غدیر مهدوی کلیشمی/ استاد اقتصاد دانشگاه
بهبود شرایط اقتصادی چیزی جز تولید بیشتر و ایجاد ارزش افزوده نیست، اقتصاد زمانی می‌تواند پیشرفت داشته باشد و ارزش پول خود را حفظ کند که تولید در آن به راحتی انجام و ارزش افزوده ایجاد شود.
به گزارش عطنا و به نقل از ایسنا، در خصوص ثبات نرخ ارز طی چند ماه اخیر گفت: واقعیت این است که طی سال‌های اخیر قیمت دلار در ایران بیش از آنکه تحت تأثیر مسائل اقتصادی باشد از شرایط سیاسی اثر پذیرفته است به این معنی که در دوره‌های زیادی قیمت ارز سرکوب شده و با حدوث یک شوک سیاسی یا ریسکی برونزا به یک‌باره قیمت ارز با شوک بزرگی افزایش یافته است.
با در نظر گرفتن این موضوع می‌توان گفت که ثبات نسبی حاکم در بازار ارز که در مدت اخیر ایجاد شده ناشی از ثبات نسبی در وضعیت سیاسی کشور است.
مهدوی افزود: اگر بخواهیم ریشه‌های اقتصادی نوسانات دلار را در اقتصاد ایران بررسی کنیم باید به وضعیت نقدینگی و رشد اقتصادی و نسبت آن با قیمت روز ارز توجه داشته باشیم.
طی بررسی‌های صورت گرفته، حجم نقدینگی در اقتصاد ایران پس از انقلاب حدود ۳هزار و ۵۰۰ برابر شده است، با توجه به میانگین رشد اقتصادی و قیمت هفت تومانی دلار در سال ۵۷، قیمت واقعی دلار در شرایط فعلی اگر بخواهد با این واقعیت‌ها تطابق داشته باشد ارقامی غیر از نرخ‌های فعلی است.
زمانی که در ژاپن مشغول به تحصیل بودم وضعیت برابری دلار و ین را طی ۵۰ سال پس از جنگ جهانی دوم و احیای اقتصاد ژاپن مورد بررسی قرار دادم، حاصل این پژوهش این بود که نرخ برابری بطور کاملاً قانونمند براساس میزان تقاضا برای دلار و شرایط اقتصادی تغییر می‌کند.
به عنوان نمونه ژاپنی‌ها در ماه آگوست تعطیلاتی به نام «گلدن ویک» دارند که در این هفته به خاطر تعطیلات زیاد سفرهای خارجی افزایش زیادی پیدا می‌کند و بین سه تا چهار میلیون نفر از کشور خارج می‌شوند، بنابراین تقاضا برای دلار بالا می‌رود و نرخ دلار در برابر ین بین ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش می‌یابد، با اتمام سفرها دوباره این نرخ به حالت اولیه باز می‌گردد.
این تغییر نرخ برابری در شرایطی که دولت تصمیم به سرمایه‌گذاری خارجی می‌گیرد هم به وجود می‌آید، نتیجه اینکه قیمت ارز در چنین اقتصادهایی بطور نظام‌مند تحت تأثیر شرایط اقتصادی است، اما در ایران چنین شرایطی وجود ندارد و در بسیاری از سال‌ها نرخ ارز به صورت برونزا تعیین می‌شود و زمانی که شوک سیاسی اتفاق می‌افتد؛ به یک‌باره قیمت ارز چند برابر می‌شود.
به عنوان مثال زمانی که ترامپ صحبت‌هایی علیه ایران مطرح کرد و احتمال وقوع جنگ می‌رفت نرخ ارز حتی تا ۲۰ هزار تومان هم بالا رفت و با افزایش تنش های سیاسی اکنون شاهد ارز ۶۱هزار تومانی هستیم.
به‌طور کلی در ثبات اخیر نرخ ارز اگرچه نظارت‌ها اثر داشته اما این اثر حاشیه‌ای است. واقعیت این است که بهبود شرایط اقتصادی چیزی جز تولید بیشتر و ایجاد ارزش افزوده نیست، اقتصاد زمانی می‌تواند پیشرفت داشته باشد و ارزش پول خود را حفظ کند که تولید در آن به راحتی انجام و ارزش افزوده ایجاد شود.
اما اقتصادی که انواع موانع را پیش روی تولید دارد و با محدودیت‌های زیادی در سرمایه‌گذاری، بوروکراسی، تکنولوژی، تأمین مواد اولیه و ریسک‌های متنوع و… مواجه است، قادر به پاسخگویی به نیازها و تقاضای کل اقتصاد نیست و در چنین شرایطی تورم ایجاد شده و پول ملی تا حد زیادی ضعیف خواهد شد.
