ضرورت اصلاح بازار برق اروپا برای تولید برق با کربن پائین
ترجمه: محمود نواب مطلق
به اعتقاد کارشناسان بازار برق اروپا از یکطرف به بالابردن قیمتها متهم شده است و از طرف دیگر امکان صادرات و واردات برق به بهترین قیمت ها را نیز مهیا می‌کند. تعدادی از نمایندگان جناح مخالف دولت در فرانسه خواستار خروج این کشور از بازار برق اروپا شده‌اند.
آنها با اشاره به شیوه عملکرد اسپانیا وپرتغال دراین خصوص می‌گویند بدین ترتیب صورتحسابهای برق مصرف‌کنندگان کاهش خواهد یافت.
«مکرون» روز پنجشنبه۵ژانویه(۱۵دی) با «بد خواندن اوضاع بازار برق اروپا از مدتهای طولانی تاکنون» وعده داد از سه ماهه دوم سال ۲۰۲۳(سه ماهه اول سال ۱۴۰۲) قیمت در بازار برق براساس هزینه تولید تنظیم شود. اما بازار اروپا چگونه عمل می کند؟
به دلیل نبود امکان ذخیره برق؛ اصل برتضمین تعادل بین عرضه و تقاضای برق درمقیاس اروپا با اولویتِ استفاده از کم هزینه‌ترین روش برای تولید برق است. اگر تولید برق بدین شکل کافی نباشد از سایر امکانات، حتی المقدور ارزانتر، برای تأمین برق استفاده می‌شود.
اما بهرحال قیمت برق تولیدی درنهایت وابسته به هزینه تولید آن در آخرین نیروگاه درمدار است که عمدتا با گاز کارمی‌کند. به هرمیزان از نیروگاههای گازی بیشتر استفاده شود، قیمت برق نیز بیشتر افزایش خواهد یافت.
وضعیت فعلی تولید برق فرانسه در زمستان امسال اینچنین است. تعداد زیادی نیروگاه های هسته‌ای از مدارخارج شده‌اند و جنگ روسیه و اوکراین نیز قیمت گاز را بسیار افزایش داده‌است.
تعداد زیادی از کشورهای اروپایی مانند ایتالیا و آلمان برای تولید برق از گاز استفاده می‌کنند. در بازار برق اروپا صرف نظر از شیوه تولید برق تعرفه واحدی وجود دارد.
این شیوه برای کشورهایی مانند فرانسه که امکان تولید برق هسته‌ای را نیز دارد ناعادلانه است. آیا واقعا بازار برق اروپا تنها مسئول افزایش قیمت برق درحال حاضر است؟ آیا اسپانیا و پرتغال واقعا از این بازار خارج شده‌اند؟ آیا به نفع فرانسه خواهد بود از آنها پیروی کند؟
«نیکلا گُلدبِرگ» کارشناس اقتصادی مؤسسه مشاوره‌ای «کُلُمبوس» اینچنین تحلیل می‌کند: چرا بازار برق اروپا مورد سرزنش قرارگرفته است؟ بسیاری از موارد انتقاد به این بازار ناشی از سوء برداشت است.
برخی مسئولین سیاسی می گویند به خاطر آلمانی ها قیمت برق متأثر از قیمت گاز شده است و به همین دلیل تعرفه برق آنها بالا رفته. این غلط است. زیرا نکته مهم دربازار برق اروپا آنست که تعادل میان عرضه و تقاضا با کمترین هزینه انجام می‌شود.
به نفع هرتولید کننده که برای قرارگرفتن درتعرفه این بازار قیمت کمتری ارائه کند. اختلاف هزینه تولید و آخرین تعرفه برق تولیدی ملاک عمل است.
این شیوه ممکن است سودسرشاری برای تولید کنندگان برق داشته باشد اما این سود درحال حاضر مشمول مالیات شده‌است. مالیاتی که از محل آن کمک هزینه‌های انرژی پرداخت می‌شود.
بنابراین سرزنش مسئولین سیاسی دراینمورد نادرست است و آلمانها دراین خصوص نقشی ندارند. برعکس آنچه در این نظام بازار قابل سرزنش است تشویق به محاسبات دقیق ظرفیتهای تولید است.
در حال حاضر فرانسه به دلیل آنکه برایش ارزانتر تمام می‌شود به جای تولید برق آنرا وارد می‌کند. بازار اروپا امکان واردات برق با بهترین قیمت را تضمین کرده و این برای مصرف‌کنندگان خوبست. اما این امر منجر به تقویت سرمایه‌گذاری درحوزه ظرفیت های تولید نمی‌شود. این خود عامل کاهش قدرت عملکردی تولید کنندگان خواهد بود.
افزایش میزان خوردگی در تأسیسات نیروگاههای هسته‌ای و مشکلات تأمین گاز موردنیاز برای تولید برق از مهمترین عوامل کمبود آن محسوب می‌شوند. مشکلاتی که درحال حاضر به وجود آمده‌اند.
