شورش بریکسی علیه هژمونی دلاری!

مهران ابراهیمیان

ولادیمیر پوتین اجلاس بریکس را با درخواست برای ایجاد یک سیستم پرداخت های بین المللی جایگزین که از استفاده دلار به عنوان یک سلاح سیاسی جلوگیری می کند و ضربه بالقوه ای به تسلط ایالات متحده بر تسویه حساب های مالی جهانی وارد می کند، افتتاح کرد.

وی در سخنانی در اجلاس سران به میزبانی «کازان» یکی از بزرگترین و ثروتمندترین شهرهای روسیه، افزود: استفاده روزافزون از ارزهای محلی کشورهای بریکس در معاملات، خطرات ژئوپلیتیکی را کاهش می دهد و تقریباً ۹۵ درصد تجارت بین روسیه و چین را کاهش می دهد. در حال حاضر به روبل و یوان انجام می شود.

آنتون سیلوانوف، وزیر دارایی روسیه در اولین روز نشست گفت که سیستم مالی جهانی توسط کشورهای غربی کنترل می شود و این گروه باید جایگزینی ارائه کند.

این تلاش‌ها در حالی صورت می‌گیرد که مسکو مدت کوتاهی پس از حمله به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ تحت تأثیر تحریم بسیاری از بانک‌هایش از سیستم «سوئیفت» – که انتقال مالی جهانی را تسهیل می‌کند – قرار گرفت و ایالات متحده و متحدانش تحریم‌های جامعی را علیه آن وضع کردند.  حتی دیروز خبر رسید که قرار است به اوکراین مبلغ ۲۵ میلیارد تسهیلات از محل سپرده های روسیه در اروپا به این کشور پرداخت شود.

 اولین حضور ایران به عنوان عضو رسمی در بریکس

پزشکیان در شرایطی اولین سفر رسمی خود را به عنوان رئیس‌جمهور ایران اسلامی به کشور روسیه انجام داد که اولین حضور جمهوری اسلامی ایران را به عنوان عضو رسمی در اجلاس بریکس نیز رقم زد.

حضور در نشست اصلی سران کشورهای بریکس با موضوع «تقویت چندجانبه‌گرایی برای توسعه و امنیت عادله جهانی»، نشست گسترده کشورهای عضو بریکس و اولین جلسه بریکس پلاس با موضوع «ساختن جهانی بهتر با هم» از جمله اهداف سفر رئیس جمهور به روسیه بود.

رئیس جمهور کشورمان پیش از ترک تهران به مقصد روسیه در جمع خبرنگان از بریکس به عنوان فرصتی برای پایان دادن به تمامیت خواهی آمریکا یاد کرد و تاکید کرد که کشورهای عضو بریکس در زمینه کشاورزی، انرژی، صنعت، تجارت و گردشگری می توانند به تعاملات خوبی باهم دست یابند.

همچنین در این نشست مسعود پزشکیان  دیدارهای  دوجانبه متعددی داشت که «نارندرا مودی» نخست وزیر هند ، نخست وزیر جمهوری دموکراتیک فدرال اتیوپی،  «الکساندر لوکاشنکو» رئیس جمهور بلاروس، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه ،  «عبدالفتاح سیسی» رئیس جمهور مصر، «نیکول پاشینیان» نخست وزیر ارمنستان، «سیریل راما فوزا» رئیس جمهور آفریقای جنوبی، «نیکلاس مادورو» رئیس جمهور ونزوئلا و «لوئیس آرسه» رئیس جمهور بولیوی از جمله این دیدارها بود اما در همین حین گپ و گفت مسعود پزشکیان و «محمد بن زاید آل نهیان» رئیس امارات متحده عربی مورد توجه دوربین رسانه ها قرار گرفت.

