نقش کیفیت هوشمند در انقلاب صنعتی چهارم
رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران
در تبیین و شناخت بیشتر نقش کیفیت در دنیای حاضر، روند رشدپذیری آن در آینده و نیز آنچه امروزه به عنوان یک عامل کلیدی و رقابتی در صحنه زندگی اجتماعی و حرفه‌ای مطرح است، پاسخ به این پرسش‌ها که آینده صنعت و اثرگذاری آن در روند فعالیت‌های به‌ویژه اقتصادی چگونه خواهد بود و از چه طریق می‌توان جریان هوشمندسازی برای آینده را پیش‌بینی یا ترسیم کرد، اهمیت پیدا می‌کند.
ادغام دنیای فیزیکی با دنیای مجازی به عنوان یکی از نتایج موثر برقراری سامانه‌های فیزیکی- مجازی آغازگر عصر جدیدی به سمت انقلاب صنعتی چهارم است که با نام کارخانجات هوشمند نامیده میشود. برقراری سامانه‌های فیزیکی – مجازی در فرآیند تولید محصول موجب تولد کارخانجات هوشمند شده است که در مقایسه با روش‌های سنتی تولید محصولات، دارای کیفیت بالاتر، سرعت تولید بیشتر و مزایای اقتصادی دیگری هستند.
کارخانجات هوشمند بر اساس توسعه پایدار و ایجاد کسب‌وکار خدمات‌محور تعریف می‌شوند. انطباق‌پذیری، انعطاف‌پذیری، قابلیت خودتطبیقی، مدیریت خطرپذیری و تاب‌آوری از دیگر خصوصیات کارخانجات و فعالیت‌های تولیدی هوشمند معرفی شده است.
علی‌الاصول، ایده ایجاد کارخانجات هوشمند با استفاده از شبکه‌ای قابل انعطاف از سامانه‌های محصولات فیزیکی – مجازی‌محور که تا حد بسیار زیادی و به صورت خودکار بر فرآیندهای تولید نظارت دارند، محقق میشود.
سیستم‌های تولید منعطف که قادر به پاسخگویی بلادرنگ به مقتضیات پیرامونی هستند، به فرآیندهای تولید سنتی اجازه می‌دهند تا به سرعت بهینه‌سازی شوند.
مزایای کارخانجات و شرکت‌های تولیدی هوشمند تنها محدود به وضع تولید نیست، بلکه آنها توانایی انطباق و بهینه‌سازی را در شبکه‌ای جهانی که فرآیندهای تولید در آنها در اختیار بیش از یک مجری است، دارند. همچنین ایجاد تحول در نوآوری خلق محصولات و صرفه‌جویی در مصرف هزینه و زمان باعث خلق مدل تولیدی پایین به بالا میشود و ظرفیت‌های شبکه‌ای و فرصت‌های بیشمار و جدید فروش و کسب‌وکار ایجاد می‌کند.
خط تولید هوشمند مزایای بسیـــاری را روانه خطوط تولید‌های سنتی خواهد کرد. در این باره بد نیست یادآوری کنم که فرآیندهای تولید فیزیکی – مجازی، ماشین‌های هوشمندی را فراهم کرده است تا سیستم‌های اجرایی تدارکات و نیز تسهیلات تولید موجب ترکیب بی‌همتایی بر مبنای فن‌آوری اطلاعات و تولیدات شبکه‌ای باشند.
لازم به توضیح است که یکی از پروژه‌های ده‌گانه آینده‌نگر که دولت آلمان به عنوان بخشی از برنامه استراتژی‌های پیشرفته سال ۲۰۲۰ به جهت پیگیری اهداف مبتکرانه در یک بازه زمانی ۱۰ تا ۱۵ ساله برای رویا رویی با انقلاب صنعتی چهارم هدف‌گذاری کرد است، فرصت‌های بزرگی را برای کشور آلمان به منظور تضمین نقش تکنولوژیکی و استمرار رهبری این کشور به عنوان توسعه‌دهنده بازار مناسب برای «انقلاب صنعتی چهارم» به وجود می‌آورد.
