اقتصاد دیجیتال؛ راه‌های نوین برای استقلال مالی و سرمایه گذاری

محمد شریفی؛ رییس مرکز نوآوری و شتابدهی صادراتی

رمز دارایی‌ها فرصتی بی‌نظیر برای تقویت و توسعه اقتصاد دیجیتال ایران فراهم آورده‌اند. کشور می‌تواند با تدوین قوانین شفاف، ایجاد زیرساخت‌های امنیتی قوی، ترویج آموزش و حمایت از پروژه‌های بومی، از این ابزار برای رشد اقتصادی و بهبود روابط تجاری خود بهره‌برداری کند.

رمز دارایی‌ها به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین ابزارهای مالی، تحولات عمیقی را در نظام‌های اقتصادی جهان ایجاد کرده‌اند و مسیر تازه‌ای برای اقتصادهای جهانی گشوده‌اند. در مسیری که از بیت‌کوین به‌عنوان اولین رمزارز تا ظهور هزاران رمزارز دیگر طی شده، این فناوری‌ها به دنبال ایجاد اعتماد و شفافیت در معاملات هستند.

فناوری بلاکچین که زیرساخت رمز دارایی‌ها را فراهم می‌کند، علاوه بر غیرمتمرکز بودن، امکان شفاف‌سازی و امنیت را در تبادلات مالی و اطلاعاتی به ارمغان آورده و زمینه‌ای برای تحول نظام‌های مالی سنتی ایجاد کرده است. برای کشورهایی مانند ایران که با محدودیت‌های اقتصادی و تحریم‌های مالی بین‌المللی مواجه‌اند، رمز دارایی‌ها فرصتی بی‌نظیر برای تقویت و تنوع اقتصاد فراهم می‌آورند و بستری برای عبور از محدودیت‌های موجود فراهم می کنند.

نیاز به چارچوب قانونی جامع برای رمز دارایی‌ها

دستگاه های اجرایی ایران، تاکنون موضع شفافی نسبت به رمز دارایی‌ها اتخاذ کرده اند. نبود قوانین مشخص در این حوزه باعث شده تا برخی از صرافی‌ها و فعالان رمز ارز در کشور با چالش‌های متعددی در خصوص امنیت، پایداری بسترهای مالی و شفافیت قانونی مواجه باشند. این ناپایداری‌های قانونی از یک سو و تهدیدات ناشی از تحریم‌ها از سوی دیگر، موجب شده است که در فضای اقتصادی کشور نوعی سردرگمی و نگرانی در خصوص آینده رمز دارایی‌ها و بهره‌برداری از آنها ایجاد شود.

ناپایداری‌های قانونی از یک سو و تهدیدات ناشی از تحریم‌ها از سوی دیگر، موجب شده است که در فضای اقتصادی کشور نوعی سردرگمی و نگرانی در خصوص آینده رمز دارایی‌ها و بهره‌برداری از آنها ایجاد شود

یکی از مهم‌ترین نیازهای ایران در این زمینه، تدوین و اجرای قوانین جامع و شفاف است که به فعالان و سرمایه‌گذاران اطمینان دهد و ریسک‌های مرتبط با این بازار نوظهور را کاهش دهد. تدوین یک چارچوب قانونی مشخص، علاوه بر جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی به تقویت زیرساخت‌های امنیتی و حفاظتی بازار رمز دارایی‌ها نیز منجر می‌شود.

پلی برای عبور از تحریم‌ها

رمز دارایی‌ها به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و استقلال از نظام‌های مالی سنتی، می‌توانند راهی برای عبور از محدودیت‌های مالی و بانکی باشند؛ موضوعی که برای ایران به‌عنوان یک کشور تحت تحریم، بسیار حائز اهمیت است. استفاده از رمز دارایی‌ها به ایران امکان می‌دهد که از وابستگی به دلار آمریکا و سیستم‌های بانکی تحت کنترل کشورهای غربی رها شود. به عبارت دیگر، این فناوری می‌تواند به‌عنوان ابزاری موثر در جهت تسهیل تجارت بین‌المللی و تقویت توان مالی کشور مورد استفاده قرار گیرد.

