حضور هنرمندان ایرانی در بازار توکن‌های غیر مثلی
علی زاهدی: طراح گرافیک فینوپیا
اولین توکن غیر مثلی (NFT) در جهان، کوانتوم (Quantum) نام داشت و توسط کوین مک کوی (Kevin McCoy) و آنیل دش (Anil Dash) در سال ۲۰۱۴ ایجاد شد. این توکن که با استفاده از یک ویدیو ساخته‌شده بود، در نهایت باقیمت ۴ دلار به فروش رفت و هم‌اکنون در موزه قرار دارد.
به گزارش فینوپیا، با این‌حال، دو سال طول کشید تا توکن‌های غیرملثی خود را به جهان معرفی کنند و تنها در سال ۲۰۲۰ بود که توانستند خود را به معامله‌گران و هنرمندان مختلف نشان دهند.
به‌طورکلی، توکن‌های غیر مثلی درون خود اطلاعاتی دارند که از آن به‌عنوان سندی دائمی و غیر قابل‌تغییر در بلاکچین استفاده می‌کنند. بلاک چین‌ها هم پایگاه‌های داده دیجیتالی هستند که داده‌ها را در شبکه غیرمتمرکزی از رایانه‌ها و بدون استفاده از یک مرجع مرکزی ثبت می‌کنند.
اسناد و داده‌های موجود در توکن‌های غیر مثلی اصالت، تاریخچه مالکیت و سابقه تراکنش‌های مربوط به توکن خود را نشان می‌دهند و با یک قرارداد هوشمند کنترل می‌شوند.
توکن‌های غیر مثلی در اصل روی شبکه‌های بلاکچین ضرب یا ایجاد می‌شوند. داده‌های ذخیره‌شده در بلاکچین نیز به‌طور مداوم در سراسر گره‌های یک شبکه به اشتراک گذاشته، تکثیر و همگام‌سازی می‌شوند. سیستم‌های رایانه‌ای موجود نیز می‌بایست با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و اطلاعات را ذخیره و پردازش نمایند.
این سازوکار درنهایت باعث می‌شود تا سوابق مربوط به تراکنش‌ها، بدون وجود یک مرجع متمرکز یا واسطه ثبت شوند و هکرها نتوانند آن‌ها را دست‌کاری کنند.
از طرفی دیگر، قراردادهای هوشمند امکان مبادله پول، اموال یا هر چیز باارزش دیگری را بدون وجود یک شخص ثالث فراهم می‌کنند. از این قراردادها معمولاً برای ضرب توکن‌های غیر مثلی، انتقال مالکیت یا پرداخت حق امتیاز آن‌ها استفاده می‌شود.
قراردادهای مذکور در اصل یک برنامه رایانه‌ای یا کدهایی هستند که در آدرس خاصی از یک بلاکچین قرار می‌گیرند. قراردادهای هوشمند نیز به‌طور خودکار توسط رایانه‌های موجود در شبکه بلاکچین اجرا می‌شوند و مجموعه خاصی از شرایط و قوانین را برآورده می‌نمایند.
در بیشتر موارد، توکن‌های غیرمثلی در خارج از زنجیره ذخیره می‌شوند. دلیل آن‌هم این است که بلاکچین‌ها فضای ذخیره‌سازی محدود و ترافیک شبکه بالایی دارند. از طرفی ذخیره‌سازی یک توکن غیرمثلی به‌طور غیرمستقیم در یک بلاکچین معمولاً هزینه بالایی دارد و ناکارآمد است.
در این حالت، توکن‌های غیرمثلی معمولاً به‌طور جداگانه در یک سرویس خارجی، مثل یک سرور متمرکز، یک سیستم توزیع‌شده یا با استفاده از روش ذخیره‌سازی ابری ذخیره می‌شوند.
شاید بتوان ادعا کرد که بهترین ویژگی توکن‌های غیرمثلی برای هنرمندان، این است که به آن‌ها اجازه می‌دهد تا با استفاده فناوری بلاکچین حق امتیاز آثار خود را به دست آورند. با توجه به این حق امتیاز مادام‌العمر، هر بار که توکن‌های غیرمثلی معامله می‌شوند، مقداری از مبلغ معامله‌شده به سازندگان آن‌ها پرداخت می‌شود.
