مخاطره لغو تحریم برای صنعت قطعه‌سازی کشور
منطق اقتصادی حکم می‌کند وقتی جنس خارجی با قیمت پایین‌تر با تیراژ بالاتر تولید می‌شود خودروساز از قطعه‌ساز داخلی خرید نکند؛ اما پرسش این است که دراین باره باید با منطق اقتصادی پیش رفت؟
کارشناسان صنعت خودرو و قطعه‌سازی لغو تحریم را برای قطعه‌سازان مخاطره‌آمیز می‌دانند و می‌گویند هنوز که تحریم‌ها لغو نشده است، خودروسازان قطعات بی‌کیفیت وارد می‌کنند.
صنعت خودروی ایران در دو سال اخیر با تشدید تحریم‌ها دچار سقوط شدید در تولید و حتی کیفیت شد، این در حالی است که خودروسازان پیش از این مدعی بودند در حد بالایی داخلی‌سازی دارند. حال که لغو احتمالی تحریم‌ها در سال ۱۴۰۰ محتمل شده است، این نگرانی وجود دارد که مدیریت سیاسی خودروسازان در کشور مجدداً اشتباهات گذشته را تکرار کند و صنعت خودروی کشور را به شرکای خارجی تقدیم کند.
مرتضی شجاعی، کارشناس بازار خودرو و آرش محبی‌نژاد، دبیر انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو در این‌باره با خبرگزاری تسنیم گفت‌وگو کردند.
از پروژه ال۹۰ دفاع جانانه می‌کنم
به‌نظرتان صنعت قطعه‌سازی داخلی ما توان همراهی را با بخش خودروسازی دارد؟
آرش محبی‌نژاد، دبیر انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو: در ترکیه قطعه‌سازان در تیراژ‌های میلیونی تولید می‌کنند. صادرات قطعات ترکیه به زنجیره تامین همان خودروهایی که در ترکیه تولید می‌شود صورت می گیرد. براساس مزیت‌های نسبی کشور این قطعه‌ای که در ایران تولید می‌شود را روی تیراژ ۲۰۰هزار تا نمی‌بندند بلکه بر روی تیراژ ۳میلیون می‌بندند، چرا؟ چون توجیه اقتصادی باید داشته باشد.
اقتصاد و صنعتمان سیاست‌زده است، اما نکته مهم اینجاست ما در سیاست یک مرکزیت تصمیم‌گیری و فرماندهی داریم اما در اقتصاد هیچ هماهنگی با آن مرکزیت تصمیم‌گیری وجود ندارد در نتیجه خودروهای پسابرجامی که می‌آیند شکست می‌خوریم و ایزوله بودن کشور از جهان است.
ما در ال ۹۰، ۵۵درصد عمق ساخت داخل داشتیم نه ۴۵درصد. البته عمق ساخت داخل بیشتر نشد چون مقرون به صرفه نبود. اما الان چرا ادامه دادیم؟ برای اینکه چاره نداریم. از روی بیچارگی این کار را کردیم. اکنون که ای‌سی‌یو تولید می‌کنید آن‌هم با تیراژ ۲۰۰هزار دستگاه، برای اینکه دیگر واردات نمی‌توانید انجام دهیم.
با رفع تحریم نه از تاک نشان خواهد ماند، نه از تاکنشان
پس بیایید با هم صادق باشیم، از روی بیچارگی ما نهضت ساخت داخلی را تقویت می‌کنیم و این همه هم توفیق داشتیم. از جمله مزایای تحریم هم همین بوده است. بعد از اینکه تحریم‌ها حذف بشود، نه از تاک نشان خواهد ماند و نه از تاکنشان. منطق اقتصادی حکم می‌کند وقتی جنس خارجی با قیمت پایین‌تر با تیراژ بالاتر تولید می‌کند کسی از قطعه‌ساز داخلی خریدی نمی‌کند.
یعنی هیچ ضمانتی برای استمرار نهضت ساخت داخل به قطعه‌سازان داده نشده است؟
ما این همه گفتیم بسته مشوق‌های ساخت داخل را تدوین کنید تا دوران بازگشت سرمایه قطعه‌ساز گارانتی شود؛هیچ‌کس توجهی نکرد. الآن با قاطعیت می‌گویم ما در خودروی تارا ۹۳درصد و در ال ۹۰، ۵۵درصد داخلی‌سازی کردیم. شما می‌گویید داخلی‌سازی نشده است؟ خوب صرف نداشته است، چرا در تارا ۹۳درصد شده است؟ صرف داشته است؟ نه! چاره نداشتیم. ما تا حدی در داخلی‌سازی وضع نسبی داریم؛ اصلا شکی نیست. برای قرارگیری در زنجیره تامین خودروسازهای بین‌المللی ما بسیار مستعد هستیم اما لازمه این موضوع تعامل با دنیا است.
