مشارکت در طرح احیای جاده ابریشم گامی مهم در جهت تحقق اهداف اقتصادی اکو

دکتر مهدی کریمی تفرشی، رئیس کارگروه کسب و کارهای جاده ابریشم سازمان ملل- یونسکو

گرایش جهانی به الگوی توسعه مبتنی بر اقتصاد آزاد و افزایش صادرات، موجب شده کشورهای منطقه ‎ای و فرامنطقه ‎ای به سوی همکاری در زمینه تجارت و صنعت، به عنوان ابزاری کارآمد برای توسعه اقتصادی و اجتماعی قدم بردارند. بر این اساس سازمان همکاری اقتصادی (اکو) توسعه اقتصادی کشورهای عضو را مدنظر قرار داده است.

اکو یک سازمان منطقه‌ای دولتی محسوب می‌شود که در سال ۱۹۸۵ از سوی ایران، پاکستان و ترکیه با هدف پیشبرد همکاری‌های اقتصادی، فنی و فرهنگی میان کشور‌های عضو تاسیس شد. اکو در واقع جانشین سازمان همکاری منطقه‌ای برای توسعه (RCD) است که از سال ۱۹۶۴ تا ۱۹۷۹ موجودیت داشت.

در سال ۱۹۹۲، این سازمان با پذیرفتن هفت عضو کشور جدید شامل افغانستان، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان مورد توجه بیشتری قرار گرفت.

مهمترین نقش اکو برای کشورهای عضو، توسعه روابط اقتصادی آن است. اگر چه با موانع اقتصادی- سیاسی فراوانی مواجه است.

گرایش جهانی برای پذیرش الگوی توسعه مبتنی بر اقتصاد بازار و افزایش صادرات، سبب شده کشورهای عضو اکو نیز به افزایش سرعت آزادسازی اقتصادی و نقش فزاینده بخش خصوصی در توسعه اقتصادی توجه ویژه‎ای داشته باشد.

علیرغم چشم‎انداز روشن و اهداف توسعه ای مهمی که این سازمان دارد هنوز نتوانسته به جایگاه قابل قبولی دست پیدا کرده و اهداف منطقه‎ای خود را محقق کند.

آمارها نشان‎دهنده این است که در سال ۲۰۱۴،  تبادلات تجاری بین کشورهای عضو این سازمان تنها ۸ درصد از تجارت خارجی کشورهای عضو را در برداشته است و این نشانگر توسعه نیافتن بخش بازرگانی در میان کشورهای عضو است. در حالیکه بعد از تاسیس اتحادیه اروپا، حدود ۸۰ درصد از تجارت کشورهای عضو در درون خود اتحادیه انجام گرفته است.

یکی از ابزارهای مهمی که به منظور گسترش مبادلات درون منطقه‎ای استفاده می‎شود، کاهش تعرفه‎های گمرکی و تخفیف تعرفه برای کالاهای وارد شده از سایر کشورهای عضو است. در این زمینه کشورهای عضو اکو با عقد موافقتنامه‎هایی برای کاهش تعرفه برخی از کالاهای وارداتی خود اقدام کرده‎اند.

در حال حاضر اقتصاد کشورهای عضو اکو عموما توسعه نیافته، وابسته، تک محصولی، صادرکننده مواد خام و واردکننده کالاهای ساخته شده مصرفی است و این ویژگی ها اقتصاد کشورهای عضو را بیشتر به اقتصادهای رقیب و نه مکمل تبدیل کرده است، هرچند این ساختارها در حال دگرگونی است و کشورهای عضو در جهت تنوع بخشیدن به تولیدات و صنایع و خروج از اقتصاد تک محصولی تلاش می‎کنند.

برای ادغام موثر و کارآمد کشورهای عضو اکو در فرآیند جهانی شدن اقتصاد به ویژه عضویت در سازمان تجارت جهانی، پیش‎زمینه‎ها و زیرساخت‎هایی لازم است که فراهم شود از جمله سرعت بخشیدن به روند خصوصی‎سازی و خارج شدن از اقتصاد دولتی، آزادسازی و تنظیم بازار به ویژه خدمات، تلاش در جهت جذب سرمایه‎های خارجی و کاهش تدریجی تعرفه‎ها، گرایش به سمت سیاست‎های بازارمحور و الزام شرکت‎های تجاری به افزایش کیفیت کالاها می‎تواند زمینه‎ساز رشد فزاینده تحقق اهداف جهانی شدن اقتصاد باشد.

نقش سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان در انتقال ثروت عظیم انرژی در میان کشورهای عضو اکو بسیار موثر و حائز اهمیت است. نیاز روزافزون اتحادیه اروپا به انرژی یک فرصت مهم را پیش روی اکو قرار داده است که این سه کشور می‎توانند از این فرصت طلایی بهره‏برداری کنند.

در حال حاضر بخش عمده‎ای از گاز مصرفی اروپا از روسیه، نروژ و الجزایر تامین می‎شود. این امر در کنار بروز برخی مشکلات سیاسی بین اروپا و روسیه مشکلات فراوانی را برای اروپایی‎ها در پی داشت. بنابراین در صورت اتخاذ یک موضع هماهنگ در بخش انرژی، شرایط کنونی فرصت بزرگی را در اختیار اعضای اکو قرار می‎دهد که با برنامه‎ریزی مناسب می‎توان از آن به نفع کشورهای عضو بهره‎برداری کرد.

