گفتگوی سازنده با همسایه ها

پزشکیان: ایران باید با جهان وارد گفت‌وگو شود و سهم خود از مزایای همکاری‌های بین‌المللی را تضمین کند. پزشکیان در مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری خود درباره چالش های منطقه ای ایران صریح بود.

از آنجایی که تهران دو دهه گذشته درگیر تنش با غرب در مورد مسئله هسته ای بوده است، کشورهای عربی، ترکیه و دیگر همسایگان ایران تقریباً در تمام معیارهای اقتصادی از آن پیشی گرفته اند.

عصر اقتصاد؛ بخش بین الملل: «مسعود پزشکیان»، رئیس‌جمهور منتخب ایران دو نامه سرگشاده به جهان نوشته است که این نامه ها گمانه‌زنی‌هایی را در مورد اینکه برنامه او چه خواهد بود و آیا می‌تواند آن را اجرا کند، ایجاد کرده است. پیام‌های او تاکنون که سه مخاطب مجزا را هدف قرار داده است – همسایگان نزدیک ایران، غرب و چین و روسیه – پیشنهاد صلح را نشان می‌دهند.

باید گفت وظیفه پزشکیان تغییر مسیر سیاست ایران نیست، بلکه کاهش فشار بین‌المللی بر آن است. با این اوصاف، بر اساس آنچه موسسه مطالعات خاورمیانه نوشته ایران ۲۰۲۴ واقعاً با چالش‌های بزرگ اجتماعی-اقتصادی مواجه است و ممکن است انتخاب پزشکیان به عنوان رئیس جمهور مسیر حکمرانی ایران را تغییر دهد.

این موسسه مطالعاتی با این فرض نوشته: اگر چنین باشد، وعده رئیس جمهور جدید مبنی بر تمرکز بر کاهش تنش و همکاری منطقه ای – و نه اولویت دادن به یک حرکت سریع برای توافق هسته ای جدید با غرب – باید به یک دلیل اصلی تشویق شود؛ کاهش تنش با جهان عرب می تواند راهی برای خروج تهران از دستور کار منطقه ای و موضعش در قبال اسرائیل را فراهم کند.

پزشکیان به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری، عملکرد سیاست خارجی ایران را مورد انتقاد قرار داد. وی موقعیت ایران در جهان را به قرار گرفتن در «قفس» تشبیه کرد و رقیب اصلی تندرو خود، سعید جلیلی را مردی خواند که می‌خواهد دور کشور دیوار بکشد. پزشکیان به این ایده که «خود تعیینی» مساوی «خود انزوا» است، انتقاد کرد. به گفته وی، ایران باید با جهان وارد گفت‌وگو شود و سهم خود از مزایای همکاری‌های بین‌المللی را تضمین کند.

پیامی که از روند انتخابات اخیر ایران صادر شد غیرقابل انکار است: همه جناح های درون حکومت ایران این روزها توافق دارند که تا زمانی که تحریم های آمریکا علیه ایران پابرجاست، عادی شدن اقتصادی در ایران غیرممکن است

معنای نامه پزشکیان به غرب چیست؟

پزشکیان در نامه اول خود از اروپایی ها خواسته است که برتری اخلاقی خودپسندانه را کنار بگذارند و به دنبال همکاری با تهران باشند. اما پیامی که از روند انتخابات اخیر ایران صادر شد غیرقابل انکار است: همه جناح های درون حکومت ایران این روزها توافق دارند که تا زمانی که تحریم های آمریکا علیه ایران پابرجاست، عادی شدن اقتصادی در ایران غیرممکن است.

پزشکیان همچنین مدعی شد که ایالات متحده آمریکا هیچ راهبردی برای ایران ندارد. رویکرد ایران به ایالات متحده آمریکا این است که ایالات متحده باید خاورمیانه را ترک کند. این امر نه تنها غیرممکن است، بلکه مستقیماً سیاست روشنی را که تهران در چند سال اخیر با موفقیت دنبال کرده است، یعنی تعامل سازنده با کشورهای عربی حامی آمریکا در خلیج فارس، تضعیف می کند.

