علی پاکزاد
آنچه در صحنه اولین مناظره کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم رخ داد، بیشتر محاوره‌ای بود به بهانه اقتصاد تا مناظره‌ای برمحور اقتصاد.
اگر پس از مناظره بازخوردها را در فضای مجازی دنبال می‌کردید مشهود بود به طور مشخص همه آنچه از جریان این محاوره بازتاب پیدا کرد، نه دستاورد ملموسی در عرصه اقتصاد را شامل می شد، نه مطلعی از برنامه‌ای مدون را می توانستید در آن بیابید و نه حتی از شعارهای دلچسب دورهای قبل خبری بود که البته این بی شعاری از منظر کارشناسی حسن تلقی می شود ولی نه برای یک فضای رقابتی مانند انتخابات.
تنها نکته‌ای که به صورت تک مضراب در میانه این هیاهو به گوش رسید کنایه‌های عامیانه‌ای بود که از کاندیداها به سمت هم پرت می‌کردند. البته فرازی هم از سوی کاندیداها رخ داد که سناریو آن برمبنای نمایش مظلومیت ایشان در فضای رقابت‌ها و تخریب‌های صورت گرفته از سوی رقبا بود که باید لحاظ احساسی را برای بینندگان رقم می‌زد ولی به دلیل ارایه ناشیانه یا شاید زمان اندکی که در اختیار کاندیداها بود، جذابیت آنچنانی نداشت.
در مجموع این مناظره برنده نداشت و بازنده آن مردمی بودند که در انتظار پاسخی مناسب برای دغدغه‌های اقتصادی‌شان به نظاره نشستند، ولی هیچ برنامه و پاسخ درخوری نیافتند.
آنچه هم که بیان شد به قدری در فضای انتزاعی و به دور از واقعیت‌های ملموس بود که در نهایت علی معزی معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهور را وادار کرد در رشته توئیتی برنده را، غائب مناظره یعنی حسن روحانی اعلام کند و گله‌مند باشد چرا کاندیداها تاثیر مخرب تحریم و کرونا را نادیده گرفته‌اند؛ که البته ایراد واردی است زیرا به نظر پیش‌فرض اصلی کاندیداها این بود که دولت سیزدهم در فضایی پساتحریمی و پساکرونایی سکاندار اقتصاد کشور خواهد بود که البته کارشناسان هر دو حوزه بهداشت و سیاست خارجی چنین پیش‌فرض‌هایی را از پایه محال می‌دانند.
در سوی دیگر این محاوره سازمان صدا وسیما قرارداشت که برخلاف جوسازی‌های سیاسی به نظر می‌رسد دست اندرکارانش همه تلاش خود را برای به رخ کشیدن بیطرفی کامل سازمان در جریان مناظرات به کار بردند. در این تلاش هم به قدری اغراق صورت گرفت که در نهایت مناظره‌ای بی روح را شاهد بودیم.
جریان طرح سئوالات به گونه‌ای بود که از هر نوع چالش مستقیمی جلوگیری می‌کرد و تنها راه تقابل کاندیداها برای تضارب آراء بی‌پاسخ رها کردن سئوالات طرح شده بود. همین فضا نشانه‌ای است از تلاش مجدانه سازمان صداوسیما برای پرهیز از حواشی مناظرات به گونه‌ای که در دوره‌های قبل دامنگیرش شده بود.
به عبارت ساده تر صداوسیما تلاش کرد در جریان مناظره برای در امان ماندن از هر نوع حاشیه‌ای برنامه‌ای بیطرفانه و به دور از تضارب آراء را نمایش دهد، اما همین مسئله جریان سازی و هیجانی که این مناظرات به روند انتخابات می‌دهند را قربانی کرد. درعمل تناقض اهداف برگزار کننده یعنی سازمان صداوسیما که به دنبال گفتمانی بی حاشیه بود با کاندیداهای بی‌برنامه که تنها برگ برنده آنها تعارض کلامی با رقبا بود، باعث سرد شدن فضای این برنامه سه ساعته شد.
در نهایت همانطور که در سطور قبلی هم اشاره کردم، تنها دستاورد ملموس بینندگان از مناظره تکه پرانی‌های گاه و بی‌گاه کاندیداها بود که در جریان مناظره و بعد از آن موضوع بحث فعالین فضای مجازی شد. طرفداران هر یک از کاندیداها با دستاویز قراردادن این کلمات تلاش کردند کاندیدای خود را برنده مناظره قلمداد کنند. در حالیکه از منظر کسانی که تلاش داشتند کارشناسی‌تر و به دور از تعلق خاطرها به فضای شکل گرفته نگاه کنند، هیچ یک از کاندیداها برنده این محاوره در ظاهر اقتصادی نبود.
شاید بهترین راه حل برای عبور از چنین فضایی استفاده از امکانات فضای مجازی و برگزاری مناظره‌های دو جانبه است. یعنی منطقه‌ای که صدا وسیما می تواند در آن خود را از هر نوع اتهام بری کند و در عین حال کاندیداها فرصت نقد و تقابل با یکدیگر را داشته باشند. البته دکتر جلیلی با دعوت از دکتر همتی برای مناظره در تلوبیون فضا را برای چنین مناظره‌هایی فراهم کرد. اما باید دید ستاد برگزاری انتخابات و جریانات موثر بر آن آیا حاضرند برای عمل به منویات مقام معظم رهبری چنین فضایی را فراهم کنند؟!
به هر شکل به عنوان کلام آخر باید گفت در برنامه‌ای که حداقل سه نفر از شرکت‌کنندگان آن خود را دانش آموخته اقتصاد می‌دانند، انتظار می‌رفت محتوایی ملموس‌تر و جامع تر از راهبردها و روندهای اجرایی جهت رفع مشکلات اقتصاد ارایه شود.
ولی این اتفاق رخ نداد. البته دور از انتظار هم نبود زیرا عادت مسئولین در ایران مطول سخن گفتن است و کمتر مسئولی را می توان یافت که به هنر ایجاز تسلط داشته باشد. بنابراین زمان‌های ۲ تا ۴ دقیقه‌ای کاندیداها مصروف حواشی شد، نه بیان راهکارها و برنامه‌ها که البته اگر تجربه مصاحبه با مسئولین را داشته باشید، متوجه هستید آنچه در اولین مناظره رخ داد برگرفته از سنت دیرینه مسئولانه سخن گفتن در ایران است.
