردار در نظام آموزش سنتی حاکم بر چه اصولی بیشتر تاکید می ورزند؟
بر اصل آموزش رسمی بر پایه دانش‌افزایی دانش‌آموزان در مطالعات انفرادی
مدارس عادی در نظام آموزشی تحول‌گرا بیشتر بر چه اصولی تاکید خواهند داشت؟
بر اصل یادگیری بر پایه مهارت‌افزایی، دانش‌افزایی و نگرش‌افزایی در فعالیت‌های گروهی
مشوقان وضعیت موجود چه مراجعی هستند؟
نظام آموزش سنتی حاکم
آرزوها و رویاهای دست نیافته والدین
سیستم مافیایی وابسته به نظام آموزش سنتی حاکم
ضرورت جای‌گیری نظام آموزش تحول‌گرا در مدارس کشور
هم‌ترازی با نظام‌های آموزشی پژوهش‌محور دنیا
ارتقای سطح مهارت، امید به زندگی و نشاط در جامعه
تربیت نیروی متخص و کارآمد برای بنگاه‌های اقتصادی کشور
چند راهکار پیشنهادی برای ترسیم آموزش تحول‌گرا در حوزه‌های یازده‌گانه یادگیری:
-برنامه‌ریزی برای آموزش حرفه‌ای به جای آموزش سنتی
-طراحی و تدوین استانداردهای آموزش حرفه‌ای در زمینه‌های تولید محتوای آموزشی، سازماندهی و تالیف کتب درسی، تدریس حرفه‌ای، یادگیری فعال، ارزشیابی حرفه‌ای ، تامین زیرساخت و تجهیز محیط‌های یادگیری
-مردود دانستن نظریه رفتارگرایی در تحولات آموزشی
-استقبال از نظریه‌های شناخت‌گرایی و ساختن‌گرایی در برنامه‌ریزی آموزش حرفه‌ای
-تعیین شاخص‌های رشد یادگیرنده از سه جنبه دانشی، مهارتی و نگرشی در حوزه‌های مختلف یادگیری
-تعیین شاخص‌های طراحی و تولید محتوای آموزش حرفه‌ای درحوزه‌های یازده‌گانه یادگیری
-تعیین شاخص‌های تنظیم و تالیف محتوای آموزش حرفه‌ای درحوزه‌های یازده‌گانه یادگیری
-تعیین شاخص‌های تربیت نیروی انسانی و معلم حرفه‌ای
-تعیین شاخص‌های تدریس حرفه‌ای
-تعیین شاخص‌های ارزشیابی حرفه‌ای
-و…
لازم به ذکر است که مجموعه تعاونی دانش‌بنیان توسعه فناوری‌های یادگیری کاوش‌محور مشهور به فن یاد از سال ۹۲ تلاش‌های پژوهش‌محوری را آغاز کرده است که در صورت اعلام نیاز وزارت آموزش و پرورش آماده همکاری و ارائه خدمات شایسته است.