از آنجا که رمز دارایی‌ها به هیچ نهاد و دولتی وابسته نیستند، از تحریم‌های مالی و اقتصادی کمترین تاثیر را می‌پذیرند. این خصوصیت به ایران این امکان را می‌دهد که بتواند تجارت بین‌المللی خود را بدون واسطه‌های خارجی، انجام دهد و در عین حال با کشورهایی که شرایط مشابه تحریمی دارند، روابط اقتصادی و مالی را تقویت کند. به عنوان نمونه، ایران می‌تواند با استفاده از رمز دارایی‌ها در تجارت با کشورهای چین، روسیه و ونزوئلا، تحریم‌های بانکی و دلاری را دور بزند و از طریق پرداخت‌های دیجیتال و سریع، روابط اقتصادی خود را گسترش دهد.

جذب سرمایه‌ خارجی و ورود به بازارهای نوظهور رمز دارایی‌ها

علاوه بر کاهش وابستگی به نظام مالی جهانی، رمز دارایی‌ها امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی را نیز فراهم می‌آورند. بسیاری از شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران بین‌المللی به دنبال بازارهای نوظهور با پتانسیل بالا هستند و علاقه‌مندند به بازارهایی ورود کنند که ریسک‌های سیاسی و مالی کمتری نسبت به سایر بازارهای سنتی داشته باشد. ایران با توسعه زیرساخت‌های مبتنی بر بلاکچین و رمز دارایی‌ها، به یک مقصد جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی تبدیل میشود. ایجاد بسترهایی همچون صرافی‌های قانونی و امن، امکان اجرای قراردادهای هوشمند و تضمین امنیت تبادلات مالی، از جمله اقداماتی است که توجه سرمایه‌گذاران بین‌المللی را به خود جلب میکند.

یکی از قابلیت‌های رمز دارایی‌ها، توکنایز کردن دارایی‌ها و پروژه‌های مختلف است که به معنی ایجاد واحدهای دیجیتالی از دارایی‌های فیزیکی یا مالی است. ایران می‌تواند از این ابزار به‌عنوان راهی برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی استفاده کند. به عنوان مثال، پروژه‌های بزرگ نفت و گاز یا بخش‌هایی از صنعت گردشگری و کشاورزی می‌توانند توکنایز شده و به سرمایه‌گذاران خارجی عرضه شوند، بدون آن که نیاز به زیرساخت‌های سنتی بانکی و مالی باشد.

نقش قراردادهای هوشمند در توسعه

تحولات فناوری در حوزه رمز دارایی‌ها، از جمله قراردادهای هوشمند و امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای DeFi، فرصت‌های بسیاری را برای توسعه اقتصادی و کاهش هزینه‌های معاملاتی به همراه دارند. قراردادهای هوشمند، برنامه‌های خود اجرا هستند که به‌صورت خودکار فرایندهای مالی را مدیریت و اجرای قراردادها را تضمین میکنند. با توجه به عدم نیاز به واسطه‌های سنتی در این فرایندها، ایران می‌تواند با استفاده از قراردادهای هوشمند، هزینه‌های مالی را کاهش دهد و اعتماد و شفافیت را در معاملات مالی افزایش دهد.

پلتفرم‌های دیفای نیز با ارائه خدمات مالی غیرمتمرکز، امکان دسترسی به خدمات بانکی و مالی را برای کسانی که به سیستم‌های مالی سنتی دسترسی ندارند، فراهم می‌کنند. برای ایران که با چالش‌های اقتصادی و دسترسی محدود به بانک‌های بین‌المللی مواجه است، دیفای به‌عنوان بستری موثر برای توسعه اقتصاد دیجیتال و ایجاد دسترسی به خدمات مالی نوین عمل میکند. این پلتفرم‌ها امکان وام‌دهی، پس‌انداز و حتی ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری را بدون نیاز به واسطه‌های بانکی فراهم می‌کنند و از این رو، در تقویت اقتصاد داخلی و افزایش مشارکت مردمی در فعالیت‌های اقتصادی موثر هستند.