مسعود پزشکیان همچنین در دیدار با رئیس جمهور چین با اشاره به اینکه چین دوست و مهمترین شریک تجاری ایران است، خاطرنشان کرد که باور داریم که با کمک هم خواهیم توانست در مقابل تمامیت‌خواهی کشورهای غربی ایستادگی کنیم. بنده شخصا بر گسترش روابط با چین نظارت دارم و به همکارانم در رفع موانع احتمالی گسترش و ارتقای سطح همکاری‌های فی مابین کمک می‌کنم.

رئیس جمهوری چین نیز در این دیدار با اعلام آمادگی برای تعمیق روابط کشورش با جمهوری اسلامی ایران، بر ضرورت تقویت اعتماد متقابل تاکید کرد.

شی جین پینگ در این دیدار دوجانبه تصریح کرد که روابط دوستانه با ایران برای ما ارزشمند است و آماده‌ایم با طرف ایرانی از منافع مشترک دو کشور دفاع کنیم. این نخستین ملاقات ماست و معتقدم می‌توانیم همکاری‌ها و روابط فیمابین را گسترش دهیم.

پزشکیان: تلاش‌هایی که تاکنون برای کاهش سلطه دلار انجام شده است باید با راهکارهای عملیاتی از جمله سبد ارزی بریکس یا تسویه مستقل از دلار تقویت شوند؛ چرا که کشورهای مستقل دیگر نمی‌توانند تاوان سیاست‌های نادرست مالی یا ناکارآمدی آمریکا در مبارزه با فساد سازمان یافته در بخش مالی خود را بپردازند

بریکس باشگاه گفتگو نباشد!

حضور «ایران» در بریکس در واقع  شکست غرب در به انزوا کشاندن ایران بود . رئیس جمهور کشورمان نیز در اجلاس سران بریکس خاطرنشان کرد که بریکس نباید باشگاه گفت وگو باشد بلکه تصمیمات بریکس باید ضمانت اجرایی داشته باشد.

مسعود پزشکیان یادآور شد که تلاش‌هایی که تاکنون برای کاهش سلطه دلار انجام شده است باید با راهکارهای عملیاتی از جمله سبد ارزی بریکس یا تسویه مستقل از دلار تقویت شوند؛ چرا که کشورهای مستقل دیگر نمی‌توانند تاوان سیاست‌های نادرست مالی یا ناکارآمدی آمریکا در مبارزه با فساد سازمان یافته در بخش مالی خود را بپردازند.

مسعود پزشکیان در نخستین نشست بریکس پلاس، «نشست مشترک سران بریکس با کشورهای مدعو و دوستان بریکس» در کازان روسیه تاکید کرد که گستره جغرافیایی بریکس فرصت بی‌نظیری است برای تسهیل ارتباطات فراقاره‌ای و تحصیل منافع مشترک جمعی، فرایندی که نتیجه شگرفی بر کاهش شکاف موجود در روند توسعه‌یافتگی و افزایش سطح رفاه مردمی بر جای خواهد گذاشت. آینده متعلق به کشورهایی است که بیشترین نقش را در ایجاد هم‌گرایی و برقراری نظم جدیدی از مناسبات نهادینه شده بر مبنای گفتمان وفاق و عدالت داشته باشند.

همچنین رئیس جمهور در این اجلاس خطاب به سران کشورهای حاضر، تاکید کرد که رژیم صهیونیستی در طول یک سال گذشته  بی‌توجه به موازین بین‌المللی بسیاری از خطوط قرمز حاکمیتی دولت‌ها را زیر پا گذاشته و ناجوانمردانه با تولید موج جدیدی از خشونت و وحشت برگ سیاهی دیگر بر تاریخ جنایت‌های گسترده خود افزوده است.

شی جین پینگ، رئیس جمهور چین اظهار داشت که اصلاح زیرساخت های مالی بین المللی یک موضوع فوری است و خواستار پیوند زیرساخت های مالی بین اعضای گروه و گسترش بانک توسعه جدید (NBD) شد

افزایش نفوذ

عضویت بریکس شامل پنج کشور اول (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) است و با پیوستن کشورهایی از جمله عربستان سعودی، امارات، مصر و اتیوپی  و ایرانگسترش یافته و هم اکنون بیش از ۳۰ کشور دیگر متقاضای پیوست به ان هستند.