پزشکیان در نامه دوم خود با اعراب گفتگو کرد و پیامش صریح بود – اینکه ایران به دنبال ادامه رقابت بازی با جمع صفر در منطقه نیست. اگر اعراب خلیج فارس خوب عمل کنند، سود خالص و مثبتی برای ایران و کل خاورمیانه خواهد بود

رمز گشایی از نامه پزشکیان به اعراب

پزشکیان در نامه دوم خود با اعراب گفتگو کرد و پیامش صریح بود – اینکه ایران به دنبال ادامه رقابت بازی با جمع صفر در منطقه نیست. اگر اعراب خلیج فارس خوب عمل کنند، سود خالص و مثبتی برای ایران و کل خاورمیانه خواهد بود. پزشکیان در این نامه درباره وحدت منطقه صحبت کرد، اما مراقب بود که روابط نزدیک دولت‌های عربی و واشنگتن را زیر سؤال نبرد.

باید امیدوار بود که پزشکیان با تبدیل مسئله خروج آمریکا از خلیج فارس به درخواستی قابل مذاکره برای ایجاد نوعی ساختار امنیتی منطقه‌ای، تلاش‌های ناموفق و مکرر پیشینیان خود را در جلب حمایت کشورهای عرب خلیج فارس کنار بگذارد. پزشکیان همچنین از ایرانیان و اعراب خلیج فارس خواست از تبدیل شدن به مهره در رقابت آمریکا و چین اجتناب کنند. کشورهای خلیج فارس با چنین پیامی مشکل نخواهند داشت، زیرا این رویکرد فعلی آنهاست.

در پیام به اعراب آنچه پزشکیان نگفته نیز گویا است. به گفته وی مردم فلسطین باید از اشغال رها شوند و حقوق طبیعی و بدیهی خود را داشته باشند، اما در این نامه وی خواهان نابودی اسرائیل نشد. پزشکیان از زرادخانه هسته‌ای اسرائیل انتقاد کرد، اما این چالش را نیاز به خاورمیانه عاری از سلاح‌های هسته‌ای و نه فقط برای خلع سلاح اسرائیل توصیف کرد. رد این پیام ها نیز برای کشورهای عربی خلیج فارس سخت خواهد بود. تشکیل کشور فلسطین، به عنوان بخشی از راه حل دو کشوری که در ابتکار صلح عربی در سال ۲۰۰۲ مطرح شد و خاورمیانه عاری از سلاح های هسته ای، هر دو خواسته کشورهای خلیج فارس هستند.

از آنجایی که تهران دو دهه گذشته را صرف تنش با غرب در مورد مسئله هسته ای کرده است، کشورهای عربی، ترکیه و دیگر همسایگان ایران تقریباً در تمام معیارهای اقتصادی از آن پیشی گرفته اند

به نوشته این مرکز مطالعاتی، پزشکیان در مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری خود درباره چالش های منطقه ای ایران صریح بود. از آنجایی که تهران دو دهه گذشته را صرف تنش با غرب در مورد مسئله هسته ای کرده است، کشورهای عربی، ترکیه و دیگر همسایگان ایران تقریباً در تمام معیارهای اقتصادی از آن پیشی گرفته اند.

همانطور که رئیس جمهور منتخب بیان کرد، قرار بود تحریم ها را دور بزنیم اما کریدورهای اقتصادی منطقه ای نوظهور ما را دور می زنند. وی اصرار دارد که سیاست خارجی باید به بهبود استانداردهای زندگی کمک کند و مردم عادی ایران را تحت فشار قرار ندهد. اگر وی بتواند به این تعهد عمل کند، در مقایسه با پیشینیان، رئیس جمهوری متحول خواهد بود.

وی بارها گفته است که اولین اولویت سیاست خارجی اش گفتگو با اعراب است. گفت‌وگوی سازنده با اعراب خلیج‌فارس ممکن است به تهران فرصتی بدهد تا تقاضای خود برای استقلال فلسطین را به عنوان بخشی از چارچوب فرامنطقه‌ای و حمایت از همان مفهوم راه‌حل دو دولتی مطرح کند. چنین رویکردی می‌تواند به ایران فضایی بدهد تا روی سیاست‌هایی تمرکز کند که می‌تواند درد ناتوان‌کننده ناشی از تحریم‌ها را از بین ببرد یا کاهش دهد.

گفت‌وگوی معنادار با کشورهای عربی می‌تواند به ایران راهی برای خروج از وضعیت فعلی خود در جهان را بدهد، که به نوبه خود ممکن است نگرش واشنگتن را در مورد بهترین روش مقابله با چالش ایران تغییر دهد.