با این‌حال، شایان‌ذکر است که خرید توکن‌های غیرمثلی لزوماً مالکیت قانونی یک دارایی را به خریدار نمی‌دهد و نمی‌توان حق چاپ یک اثر دیجیتالی یا فیزیکی را از طریق آن‌ها منتقل کرد.
به‌عبارت‌دیگر، اگر در قراردادهای هوشمند انتقال مالکیت فیزیکی توکن‌های غیر مثلی ذکر نشده باشد، خریداران آن‌ها تنها مالکیت داده یا همان «توکن» موجود در بلاک چین را به دست می‌آورند.
توکن‌های غیر مثلی معایب خاص خودشان را هم دارند. برای مثال، علی‌رغم رشد چشمگیر این صنعت در دو سال گذشته، برخی از بازارها و کیف پول‌های دیجیتالی هنوز نتوانسته‌اند امنیت لازم را برای محافظت از کاربران خود فراهم کنند.
علاوه بر این، هم ضرب کردن و هم خریدوفروش توکن‌های غیرمثلی به انرژی زیادی نیاز دارد و همین مسئله نگرانی‌هایی را در مورد تأثیرات زیست‌محیطی آن‌ها ایجاد کرده است.
شایان‌ذکر است که گران‌قیمت‌ترین توکن غیر مثلی جهان ادغام (Merge) نام دارد و باقیمت ۹۱.۸ میلیون دلار به فروش رفته است. دومین توکن غیر مثلی گران‌قیمت جهان نیز که تحت عنوان «هرروز: ۵۰۰۰ روز نخست» شناخته می‌شود، از ۵۰۰ تصویر مختلف تشکیل‌شده و باقیمت ۶۹.۳ میلیون دلار به فروش رفته است.
توکن غیرمثلی بعدی نیز ساعت (Clock) نام دارد و باقیمت ۵۲.۷ میلیون دلار فروخته‌شده است. این توکن در اصل نشان‌دهنده تعداد ساعت‌هایی است که جولیان آسانژ (Julian Assange)، یکی از بنیان‌گذاران وبگاه ویکی‌لیکس (WikiLeaks)، در زندان سپری کرده و تمام عواید حاصل از فروش آن‌هم به حمایت از آسانژ اختصاص داده‌شده است.
علاوه بر این، نام‌های آشنای زیادی هم در این صنعت وجود دارد. برای مثال می‌توان به جک دورسی (Jack Dorsey)، توسعه‌دهنده شبکه اجتماعی توییتر، اشاره کرد که توانست اولین توییت خود را به یک توکن غیرمثلی تبدیل کند و به قیمت ۲.۹ میلیون دلار آن را به فروش برساند.
در ایران هم چند وقتی است که توکن‌های غیرمثلی مشهور شده‌اند. برای مثال می‌توان به یکی از تصاویر بهنوش طباطبایی اشاره کرد که به قیمت ۳۲۰۰ دلار به فروش رفته است.
سروش لشکری که بانام هنری هیچ‌کس فعالیت می‌کند، هم توانسته است کاور یکی از آلبوم‌های خود را به قیمت ۱۹۰ اتریوم به فروش برساند. علاوه بر این هنرمندان مشهور، هنرمندانی همچون علی‌رضا کدخدایی، رضا مهدوی، صادق ادهم و علی‌رضا قربانی هم وارد بازار توکن‌های غیرمثلی شده‌اند.
کریم باقری نیز قصد دارد لحظات ماندگار مربوط به دوران حرفه‌ای خود در باشگاه پرسپولیس و تیم ملی را در قالب یک مجموعه توکن غیرمثلی عرضه کند.
بااین‌حال، ازآنجاکه این صنعت هنوز در ایران به‌طور کامل قانون‌گذاری نشده است، هنرمندان ایرانی با ریسک‌های زیادی مثل خریدوفروش، سرقت آثار هنری، نقدینگی و تحریم‌ها مواجه هستند.
به همین خاطر است که کارشناسان این صنعت باور دارند یکی از دلایل عدم توسعه توکن‌های غیر مثلی در میان هنرمندان ایرانی، نبود قوانین و مقررات روشن و مشخص است و قانون‌گذاران باید آن را برطرف کنند.
