اکسپو ۱۴۰۳ پنجره‌ای به انتظار سرمایه؟
مهران ابراهیمیان؛ سردبیر
نمایشگاه بین‌المللی ایران اکسپو که روز گذشته در تهران گشایش یافت؛ توجه ناظران اقتصادی و سیاسی را به خود جلب کرد. این رویداد تجاری، فرصتی برای عرضه توانمندی‌های صادراتی ایران و جذب سرمایه‌گذاری خارجی محسوب می‌شود و در شرایط فعلی اقتصاد کشور، اهمیت دوچندانی پیدا کرده است.
رئیس جمهور ایران در مراسم افتتاحیه، پیام روشنی را برای جامعه جهانی و سرمایه‌گذاران خارجی ارسال کرد و بر آمادگی ایران برای استقبال از سرمایه‌گذاری‌های خارجی و تجار بین‌المللی تأکید کرد. این موضع‌گیری رسمی در بالاترین سطح، نشان‌دهنده تمایل دولت به گشودن درهای اقتصاد ایران به روی تعاملات بین‌المللی است و می‌تواند سیگنال مثبتی برای طرف‌های خارجی محسوب شود.
از همین رو بود که بازدید کنندگان خارجی از کشورهای عربی، آفریقایی تا غربی با حضور در غرفه ها به دنبال تعامل و همکاری بودند. به عبارت بهتر یکی از نقاط قوت این نمایشگاه پیرامون روز نخست نمایشگاه، تنوع جغرافیایی بازدیدکنندگان خارجی بود. برخلاف سال‌های گذشته که عمدتاً بازدیدکنندگان چینی و یا تعداد محدود شرکای ایرانی شرکت ها در نمایشگاه های مختلف تهران حضور داشتند؛ بخش قابل توجهی از بازدید کنندگان را میهمانان خارجی تشکیل می‌دادند.
مشاهدات از روز اول اکسپو حاکی از حضور هیئت‌هایی از کشورهای مختلف، از جمله کشورهای غربی و هیئت‌های پرتعداد آفریقایی است. این تنوع، را باید به فال نیک گرفت و می‌توان نشانه تغییر رویکرد یا افزایش علاقه از سوی بازارهای هدف جدید یا کمتر فعال در گذشته باشد.
همچنین، بنا بر مشاهدات، در ورودی اصلی نمایشگاه، مرکز تجارت ایران و روسیه جایگاه ویژه‌ای داشته و به شدت جلب توجه می‌کرد. که شاید بتوان با دیدی مثبت آن را نشان‌دهنده اولویت‌بندی روابط تجاری با کشورهای همسایه و به‌ویژه روسیه در سیاست خارجی و اقتصادی ایران دانست. این جانمایی می تواند تأکیدی بر موفقیت راهبردهای منطقه‌ای ایران در سال‌های اخیر دانست که بر توسعه روابط با همسایگان و بلوک‌های منطقه‌ای مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای تمرکز دارد.
از سوی دیگرمقایسه حال و هوای اکسپوی امسال با دوره‌های پیشین، تنها با دوره پس از امضای برجام در سال ۱۳۹۴ منطقی است. حضور و تنوع بازدیدکنندگان خارجی تا حدی شبیه به فضای بازتر اقتصادی پس از برجام داشت. آنجایی که هیات های تجاری خود را در آماده ورود به اقتصاد ایران می کردند.
چنین فضایی آن هم با وجود عزادار بودن ملت ایران به خودی خود، نشان‌دهنده انتظارات و امیدواری‌هایی است که نسبت به گشایش‌های احتمالی در فضای اقتصادی کشور وجود دارد.
برخی تحلیل‌ها، این افزایش نسبی در جذابیت اقتصادی ایران برای سرمایه‌گذاران و تجار خارجی، به‌ویژه از کشورهای غربی، را به مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا مرتبط می‌دانند. این دیدگاه بر این پایه استوار است که هرگونه نشانه‌ای از کاهش تنش یا احتمال احیای برجام یا دستیابی به تفاهمی جدید، می‌تواند فضای روانی مثبتی برای فعالیت‌های اقتصادی بین‌المللی با ایران ایجاد کند.
سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها، به شدت به سیگنال‌های سیاسی حساس هستند و هرگونه احتمال بهبود روابط می‌تواند چراغ سبزی برای بررسی فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در کشوری مانند ایران باشد که به دلیل تحریم‌ها، پتانسیل‌های استفاده نشده قابل توجهی دارد.
با این حال، نباید از یاد ببریم که توسعه روابط تجاری و جذب سرمایه گذاری نیازمند تحولات جدی تری در اقتصاد ایران است. موفقیت نهایی این رویداد نیز در تبدیل بازدیدها به قراردادهای تجاری و سرمایه‌گذاری ملموس، به عوامل متعددی از جمله محیط کسب‌وکار داخلی، ثبات اقتصادی، و تحولات در روابط بین‌المللی بستگی خواهد داشت.
به عبارت بهتر ضمن مبارک شمردن قدوم بازدید کنندگان خارجی و پیام پیام رئیس جمهور مبنی بر استقبال از سرمایه‌گذاری خارجی باید در جهت ایجاد فضای مساعدتر سریع گام برداشت تا چالش‌های ساختاری و تحریم‌ها همچنان موانع جدی بر سر راه جذب سرمایه در مقیاس بزرگ نباشند.