از سوی دیگر این اجلاس بزرگترین رویداد ژئوپلیتیکی است که روسیه از زمان حمله به اوکراین شاهد بوده است و پوتین و اعضای بریکس مشتاق بودند بر نفوذ فزاینده این گروه در طول آن تاکید کنند.

 رئیس جمهور روسیه در سخنان خود در افتتاحیه اجلاس – که کرملین آن را بزرگترین رویداد سیاست خارجی تا به حال در روسیه توصیف کرد – اولویت های خود را همکاری های مالی عمیق تر بین کشورهای گروه و گسترش آن تعیین کرد و افزود که حداقل ۳۰ کشور دیگر ابراز علاقه به پیوستن به گروه داشته اند.

پوتین افزود که برجام نشان می دهد که جهان چند قطبی در چالش با نظم جهانی تحت سلطه آمریکا ایجاد می شود.

در مورد شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، وی در سخنرانی روز چهارشنبه خود اظهار داشت که اصلاح زیرساخت های مالی بین المللی یک موضوع فوری است و خواستار پیوند زیرساخت های مالی بین اعضای گروه و گسترش بانک توسعه جدید (NBD) شد.

شایان ذکر است که “NBD” که مقر آن در شانگهای است، در سال ۲۰۱۵ توسط پنج عضو اول بریکس تاسیس شد و به عنوان یک موسسه مالی جایگزین برای بانک جهانی و صندوق بین المللی پول عمل می کند.

کشورهای عضو بریکس که حدود ۳۵ درصد از اقتصاد جهانی را نمایندگی می کنند، اعلامیه کازان را صادر کردند و خواستار لغو تحریم های اقتصادی یکجانبه و ثانویه مغایر با قوانین بین المللی شدند و همچنین استفاده از ارزهای محلی خود را در معاملات مالی بین کشورهای عضو بریکس و شرکای تجاری آنها تشویق کردند.

صندوق بین المللی پول انتظار دارد سهم کشورهای این گروه در رشد اقتصاد جهانی طی پنج سال آینده افزایش یابد، در حالی که رشد کمتر به G7 وابسته خواهد شد.

روسیه می خواهد یک سیستم پرداخت جدید مبتنی بر شبکه ای از بانک های تجاری ایجاد کند که از طریق بانک های مرکزی بریکس به یکدیگر متصل شده اند

سیستم پرداخت جدید

بر اساس سندی که توسط وزارت دارایی و بانک مرکزی روسیه تهیه شده و پیش از اجلاس بین خبرنگاران توزیع شده است، روسیه می خواهد یک سیستم پرداخت جدید مبتنی بر شبکه ای از بانک های تجاری ایجاد کند که از طریق بانک های مرکزی بریکس به یکدیگر متصل شده اند.

این سیستم پیشنهادی از فناوری بلاک چین برای ذخیره و انتقال کدهای دیجیتالی با پشتوانه ارزهای ملی استفاده می‌کند و امکان تبادل امن و آسان ارزها را به جای نیاز به معامله با دلار فراهم می‌کند.

اما یاروسلاو لسوولیک، موسس مرکز تحقیقات BRICS + Analytics، معتقد است که ایجاد چنین سیستمی از نظر فنی امکان پذیر است اما مدتی طول می کشد و خاطرنشان کرد که پس از گسترش قابل توجه گروه در سال گذشته، توافق به اتفاق آرا دشوارتر شده است.

علاوه بر این، این سند، نهادهای موجود مانند صندوق بین‌المللی پول را متهم می‌کند که در خدمت منافع کشورهای غربی هستند و برای خدمت بهتر به اقتصاد جهانی در حال توسعه نیاز به بهبود دارند.

