ترجمه: سلیم حیدری
با داغ شدن بحث درگیری بین اوکراین و روسیه، کرملین از گاز به عنوان یک سلاح سیاسی استفاده می‌کند. برند ریگرت خبرنگار دویچه وله بررسی می‌کند که اتحادیه اروپا چقدر به غول انرژی روسیه، گازپروم وابسته است.
در ژانویه (دی)، الکسی میلر، مدیرعامل گازپروم گفت که سال ۲۰۲۱ برای غول انرژی روسیه، هم از نظر تولید و هم از نظر سود، یک سال با رکوردی جدید بوده است. به لطف افزایش تقاضا و افزایش قیمت گاز و نفت، ارزش این شرکت به روبل بالا می‌رود.
این دولت روسیه است که بیشتر سهام را کنترل می‌کند و در مورد جهتگیری این شرکت تصمیم می‌گیرد. اما شرکت‌های مختلف آلمانی، مانند شرکت برق E.ON، نیز بخشی از سهام گازپروم را دارند که بزرگترین تولیدکننده گاز طبیعی در جهان است. گازپروم تقریباً ۵۰۰۰۰۰ کارمند دارد و ادعا می‌کند که بزرگترین ذخایر گاز روسیه را در اختیار دارد.
میلر دوست قدیمی ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه است. او تقریباً همیشه پشت میز هیات نظارت و هیات مدیره می‌نشیند.
گازپروم بزرگترین تامین کننده گاز اتحادیه اروپا است
قدرت بازار گازپروم در اروپا نتیجه یک انحصار است. قانون روسیه تصریح می‌کند که تنها گازپروم مجاز به بهرهبرداری از خطوط لوله برای صادرات است. گازپروم بزرگترین تامینکننده اتحادیه اروپا (EU) برای چندین دهه بوده است.
بر اساس گزارش یورواستات، اداره آمار اتحادیه اروپا، حدود ۴۳ درصد از گاز طبیعی مصرف شده در اتحادیه اروپا از روسیه تامین می‌شود. این درحالیست که مابقی گاز مصرفی از نروژ، خاورمیانه، ایالات متحده و شمال آفریقا تامین می‌شود.
اما در بین کشورهای اتحادیه اروپا، سهم بازار گاز روسیه در کشورهای مختلف عضو بسیار متفاوت است. قاعده کلی این است که هر چه کشوری در شرق و دورتر باشد، احتمال بیشتری دارد که به روسیه وابسته باشد. آلمان، بزرگترین مصرفکننده انرژی اتحادیه اروپا، حدود ۵۵ درصد گاز خود را از غول‌های انرژی روسیه تامین می‌کند.
گئورگ زاخمان، کارشناس انرژی از اندیشکده بروگل مستقر در بروکسل به دویچه وله گفت: «گازپروم از قدرت بازار خود به وسیله تأثیرگذاری بر قیمت‌ها و از طریق مقدار گازی که به اروپا عرضه می‌کند، استفاده می‌کند.»
رقابت بین تنظیم کننده‌های اتحادیه اروپا و گازپروم
در ۱۰ سال گذشته، اتحادیه اروپا با وضع مقرراتی تلاش کرده است تا یک بازار نسبتا یکپارچه گاز را در این بلوک ایجاد کند. بر اساس این مقررات پیشنهاد شده است که گازپروم گاز را به مرزهای خارجی عرضه کند و سپس کشورهای عضو میتوانند با آن گاز تجارت کنند.
آلمان میتواند از روسیه گاز بخرد و سپس به لهستان یا اوکراین بفروشد. اما این به نفع گازپروم است که با دریافتکنندگان گاز قراردادهای مستقیم منعقد کند تا وابستگی به خود را بالا نگه دارد.
زاخمن توضیح میدهد: «نوعی رقابت بین تنظیمکنندههای اروپایی وجود دارد و در تلاش برای ایجاد بازاری با قیمت‌های یکپارچه هستند. اما گازپروم تلاش می‌کند قیمت‌های متفاوتی را در کشورهای مختلف تحمیل کند.»
در حالی که گازپروم اصرار دارد که به تمام تعهدات تامین بلندمدت خود عمل کرده است، زاخمن می‌گوید که این شرکت با قراردادهای کوتاه مدت در واقع گاز کمتری را به بازار عرضه می‌کند.
زاخمن گفت که بازار کوتاه‌مدت در سال‌های اخیر اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده است. زیرا با این قراردادها تلاش می‌شود که در بلندمدت وابستگی به گازپروم کمتر شود.
اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا اخیراً خاطرنشان کرد: «گازپروم به قراردادهای خود عمل می‌کند، این درست است، اما فقط در پایینترین سطح تعهدات خود. او گفت که سایر تامینکنندگان با توجه به افزایش سریع تقاضا و قیمت‌های بی‌سابقه، تحویل خود را افزایش داده‌اند.»
گازپروم تقریباً در تمام کشورهای اتحادیه اروپا و در تأمین‌کنندگان انرژی محلی و منطقه‌ای سهام دارد. برای مثال، در آلمان، آستورا که یک شرکت تابعه گازپروم است، صاحب بزرگترین تأسیسات ذخیرهسازی گاز زیرزمینی در غرب اروپا است. شرکت آستورا در رِدهن و در زاکسن واقع شده است. زمانی که نوساناتی در عرضه و تقاضا وجود دارد، (این ذخایر) به عنوان یک بافر عمل می‌کند.
آیا روسیه میتواند شیر گاز را ببندد؟
اگر گازپروم دستوراتی از کرملین برای توقف عرضه گاز به اتحادیه اروپا دریافت کند، ممکن است کمبودهای قابل توجهی ایجاد شود.
فون در لاین گفت که او باور نمی‌کرد که روزی به این نقطه برسد. از آنجایی که اقتصاد روسیه تا حد زیادی به صادرات انرژی وابسته است، منطقی نیست که رابطه روسیه با بزرگترین مشتری و سرمایه گذار خود به خطر بیوفتد.
او به هندلزبلات گفت که اتحادیه اروپا و ایالات متحده در حال تلاش برای افزایش عرضه گاز طبیعی مایع از قطر یا ایالات متحده هستند. مذاکرات قرار است دوشنبه آینده در واشنگتن دی سی انجام شود.
آلمان میتواند حتی بیشتر به روسیه وابسته شود
کلودیا کمفرت، کارشناس انرژی از موسسه تحقیقات اقتصادی آلمان (DIW)، پیش بینی کرد که خط لوله نورد استریم ۲ که گازپروم از طریق آن گاز را پمپاژ می‌کند، آلمان را بیش از پیش به تامین مستقیم گاز از روسیه وابسته خواهد کرد.
او به دویچه وله گفت: «استراتژی اروپا متنوع کردن خرید گاز است. در حالی که آلمان راه مخالف را انتخاب کرده است و وابستگی خود را بیشتر کرده است. این اکنون نتیجه معکوس دارد.»
به نظر وی، فروش تأسیسات ذخیره گاز نباید تایید می‌شد یا حداقل باید تنظیم می‌شد. او گفت که ذخایر استراتژیک برای گاز نیز مورد نیاز است، همانطور که برای نفت مورد نیاز است.
اتحادیه اروپا اکنون بیش از گذشته در حال بررسی ایجاد چنین ذخایری است تا به عنوان خریدار مشترک گاز ایفای نقش کند. استراتژی که گازپروم سعی دارد با جلب نظر کشورهای عضو آن را تضعیف کند. به عنوان مثال، مجارستان به تازگی یک قرارداد انحصاری با گازپروم امضا کرده است و در مورد قیمت‌ها پاسخ پرسودی از سوی گازپروم دریافت کرده است.
زاخمن خوشبین نیست که اتحادیه اروپا میتواند کارهای زیادی برای مقابله با قدرت گازپروم انجام دهد: «شما میتوانید هر چقدر که می‌خواهید با فردی که تمام اهرم فشار در دست اوست، مذاکره کنید. اگر بتوان شیر گاز را در مسکو بست، ما به سادگی در موقعیت بدتری در مذاکره قرار خواهیم گرفت.»
برای میلر، تجارت با اروپا تنها بخشی از موفقیت گازپروم است. این شرکت می‌گوید که می‌خواهد به شرکت انرژی پیشرو در جهان تبدیل شود. از این گذشته، نه تنها تجارت گاز، بلکه نفت نیز دارد و برق نیز تولید می‌کند.
در همین حال، رئیس جمهوری پوتین به تازگی از یک قرارداد گازی بزرگ با چین در آغاز بازی‌های المپیک زمستانی در پکن رونمایی کرده است. ایالات متحده نیز یکی از مشتریان گازپروم است و در سال ۲۰۲۰، ۸ درصد از واردات نفت این کشور از روسیه بوده است. این مقدار نفت بیشتر از نفتی است که از عربستان سعودی آمده است.
منبع: دویچه وله