شرکت ما ۱۸ سال است که صادرکننده است. به اندازه ۳ برابر تولیدمان با فرانسوی‌ها قرارداد صادرات داشتیم اما الان ۷ سال است که نتوانستیم صادرات خود را به فرانسه داشته باشیم.ک
هیچ وقت دنبال خودکفایی ملی نبودیم
مجموعه قوانین و مقررات حاکم بر یک کشور تعیین می‌کند که سرمایه کجا جذب شود. پس اصلاً هیچ‌وقت ما دنبال خودکفایی ملی در خودرو نبودیم. حاکمیت هم نبوده، قطعه‌سازمان هم نبوده است که اگر بود مثل کره رفتار می‌کرد. در کشور تا جایی که مزیت نسبی اجازه داده داخلی‌سازی صورت گرفته است.
خودروهای کرمان‌خودرو چرا داخلی‌سازی نشد؟ برای ۲۰هزار دستگاه داخلی‌سازی کنیم؟ باید با یک سرمایه‌گذاری مشترک مثلا روی یک پلت‌فرم بتوان فیست‌لیفت‌های مختلفی را تولید کرد که هم مردم را راضی کند هم تنوع تولید داشته باشد. در این اشل اقتصادی به طور حتم یک قطعه‌ساز برای همان خودرو در ۱۰مدل، قطعه تولید می‌کند و تیراژش اقتصادی می‌شود.
نگذاریم ارزهای بلوکه‌شده با کالا وارد کشور شوند
ما بیماری‌ای به‌نام بیماری هلندی زیر سبد حذف تحریم‌ها داریم. اگر این بیماری هلندی اقتصاد ما را درگیر کند، تمام صنایع ما به خصوص صنعت خودرو و قطعه‌سازان زمین‌گیر می‌شوند . شاید بتوان از صندوق توسعه ملی کمک گرفت و ارزهای بلوکه‌شده به جای انتقال از طریق کالا به صندوق توسعه ملی واریز شود. می‌توان این منایع ارزی را برای پروژه‌های زیربنایی، ماشین‌آلات، دانش‌های فنی، انتقال تکنولوژی صرف و کالا وارد کشور نکنیم.
اگر درست مدیریت نکنیم و تحریم برداشته شود صنعتمان دچار رکود خواهد شد. این همه قطعاتی که هیچ‌وقت فکرش را نمی‌کردیم درهمین کشور شروع به تولید شد. ما چاشنی انفجاری ایربگ را در بخش خصوصی هرگز نمی‌ساختیم. متأسفانه باید بگویم امروز خودروسازان در قالب طرح تهاتر در صددند تمام قطعاتی که داخلی‌سازی شده را وارد کنند حتی برخی از قطعات را وارد کرده‌اند.
چطور با نهضت ساخت داخل قطعه وارد کشور می‌کنند؟
بدبختی ما همین است. اکنون ما صنعت قطعه‌سازی را داریم که با یک سوم ظرفیت کار می‌کند. قطعه‌ساز با امید سرمایه‌گذاری و در نهضت ساخت داخل حضور پیدا کرده است. ما یک بسته مشوق ۱۰ آیتمی آماده کرده بودیم که هرگز مصوب نشد. نه دولت تضمین داده، نه خودروساز که با این قیمت در این ۵ سال که شما تولید می‌کنید به این تیراژ از شما بخرم. به محض اینکه پول ندارد بدهد چندسورسی راه می‌اندازد. این پدیده چندسورسی هم واقعا مساله حادی است. شما پول ندارید به سورس اول بدهید چه برسد به سورس‌های بعدی.
در این اوضاع بخش خصوصی به چه دلیلی باید در قطعه‌سازی سرمایه‌گذاری کند؟ وقتی سرمایه‌گذار ببنید این موضوع برای آن سودی ندارد به طور حتم حضور پیدا نخواهد کرد.