مسکو همچنین پیشنهاد ایجاد یک پلتفرم «بریکس کلیر» را برای تسویه تجارت اوراق بهادار دارد و پوتین درباره امکان ایجاد بورس برای تجارت فلزات گرانبها و الماس صحبت کرد.

دلار را کنار بگذارید

بانک های مرکزی و سیاست گذاران مالی به دلیل عدم اطمینان در مورد ثبات سیاسی و تغییرات اقتصادی ایالات متحده، افزایش بدهی ایالات متحده، تحریم های اقتصادی و غیره، به طور فزاینده ای در مورد وابستگی به دلار نگران شده اند.

به ویژه برای اقتصادهای در حال توسعه، قدرت دلار در سال‌های اخیر باعث تضعیف رقابت‌پذیری صادرات آنها و همچنین افزایش هزینه خدمات بدهی به ارز سبز شده است، بنابراین BRICS به دنبال خلاصی از سلطه دلار است .

علیرغم تمایل به تبدیل بریکس به وزنه تعادلی قوی برای غرب در سیاست و تجارت جهانی، پوتین به صراحت اعلام کرد که ارائه یک واحد پولی واحد برای این گروه در حال حاضر اقدامی زودهنگام تلقی می شود، زیرا این امر مستلزم سطح بالایی از یکپارچگی بین اعضا است.

تحلیلگران SP Angel، ارائه‌دهنده خدمات بانکداری سرمایه‌گذاری، در یادداشتی اعلام کردند که در حال حاضر حدود ۵۸ درصد از ارزهای ذخیره ارزی ذخیره شده توسط بانک‌های مرکزی به شکل دارایی‌های دلاری است، علی‌رغم این واقعیت که بانک‌ها از قبل شروع به افزایش خود کرده‌اند. ذخایر غیر دلاری و البته طلا که به روند صعودی خود ادامه می دهد – ذینفع اصلی است.

آیا می توان از سلطه دلار خلاص شد؟

تلاش بریکس که ۴۵ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دهد، تلاشی برای به چالش کشیدن سیستم مالی جهانی تحت سلطه دلار آمریکا است که بیش از نیمی از پرداخت های بین المللی را تشکیل می دهد.

اما رهایی از سلطه دلار هدفی است که برخی از اعضای بریکس از جمله هند را آزار می دهد، زیرا آنها نمی خواهند این گروه بیش از حد ضد غرب و طرفدار چین شود.

علاوه بر این، برنامه های بریکس ارائه شده در اجلاس سران آن – که چند هفته قبل از انتخابات آمریکا برگزار شد – با وعده ترامپ نامزد جمهوری خواه مبنی بر اینکه دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی باقی خواهد ماند، مقابله می کند.

در ماه سپتامبر، ترامپ پس از بحث و بررسی با مشاوران خود درباره راه‌های مجازات کشورهایی که به دنبال راه‌هایی برای مشارکت در تجارت دوجانبه با ارز هستند، از اعمال تعرفه‌های گمرکی سخت ۱۰۰ درصدی بر واردات کشورهایی که به دنبال کنار گذاشتن دلار به عنوان ارز جهانی هستند، خبر داد.

ادوارد فیشمن، محقق ارشد دانشگاه کلمبیا، اظهار داشت: کشورهای بریکس ماموریت واحدی پیدا کرده اند که آن دور زدن هژمونی مالی آمریکاست و توضیح می دهد که برای کشورهایی که تحت تحریم آمریکا قرار دارند، این ماموریت یک اولویت ملی است.

در حالی که کشورهایی مانند چین بر این باورند که این یک راه مفید برای مصون ماندن خود از تحریم‌های احتمالی در آینده است، به طور کلی ایالات متحده باید ابتکارات برجام را جدی بگیرد و در جهت تقویت بیشتر موقعیت دلار حرکت کند، زیرا ممکن است در آینده به ثمر بنشیند.