به‌همین دلیل نمایندگان مخالف درمجلس که سازوکار این بازار را نمی‌فهمند و یا به فکراستفاده‌های سیاسی ازآن هستند با اشاره به اسپانیا و پرتغال به غلط خواستار خروج از این بازار هستند.
اما آیا واقعا این دو کشور از بازار برق اروپا خارج شده‌اند؟ نه. این اینطور نیست. آنها همچنان در این بازار هستند و صرفا از یکسری معافیتهای موقتی درزمینه قیمت عمده‌فروشی گاز بهره‌مند شده‌اند.
بر این اساس توانسته‌اند صورتحسابهای خود را بین ۱۰ تا ۱۵درصد کاهش دهند که هزینه‌های آن نیز مجددا برای مصرف‌کنندگان محاسبه خواهدشد.
این در حقیقت همان کاریست که دیگر اعضای اتحادیه اروپا دربرقراری تعرفه‌های حمایتی از مصرف‌کنندگان با تکیه با مالیات برسود حاصل از تولید انرژی انجام می‌دهند. دولت فرانسه باما سخن از صرفه‌جویی ۲۰درصدی دراین می‌گوید. بنابراین آنچه اسپانیا انجام می‌دهد مؤثر است.
کشوری که کاملا از بازار اروپا خارج شده، انگلستان است. این کشور نیزهمچنان به واردات برق از اروپا ادامه می‌دهد.
هرچند برسر قیمت آن بصورت مستمر درحال مذاکره است. اما اجبارا تعرفه‌های آن بهرحال بیشتر از وضعیت عضویت او در اتحادیه اروپا محاسبه می‌شوند.
جای تعجب دارد سیاستمدارانی که قصد خارج شدن از این بازار دارند به مورد انگلستان اشاره‌ای نمی‌کنند. بااین اوصاف آیا به نفع فرانسه هست از این بازار خارج شود؟ قطعا پاسخ منفی‌ست.
برکسی پوشیده نیست در حال حاضر فرانسه با کمبود تولید برق مواجه است. فرانسه می‌تواند دربازار اورپا برق را به مناسبترین قیمت هماهنگ با تعرفه های اورپا وارد کند. زمانیکه فرانسه صادر کننده برق می شود راه های گشایش بسیاری برا ی آن تضمین می شود.
در این وضعیت تمام نیروگاه های هسته‌ای ما با حداکثر ظرفیت فعال می‌شوند و قیمت برق باز هم ارزانتر از تولید برق بوسیله سوخت فسیلی خواهدشد و با ارتباطات خوب متقابلی که فرانسه دارد می‌تواند آن را به راحتی صادر کند.
دراین وضعیت دیگر نمی‌شنویم کسی به دنبال خروج از بازار اروپا باشد. بنابراین بازار اروپا برای ما بهرحال مفید است. اگر ظرفیت های تولید برق ما مناسب باشد صادرکننده برق به بالاترین قیمت می‌شویم و اگر ظرفیت های تولید برق ما ناکافی باشد؛ یعنی وضعیتی که در حال حاضر درآن هستیم؛ تأمین برق ما به مناسبترین قیمت تضمین شده. ارتباطات متقابل نیز دراین زمستان عملکرد خوب خودرا نشان دادند.
با تمام این احوال آیا این بازار نیاز به اصلاح دارد؟ بله. این اصلاحات ضروریست. زمانیکه درسال ۱۹۹۰ (۱۳۶۸) بازار اروپا به‌وجود آمد دغدغه مبارزه با تغییرات اقلیمی وجود نداشت و کشورهای اروپایی ظرفیتهای بسیار بالایی در تولید برق داشتند.
وضعیت بسیارپایداری از حیث تولید انرژی موجود بود. دراین بازار تلاش ویژه‌ای به منظور بستن نیروگاه های تولید برق با سوخت فسیلی شد اما درجهت تشویق برای سرمایه‌گذاری در تولید برق بوسیله سایر راه های کم کربن تلاشی صورت نگرفت.
این نظام بازار دوراندیشانه عمل نکرد و ترغیب کننده نگاه بلند مدت نبود.
ما نیازمند اصلاح نظام این بازار به منظور تشویق به سرمایه‌گذاری درتولید برق از راههای کم‌کربن هستیم تا از یکسو تأمین برق مورد نیازمان تضمین شود و از سوی دیگر ناچار به گمانه‌زنی در زمینه‌های گوناگون نشویم.
در وضعیت طبیعی بازار اروپا از ما حمایت می‌کند. دراین بازار امن جایی برای گمانه‌زنی باقی نمی‌ماند. این شرایط در تابستانی که گذشت وجود نداشت.
زیرا دچار کمبود انرژی شدیم. درنتیجه شرایط برای گمانه زنیها فراهم شد. بنابراین باید دراین بازار اصلاحاتی درجهت تشویق به سرمایه‌گذاری در زیرساخت های تولیدبرق کم کربن صورت پذیرد تا ازطریق وضع قوانین متناسب؛ تولیدبرق در دراز مدت تضمین شود و دستخوش فرازوفرودهای بازار نشود.
منبع: لوموند