ایران که از بنیانگذاران این سازمان است، به یکی از محور های اصلی و تعیین‎کننده در منطقه تبدیل شده است که یکی از عوامل آن جایگاه ایران در بازار انرژی جهان است.

منابع چشمگیر انرژی و امکان انتقال آن به بازارهای جهانی، اهمیت و اعتبار ایران را در منطقه بسیار افزایش داده است. ایران موافقت‎نامه‎های همکاری چندجانبه متعددی را با کشور های این منطقه امضا کرده است. ایران، یکی از بهترین مسیرهای انتقال انرژی از این منطقه به جهان است.

ایران به دلیل داشتن مرز زمینی با ۵ کشور دیگر عضو و دارا بودن موقعیت استراتژیک جغرافیائی برای برقراری اتصال سایر اعضا به آب‌های بین‌المللی و نیز به دلیل استقرار دبیرخانه دائمی اکو در تهران از موقعیت محوری در این سازمان برخوردار است. از سویی دیگر محصور بودن کشورهای آسیای مرکزی که عضو این سازمان هستند باعث شده که اهمیت داشتن روابط اقتصادی و تجاری این کشورها با ایران از اهمیت بسیاری برای این کشور ها برخوردار باشد.

نقش سازمان اکو در احیای جاده ابریشم نقشی بسیار موثر و حیاتی می باشد. طرح جاده ابریشم جدید به عنوان یک طرح بسیار طلایی در جهت گسترش مبادلات تجاری و رشد فزاینده اقتصادی کشورهای عضو اکو که در کمربند جاده ابریشم هستند باید مورد توجه و بازنگری خاص کشورهای عضو اکو قرار گیرد. چرا که این سازمان می‎تواند با پشتیبانی از این طرح، به رفع موانع و چالش‎های موجود در این طرح مبادرت ورزد و به احیای این پروژه کمک موثری کند.

 کشور ما به‌عنوان یکی از مهمترین کشورهای مسیر جاده ابریشم جدید، می‌تواند نقش مهم و کلیدی در تسریع اجرایی شدن آن ایفا کند. ایران از نظر چین، عنصر مرکزی در کمربند اقتصادی جاده ابریشم است و موقعیت استراتژیک جغرافیایی آن، به کشورمان در برنامه چین جایگاه حیاتی بخشیده است، لذا ایران می‌تواند محل عبور دو جاده دریایی و زمینی ابریشم باشد.

ایران یکی از اصلی‎ترین گذرگاه‎ها و کریدورها برای اجرای طرح‎ها و پروژه‎های بزرگ اقتصادی بوده و هست. با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران، انتظار می‎رود کشورمان جایگاه خوبی در راهبرد تزانزیتی چین داشته باشد.

ایران با داشتن منابع عظیم نفت و گاز و قرار گرفتن در «هارتلند انرژی» موقعیت جغرافیایی خوبی برای مشارکت و بهره‎گرفتن از مزایای پروژه راه ابریشم چین دارد. موقعیت ژئواستراتژیک ایران که در مرز دریای خزر و خلیج فارس قرار گرفته برای چین مهم است و این کشور خواهان مشارکت جدی ایران در این پروژه است.

قطعا ایران به عنوان یک قطب اساسی در سازمان همکاری های اقتصادی اکو و نیز یک گذرگاه کلیدی در پروژه راه ابریشم می‎تواند از امکانات و مزایای این سازمان برای احیای جاده ابریشم و گسترش مناسبات تجاری بین کشورهای عضو استفاده کند و خود به یک قطب اقتصادی در منطقه تبدیل شود.

برای تحقق این هدف مهم، ایجاد جذابیت و اقتصادی کردن ترانزیت برای افزایش قدرت رقابت با کشورهای دیگر به ویژه کشورهای همسایه را باید در اولویت سیاست‎های اقتصادی خود قرار دهیم. کنوانسیون‌ها و موافقت نامه‌های بین‎المللی مهم حوزه حمل و نقل و ترانزیت را باید جدی بگیریم.

باید از ظرفیت بالای ناوگان حمل و نقل کشورمان استفاده کنیم و به سرعت زیرساخت‎ها را در این حوزه تقویت کنیم و در صدد رفع کمبودها و مشکلات موجود برآییم. برای تقویت این زیرساخت‎ها و رشد و توسعه در این حوزه قطعا اجلاس سران اکو می‎تواند فرصتی مناسب برای کشورمان در جهت بهره‎مندی از توافق‎نامه‎های اقتصادی و تقویت مناسبات سیاسی و اقتصادی باشد که قطعا می‎تواند جایگاه ایران را در پروژه راه ابریشم مستحکم‎تر کند.

احیای جاده ابریشم باید به عنوان یکی از پروژه‎ها و طرح‎های اقتصادی کلیدی در سازمان همکاری‎های اقتصادی اکو مطرح شود و به عنوان یکی از اهداف اصلی این سازمان در دست بررسی و اقدام قرار گیرد. چرا که حضور موثر اکو در بحث احیای جاده ابریشم می‎تواند به ایجاد منافع اقتصادی فزاینده برای کشورهای عضو و تحقق بسیاری از اهداف اقتصادی این سارمان کمک کند.

گسترش مناسبات تجاری کشورهای عضو اکو با چین به عنوان یکی از ابرقدرت‎های اقتصادی جهان و دور زدن آمریکا و کنار زدن این کشور از گردونه مناسبات تجاری منطقه، می‎تواند از مهمترین دستاوردهای اتصال اکو با پروژه راه ابریشم باشد.