واردات غیرقانونی قطعات بی‌کیفیت پراید و پژو۴۰۵ از هند و چین
امسال قاچاق قطعات فقط و فقط به‌دلیل ضعف تولید داخلی بود. تولیدکنندگان قطعات خودرو چنان زمین‌گیر شدند که فعالیت برای برخی سخت شده است. برای پراید قطعه از چین و هند وارد شده که خدا می‌داند چقدر قطعات وارد شده است. چرا قطعه بی‌کیفیت از هند برای پراید وارد شود؟ دلیلش چیست؟ دو تا دلیل دارد. دلیل اول: کسی که قاچاق می‌کند ۹درصد ارزش افزوده، عوارض ورود، مشکلات هزینه‌های ثبتی و عوارض و … را نمی دهد. قاچاقچی ۴۰درصد از تولیدکننده داخلی جلوتر است. دوم اینکه تولید داخل با ضعف روبه‌رو شد. قطعه‌سازان ما قطعه برای خودروساز ندارند وای به حال اینکه بخواهند بازار را تامین کنند.
مگر الآن واردات قطعات خودرو و مواد از کشورهایی که صنعت خودرو ما را تحریم کردند ممنوع نیست؟ آیا واردات خودرو کلاً به دلیل این موضوع ممنوع شده است؟ نه، چراکه ما در همان سال نخست تشدید تحریم‌ها از همان کره که پیشتاز تحریم ما بود خودرو وارد کشور کردیم. امروز هم ارزی نداریم وگرنه خودرو وارد می‌کردیم.
بنده به‌عنوان بخش خصوصی قطعه‌سازی صراحتاً اعلام می‌کنم ما حمایت تعرفه‌ای نمی‌خواهیم. تعرفه‌ای بگذارند که ضربه‌پذیری واردات نداشته باشیم. ما در انجمن محاسبه کردیم تعرفه‌ای که ضربه‌پذیری واردات برای قطعه‌سازی نداشته باشد ۳۲درصد است. الان تعرفه واردات قطعات ۱۵درصد است یعنی ما حدودا ۱۵درصد ضربه‌پذیری واردات داریم. به عبارتی شما ارز داشته باشید، اصلا تولید نکنید به نفعت است.
نرخ فولاد سه برابر شده است و می‌گویند خودرو باید قیمتش همین قدر بماند، چرا؟ چون مردم صدایشان در می‌آید.
نهضت ساخت داخل تا زمانی که با سیاست‌گذاری مناسبی همراه نباشد نتیجه‌بخش نخواهد بود. تا وقتی یک سند محکم حاکمیتی پشت نهضت ساخت داخل نباشد با حذف تحریم‌ها اوضاع برای قطعه‌ساز مانند گذشته خواهد شد. کل سرمایه‌گذاری تولیدکننده چراغ‌ساز در خودروهای پسابرجامی ازبین رفت. چراغ‌ساز شماره یک ایران در حال ورشکستگی است. این ایرادات واقعا ساختاری است.
افزایش قیمت خودرو حداقل ۱۶۰درصد
خودروساز بهره‌وری ندارد، هزینه مازاد دارد و به تعداد مجلس‌هایی که از اول انقلاب تا الان تشکیل شده نیروی مازاد دارد. ایران‌خودرو به‌جای ۶۵هزار نفر نیرو باید ۲۰ یا ۲۵ هزار نفر نیرو داشته باشد. اینها درست است، اما باید این نکته را مدنظر قرار داد که ۸۵درصد قیمت یک خودرو به مواد اولیه و قطعه ربط دارد که همین درصد ۳برابر شده است. حال اگر ۱۵درصد را ثابت بگیریم، سه تا ۸۵، ۲۶۰ درصد می شود. شما حداقل ۱۶۰درصد افزایش قیمت خودرو باید داشته باشید، آیا دارید؟ در ۳مرحله شورای رقابت افزایش ۳۰درصدی را لحاظ کرده است. بقیه‌اش را چه کار می‌خواهید کنید؟ قیمت تمام‌شده یک دستگاه خودروی ۲۰۶ که شما می‌فرمایید ۱۶۰ میلیون تومان است، من می‌گویم از این ۱۶۰میلیون تومان ۷درصد بازار است. بازار درک می‌کند قیمت پژو ۲۰۶ نمی‌تواند ۱۱۰ تومان باشد.
منتظریم دوباره درهای کشور باز و قطعه وارد کشور شود
در ادامه مرتضی شجاعی، کارشناس بازار خودرو در این باره گفت: اکنون دو سال و تقریبا سه ماه است که با تشدید تحریم‌ها روبه‌رو هستیم. کار به جایی می‌رسد که رهبر در سطح گفتمان راهبردی به موضوع می‌پردازد. ما همچنان بعد از دو سال و نیم منتظر ماندیم که دوباره درهای کشور باز شود و دوباره قطعه وارد کنیم. ایراد کار کجاست؟ در کف بازار تقاضای خودرو مایل به صفر است. در یک سال اخیر حتی در دورانی که جهش نرخ ارز را داشتیم، حجم معاملات به شدت کاهش پیدا کرد.