با توجه به اینکه آلمان وضع ایده‌آلی برای تبدیل شدن به یک رهبر جهانی در ارائه راهکارهای مبتکرانه، خلاقیت، تکنولوژی تولیدات اینترنت‌محور و ارائه خدمات مربوط به آن داراست، رهبری تکنولوژیکی در زمینه تولیدات، خودکارسازی و سامانه‌های نهفته نرم‌افزارمحور و همچنین شبکه صنعتی قدرتمند تاریخی آن، زیربنایی است برای موفقیت‌های طولانی‌مدت آلمان در پروژه‌های مرتبط با انقلاب صنعتی چهارم. امروزه انقلاب صنعتی چهارم بر پایه نظام کیفیت تولیدات و نیز محصولات نهایی، اقدام به تهیه و ارائه نقشه راه ملی کشور آلمان به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در اجرای برنامه‌های زیربنایی برای تحقق این امر در سطح ملی و بین‌المللی و بررسی مسیر طی‌شده این کشور شده است.
با توجه به پیشرفت‌های گسترده جهانی و با عنایت به نکات پیش‌گفته، ایران نیز می‌تواند نقش کیفیت هوشمند را با بهره‌گیری از پتانسیل‌های بخش خصوصی مشابه آنچه در مثال بالا بدان اشاره رفت با کمک و همکاری کلیه تشکل‌های حرفه‌ای و تخصصی و نیز با نظارت و مهارت تخصصی انجمن ملی کیفیت ایران به سرانجام برساند.
برای شکل‌گیری و تحقق این مهم نیاز به یک ایده جهانی‌سازی‌شده داریم که می‌تواند از طریق ایجاد کارخانجات هوشمند با استفاده از شبکه‌ای قابل انعطاف از سامانه‌های محصولات فیزیکی-مجازی‌محور که تا حد بسیاری و به صورت خودکار بر فرآیندهای تولید نظارت دارند، محقق شود.
سیستم‌های تولید به طور کلی منعطف که قادر به پاسخگویی بلادرنگ به مقتضیات پیرامونی هستند، به فرآیندهای تولید سنتی اجازه می دهند تا به ســـرعت بهینه‌سازی شوند.
مزایای شـــکل‌گیری و فعال‌سازی کارخانجات هوشمـــند تنها محدود به وضع تولید نمی باشند. بلکه آنها توانایی انطبـــاق و بهینه‌سازی را در شبکه‌ای جهانی که فرآیندهای تولید در آنها در اختیار بیش از یک مجری است، دارند.
همچنین ایجاد تحول در نوآوری خلق محصول و صرفه‌جویی در مصرف هزینه و زمان باعث خلق مدل تولیدی پایین به بالا میشود و ظرفیت‌های شبکه‌ای و فرصت‌های بیشمار و جدید فروش و کسب‌و کار ایجاد می‌کند و خط تولید هوشمند مزایای بسیاری را روانه خطوط تولیدات سنتی خواهد کرد.
یکی از ویژگی‌های بارز کیفیت هوشمند فرآیندهای بهینه‌شده فیزیکی – مجازی در تولید محصولات است که واحدهای مختلف کارخانجات هوشمند دارای توانایی تعیین زمینه فعالیت، خصوصیات پیکربندی، شرایط تولید و همچنین ارتباطات مستقیم و بی‌سیم از راه دور با سایر واحدها هستند.
در این موقعیت و با بهره‌گیری از نظام هوشمندسازی کیفیت به آسانی می‌توان خصوصی‌سازی خط تولید بر اساس نیاز مشتری را ایجاد و فعال کرد.
در این زمینه و از طریق تلفیق هوشمندی از سیستم‌های تولیدی ایده‌آل باید به فاکتورهای مهم خصوصیات محصول، هزینه‌ها، تدارکات کالا، امنیت فیزیکی، قابلیت اطمینان، زمان و نیز در پایان ملاحظات زیست‌محیطی پرداخت.
در این باره لازم به توضیح است که یکی از روش‌های روزآمد و نیز کارآمد، تولید بر اساس بهره‌وری منابع است. بر این اساس، تنظیمات برای آرایش نیروی انسانی کارآمد و ماهر را باید به انجام رساند؛ چرا که ماشین برای چرخه کار با نیروی انسانی قابل و کیفی سازگار میشود.
بر این اساس، نقش کیفیت هوشمند با بهره‌گیری از شبکه ابری هوشمند در انقلاب صنعتی چهارم کاملا مشهود و نشانگر جریان پویای ورود مواد اولیه هوشمند، فرآیند های هوشمند و در نهایت محصولات هوشمند برای سرمایه گذاران خواهد بود.
در این حالت هر یک از کارخانه‌های مورد هدف لازم است بر اساس یک برنامه‌ریزی منسجم و چارچوب سیاستی و برنامه‌های اجرایی و عملیاتی در ارتباط باشند و با مدل‌سازی ارتباطی برنامه‌های کاربردی برای حرکت ماشین‌ها طراحی شود.