NFTها در خدمت صنایع خلاق و اقتصاد فرهنگی

در حوزه‌های فرهنگی و هنری، توکن‌های غیرقابل تعویض NFT به‌عنوان یک ابزار اقتصادی و فرهنگی برای ایران مفید هستند. NFTها توکن‌هایی هستند که به دارایی‌های دیجیتال منحصر به فرد اختصاص داده می‌شوند و به صاحبان آن امکان می‌دهند که مالکیت و حق مالکیت بر دارایی‌های دیجیتال خود را به صورت امن و شفاف به دیگران انتقال دهند. ایران می‌تواند از این ابزار برای حمایت از هنرمندان داخلی و ایجاد بازارهایی برای فروش آثار هنری و فرهنگی استفاده کند.

پروژه‌های بزرگ نفت و گاز یا بخش‌هایی از صنعت گردشگری و کشاورزی می‌توانند توکنایز شده و به سرمایه‌گذاران خارجی عرضه شوند، بدون آن که نیاز به زیرساخت‌های سنتی بانکی و مالی باشد

NFTها با فراهم کردن بستری برای نمایش و فروش آثار هنری به مخاطبان جهانی، به هنرمندان ایرانی این امکان را می‌دهد که محصولات و آثار خود را به‌صورت دیجیتال و بین‌المللی به فروش برسانند. این امر، به توسعه اقتصاد هنر و فرهنگ کشور منجر می شود و باعث میشود که ایران در عرصه هنر دیجیتال نیز حضوری موثر داشته باشد.

چالش‌های موجود در بهره‌برداری رمز دارایی‌ها در ایران

با وجود مزایای گسترده‌ای که رمز دارایی‌ها برای اقتصاد ایران به همراه دارند، چالش‌های متعددی نیز در این مسیر وجود دارد. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، نبود قوانین شفاف و جامع در خصوص رمز دارایی‌هاست. این موضوع نه تنها به عدم اطمینان فعالان و سرمایه‌گذاران می‌انجامد، بلکه مانعی بر سر راه توسعه و بهره‌برداری صحیح از این فناوری‌ها ایجاد می‌کند. نبود چارچوب‌های قانونی و نظارتی مشخص، ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری و انجام معاملات در این بازار را افزایش می‌دهد و امنیت دارایی‌ها را نیز به خطر می‌اندازد.

چالش‌های فنی نیز از دیگر مسائلی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند. نیاز به شبکه‌های اینترنتی پایدار و مصرف انرژی بالا از جمله مواردی هستند که به خصوص در ایران با محدودیت‌هایی روبرو است. مراکز استخراج رمز ارز به دلیل نیاز به مصرف انرژی بالا، ممکن است منجر به مشکلات زیست‌محیطی و همچنین کمبود منابع انرژی در سطح ملی شوند. از این رو، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای مراکز استخراج رمز ارز، یکی از راهکارهای کاهش تاثیرات زیست‌محیطی این فعالیت‌هاست.

گام‌های پیشنهادی برای بهره‌برداری از فرصت‌های رمز دارایی‌ها

برای استفاده بهینه از رمز دارایی‌ها در ایران، تدوین و اجرای مجموعه‌ای از سیاست‌ها و اقدامات کلیدی ضروری است که مهمترین آنها عبارتند از:

تدوین قوانین جامع و شفاف: ایجاد قوانین شفاف و جامع در خصوص استخراج، تجارت، مالیات و انتقال رمز دارایی‌ها که اعتماد عمومی را جلب کرده و ریسک‌ها را کاهش دهد.

توسعه زیرساخت‌های امنیتی و آموزشی: امنیت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و ایجاد زیرساخت‌های امنیتی و حفاظتی برای معاملات رمز دارایی‌ها باید در اولویت قرار گیرد. همچنین، آموزش و آگاهی‌بخشی عمومی نیز ضروری است.

تشویق به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر: با توجه به مصرف بالای انرژی در فرآیند استخراج رمز ارزها، توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر به عنوان یک منبع تامین انرژی پایدار می‌تواند کمک شایانی به کاهش اثرات زیست‌محیطی داشته باشد.

حمایت از پروژه‌های بومی بلاکچین: توسعه پروژه‌های بومی مبتنی بر بلاکچین و ایجاد اکوسیستم‌های نوآورانه و بومی در حوزه‌های مختلف اقتصادی می‌تواند ایران را در زمره کشورهایی با رشد سریع در این عرصه قرار دهد.