فرش ایرانی، سفیر معنوی اقتصاد

وحید حاج سعیدی

جایگاه ارزشمند و قابل توجه هنر در اقتصاد باعث شده تا کارشناسان نگاه ویژه ای به این مقوله داشته باشند. استفاده از ظرفیت های هنر در مقولات مختلف باعث رونق اقتصادی در بخش های مختلفی می شود و در بسیاری کشورها، صنایع دستی و آثار هنری در اقتصاد نقشی محوری و توسعه ای ایفا می کنند.

در حقیقت هنر، فراتر از ارزش‌های زیبایی‌شناختی و فطری، نقش فزاینده‌ای در اقتصاد و ایجاد مشاغل ایفا می‌کند. صنایع خلاق، از جمله هنرهای تجسمی، موسیقی، سینما و طراحی، به طور قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی کشورها سهیم هستند. هنر نه تنها شغل ایجاد می‌کند، بلکه با جذب گردشگران و سرمایه‌گذاران، به رونق اقتصادی مناطق مختلف نیز کمک می‌کند. علاوه بر این، هنر می‌تواند به عنوان یک ابزار قدرتمند برای توسعه برند، نوآوری و حل مسائل اجتماعی و اقتصادی مورد استفاده قرار گیرد.

در کشور ما نیز برنامه ریزی در راستای بکارگیری از هنر ایرانی در توسعه و گشایش های اقتصادی آغاز شده است و از هنر های مختلف در این راهبرد استفاده می شود.  اما در میان هنرهای چشم نواز و اصیل ایرانی، هنر فرشبافی که از قدمت و جاودانگی خاصی برخوردار است، جایگاه به مراتب ارزشمندتری دارد. فرش دستباف ایرانی به عنوان یک هنر اصیل ایرانی و نشانه فرهنگ و تمدن ایرانیان، علاوه بر کارکرد های هنری و فرهنگی جایگاهی قابل اعتنا در توسعه اقتصاد داشته و دارد.

طرفه اینکه این هنر تنها در اقتصاد صنعتی رخ نمی نماید بلکه به عنوان گنجی درخشان در تار و پود اقتصاد خانگی و اقتصاد روستایی هم می درخشد و در بسیاری از شهرها و روستاهای کشور به عنوان کالایی استراتژیک تولید می شود.

در گذشته نه چندان دور فرش دستباف از مهمترین کالاهای صادراتی غیرنفتی ایران به شمار می رفته و صادرات آن چندین میلیارد دلار در سال آورده ارزی داشت. اما در سال های اخیر به دلایل مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، تحریم ها، علاوه بر تغییر ذائقه کاری جوانان به ویژه جوانان در روستا ها و کاهش تولید فرش دستباف، صادرات آن با کاهش چشمگیری مواجه شده است.

به کارگیری هنر فرشبافی با رویکرد اقتصادی یکی از راهکار های توسعه ای کارشناسان در بهبود معیشت اهالی روستا ها و بافندگان فرش و به دنبال آن توسعه اقتصاد بومی و ملی  است. بدون شک در بین هنرهای ایرانی، فرش دستباف ظرفیت فراتری در جهت حضور در اقتصاد و بازار های جهانی دارد.

با این حال صنعت فرش، به‌عنوان یکی از ارکان مهم اقتصاد و فرهنگ ایران، همواره با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی روبه‌رو بوده است و تنوع و نوآوری در طراحی و تولید، تولید فرش‌های مدرن و همگام با سلیقه‌های روز بازار، در کنار حفظ اصالت فرش‌های سنتی، استفاده از مواد اولیه با کیفیت و سازگار با محیط زیست و تنوع در بافت، رنگ، و طرح فرش برای جذب مشتریان مختلف بیش از گذشته ضروری به نظر می رسد.

 بر همین اساس استفاده از روش‌های نوین بازاریابی دیجیتال برای معرفی محصولات به بازارهای جهانی، ایجاد برندهای معتبر و قابل اعتماد، برگزاری جشنواره ها و جشن با محوریت فرش، برگزاری کلاس های آموزشی بافت فرش و ارائه تسهیلات و وام‌های کم‌بهره به تولیدکنندگان و بافندگان فرش می تواند در باز تعریف اقتصاد فرش و احیای هنر بافت فرش ایرانی موثر باشد.

امید که با احیای این صنعت چشم نواز علاوه بر رفع بیکاری و ایجاد اشتغال پایدار در شهرها و روستا ها، زمینه صادرات منظم و ساختارمند این هنر دیرینه به شکلی منسجم فراهم شود.