ما که خودمان انتقاد به شیوه ورود شورای رقابت داریم، می‌گوییم این صف‌های قرعه‌کشی تقاضای نهایتاً ۵۰، ۶۰هزار دستگاه کف بازار را به ۶میلیون نفر رسانده است؛ قطعا موضوع تحریک تقاضاست. چرا ما از این سیاست غلط تجربه نمی‌گیریم؟ وقتی خودرویی را نصف قیمت می‌گذارید و می‌گویید حالا برو قرعه‌کشی شرکت کن، اگر این رانت را بردید که برنده‌اید و اگر نبردید هم که هیچ اتفاقی نیفتاده است و دور بعد در قرعه‌کشی شرکت می‌کنید.
دیگر خوروسازهای فرانسوی ایران را به‌عنوان همکار حساب نمی‌کنند
معلوم است که این طرح شکست می‌خورد. چرا از تجربه شکست‌خورده خودمان هم تجربه کسب نمی‌کنیم؟ در صنعت هم همین است. مسیری که ما برای همکاری با فرانسوی‌ها رفتیم عاقبت خوبی نداشت. اکنون باید این نکته را تأکید کنم که دیگر خوروسازهای فرانسوی ایران را به عنوان همکار حساب نمی‌کنند. دلیلش هم دو دور تحریم و ضربه خوردن است. این قسمت از جغرافیای دنیا برای آنها یک منطقه پرریسک محسوب می‌شود. این را باید بپذیریم.
آنها قطعاً این دفعه محتاط‌تر با خودروسازان ایرانی کار خواهند کرد. اما سوال اینجاست آنها چه می‌خواهند؟ بازار هدف را می‌خواهند. بازار ما هم تشنه است. اگر ما قرار است که در سال ۱۴۰۰ یک همکاری مجدد با هم داشته باشیم، پیش شرطش این است که خودروساز ما یک اتاق فکر را با قطعه‌سازش داشته باشد. همان نقشه‌راه ۱۴۰۰ را در اولویت کاریشان بگذارند تا ببیند توانمندی داخلی تا چه میزان است. سیاست ما در همکاری بین‌المللی باید در این چارچوب‌ها باشد. باید عنوان شود که ما دانش و قطعه‌های های‌تک را می‌خواهیم.
اکنون قیمت در کارخانه خودروی پژو ۲۰۶ تیپ ۲، ۱۱۰میلیون تومان است.
اگر ما تحریم نمی‌شدیم، مثلاً آینده سراتو در ایران چه می‌شد؟
من خود منتقد شورا هستم. شورای رقابت قیمت کوییک را ۱۴۰میلیون و رانا را ۱۰۷ میلیون تومان تعیین کرده است. حتی اگر بخواهد رقابتی هم باشد این قیمت‌ها منطقی نیست. شما می‌فرمایید افزایش نرخ ارز به تمام نهادها اثر گذاشته است.
می‌خواهم به زمستان ۹۶ برگردم. در نمایشگاه کالای ایرانی که همه خودروسازان در آنجا حضور داشتند، چرا زمانی که سراتو را ۱۰۵ میلیون می‌فروختند، وارداتی آن با تعرفه اش ۱۲۰ میلیون بود. آنجا گردن کج کردند که اینها نرخ ارز را پایین نگه داشتند. دولت‌ی‌ها مصنوعی نرخ ارز را پایین نگه می‌دارند. نرخ را آزاد کنید خودروسازی ما شکوفا می‌شود! الان دلار ۲۵هزار تومان است، سراتو که در کار نیست.
اساس و ابتدای کار غلط است.
اگر توان داخلی دیده نشود مشکلات حل نخواهد شد. از تولید پژو ۴۰۵ و پراید ۳۰ سال گذشته است. مدیران ارشدی هم در خودروسازی داریم که وقتی از آنها می‌پرسند چرا ۳۰ سال است تولید می‌شود پاسخ این بوده که «می‌خرند»! همین که شما می‌فرمایید «شما چرا پراید می‌خرید»، من چرا باید پراید بخرم؟ به دلیل اینکه انحصار است و پول نداریم.