برای استقرار یک شبکه کیفیت هوشمند می‌توان از مدل کارخانجات هوشمند در انقلاب صنعتی چهارم که در اتحادیه اروپا طراحی و پیاده‌سازی شده است بهره گرفت و نسبت به اجرای مرحله ای آن اقدام کرد.
ضمنا برای استقرار شرایط لازم می‌توان از مدل‌های اجرا شده در کشورهای اروپایی نظیر کشور آلمان به عنوان رهبر بازار و توسعه‌دهنده فرآیندهای فیزیکی و مجازی در سال ۲۰۲۰ ، استفاده کرد و از این طریق یک بسته جامع از سیاست‌های ملی و برنامه‌های سرمایه‌گذاری و نیز فعالیت‌های لازم آن تهیه و ارائه کرد.
در کلام پایانی و در تحقق این بحث اساسی و سرنوشت‌ساز در دهه سوم قرن بیست و یکم باید گفت که استراتژی فناوری‌های پیشرفته بر پایه یک برنامه کیفی و در چارچوب هدف‌گرایی و هم‌گرایی ملی میان تمامی دست‌اندرکاران فناوری‌ها و ابداعات پیشرفته آغاز میشود به شرطی که ترکیب منابع مالی کلیه وزارتخانه‌های مرتبط در قالب بودجه تحقیقاتی معادل میلیاردها تومان سالانه برای گسترش پیشرفته‌ترین مراحل فنی پروژه در قالب کمک‌هزینه‌های تحقیقاتی و از طریق خبرگان تخصصی تخصیص یابد. در این صورت اهداف تعیین شده در برنامه استراتژی‌های پیشرفته سال ۲۰۲۰ که در سال ۲۰۲۱ آغاز شده است، ادامه و گسترش خواهد یافت.
در ادامه موفقیت‌های ابتدایی برنامه‌های قبلی برای تثبیت جایگاه رهبری هر کشور، تشدید شراکت میان علم و صنعت و تداوم اصلاح شرایط عمومی برای خلق ابتکارات در قالب برنامه استراتژی ۲۰۲۱ در زمینه‌های مهم نظیر: شرایط اقلیمی، موقعیت انرژی از مرحله تولید تا مصرف، بهداشت و تغذیه، حمل و نقل، امنیت و نیز ارتباطات باید گام‌های موثری برداشته شود.
در این حالت تحقیق برای نوآوری کیفیت در حوزه سامانه‌های فناوری اطلاعات برای انقلاب صنعتی چهارم می‌تواند از تحقیقات نوآورانه در حــوزه فناوری اطلاعات ( شامل سامانه‌های فناوری اطلاعات برای انقلاب صنعتی چهارم ) در قالب برنامه فناوری اطلاعات کیفی ۲۰۲۱، تحقیقات برای نوآوری‌های پیشرفته و استراتژی دولتی از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای تمامی گروه‌های علاقه‌مند توسعه داده شود.
تمرکز ویژه تحقیقات مذکور در حوزه فناوری اطلاعات و با زیرشاخه‌های کسب‌وکار جدید و روش‌های تولید و نیز اینترنت اشیاء و خدمات است که بر پایه فعالیت‌های تحقیقاتی انجام‌شده موید این واقعیت است که حوزه‌های سامانه فیزیکی – مجازی اینترنت اشیاء و خدمات و نیز انقلاب صنعتی چهارم همگی واجد شرایط سرمایه‌گذاری هستند.
تحقیقات در حوزه سامانه‌های نرم‌افزاری به سه سرشاخه معین تقسیم شده‌اند:
- سامانه‌های نهفته با تمرکز ویژه بر نرم‌افزارهای قدرتمند سامانه‌های نهفته با ارتباط با الکترونیک، فناوری اطلاعات و فناوری ریزسامانه‌ها
- واقعیت شبیه‌سازی‌شده برای زیرساخت‌ها، واقعیت مجازی و هوش محیطی، تدارک اطلاعات و توسعه نرم‌افزارها برای محاسبات پیشرفته
- تعاملات فی مابین ماشین‌ها و انسان‌ها با استفاده از فناوری‌های زبانی و رسانه‌ای، پردازش اطلاعات زیستی و خدمات رباتیک و کاربرد آنها
هر سه شاخه ذکرشده با استفاده از فناوری‌های میان‌بخشی مهندسی نرم‌افزار و با تمرکز اختصاصی بر اولویت‌های استراتژیک نرم‌افزارهای سامانه‌های نهفته و زیر‌ساخت‌های آن و همچنین واقعیت مجازی در انقلاب صنعتی چهارم تکمیل خواهند شد.
