گفت و گو با دکتر مسعود مروتی کارشناس امور بانکی؛ بانک ها دست از کارفرمایی بردارند

بانکداری ایران به رغم تلاش های صورت گرفته و پیشتازی چند بانک در این عرصه هنوز در محدوده بانکداری الکترونیک است و دوران گذر قرار دارد در حالی که در بسیاری از کشورها رقابت در متنوع سازی خدمات و اجرای ایده های مبتنی بر مشتری مداری و تحول بانک ها به رقابتی جدی میان آنها بدل شده است.

رقابتی در حد و اندازه جدال برای بقا! اما در ایران همچنان گرفتار محدودیت های قانونی، مشکلات زیر ساختی و مقاومت مدیران هستیم.
در این باره گفتگویی انجام داده ایم با دکتر مسعود مروتی مشاور امور بانکی و عضو هیات مدیره کانون بازنشستگی که در ادامه می خوانید:

*در کشور نقش صنعت بانکداری در نظام اقتصادی به چه میزان است و چطور می‌توان این نقش را پررنگ‌تر کرد؟

به طور کلی، اقتصاد کشورها براساس شیوه تأمین مالی به دو گروه «بانک‌محور» و «بازارمحور» تقسیم می‌شود. لذا این سوال مطرح می‌شود که موضوع تأمین مالی کشور، بیشتر توسط بانک‌ انجام می‌شود یا بازار سرمایه؟

در ایران، با وجود توسعه بازار سرمایه و معرفی ابزارهای جدید تأمین مالی، اما شاهد یک اقتصاد بانک محور هستیم. بنابراین تأمین مالی خانوارها، کسب‌وکارها و حتی دولت، تا حد زیادی وابسته به بانک و شبکه بانکی است. پس می توان گفت که نقش صنعت بانکداری در نظام اقتصادی بسیار پررنگ است و کارایی زیادی در اقتصاد دارند.

البته که این نقش می‌تواند پرنگ‌تر هم شود، چراکه صنعت بانکداری نقش بسیار زیادی در جامعه و زیرساخت اقتصادی ایفا می‌کند و ارائه خدمات بر اساس بانکداری باز و کانال‌های مختلف، تجارب کاربری گوناگونی را برای جامعه بوجود خواهد آورد. همچنین سرمایه‌گذاری بانک‌ها در موضوعات زیرساختی کشور مانند توسعه مسکن، کارخانه‌ها، مدرن‌سازی شهرها، ارائه تسهیلات مختلف بر مبنای نیاز جامعه و… سبب توسعه مولفه‌های مختلفی خواهد شد.

بانک‌ها نیز بر پایه‌ بسترهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، خدمات خود را توسعه می‌دهند. در این راستا سرویس‌دهندگان مختلف، ازجمله ارائه‌دهندگان سرویس‌های هسته، سرویس‌های احراز هویت، مدرن‌سازی کسب ‌و کار، ارائه‌دهندگان کانال‌ها، واردکنندگان و تولیدکنندگان سخت‌افزارهای بانکی بازیگران این عرصه‌اند. امروزه کارایی بانک های کشور دارای سطح قابل قبولی است، زیراکه وارد بانکداری الکترونیک شده‌‌اند و توانسته‌اند اکثر خدمات خود را در قالب پلتفرم‌های گوشی تلفن همراه، یا رایانه یا تلفن به مشتریان عرضه کنند. صنعت بانکداری در کنار صنعت پرداخت توانسته است امروز نقش مهم و قابل قبولی در نظام اقتصادی داشته باشد خصوصاً از منظر امنیت داده ها و اطلاعات و حفظ محرمانگی اطلاعات کاربران.

مجموعه‌های بانکی باید نقش خود بعنوان کارفرما و شرکت‌ها نیز نقش خود در جایگاه رقیب را تغییر دهند و به ساختار جدید مشترک‌المنافع برسند

*در منطقه و در دنیا، به‌سرعت انواع مختلفی از خدمات بانکی در حال پیشرفت و توسعه هستند و بانک‌ها، یعنی پیشروان صنعت مالی و پرداخت، همواره در تلاش‌اند تا ضمن رقابت با یکدیگر، سرویس‌های متنوعی ارائه کنند. در روند شتاب‌پذیری این امر، همواره برخی چالش‌ها مطرح است. از مهمترین این چالش‌ها کدام موارد هستند؟

«ابزارهای سرویس مدرن در نظام بانکی» مورد استفاده در داخل، فاصله زیادی با ابزارهای مشابه در دنیا دارد؛ خصوصاً ابزارهای حوزه اعتبارسنجی و ارائه تسهیلات که با وجود پیشرفت‌ها و توسعه‌هایی که انجام شده اما هنوز جایگاه خود را در میان مدیران بنگاه‌های اقتصادی، صنعتگران و جامعه پیدا نکرده است. فرایندهای دشوار و زمان‌بری که برای دریافت مبالغ کم گاهاً مشاهده می‌شود و همچنین میزان سود بالای دریافتی، کارمزد و اخذ ضمانت‌های متعدد هنگام ارائه تسهیلات، همچنان از چالش‌های مراجعه‌کنندگان حقیقی و حقوقی هستند. فقدان قوانین حمایتی در حوزه‌های تسهیلات، چه برای تسهیلات‌دهنده و چه در برای تسهیلات‌گیرنده، از دیگر چالش های این حوزه است. از مهم‌ترین چالش‌ها می‌توان به موضوعات «رقابت در افزایش نرخ سود علی الحساب سپرده‌ها، نرخ بالای مطالبات غیرجاری بانک‌ها، پایین بودن نرخ کفایت سرمایه بانک‌ها، تعداد زیاد شعب بانک‌ها و مؤسسات مالی اعتباری، جرایم انباشته شده دیرکرد» اشاره کرد.

لذا مجموعه‌های بانکی باید نقش خود بعنوان کارفرما و شرکت‌ها نیز نقش خود در جایگاه رقیب را تغییر دهند و به ساختار جدید مشترک‌المنافعی برسند؛ چراکه آنچه امروزه نیاز صنعت و حوزه بانکی کشور است همکاری مشترک میان شرکت‌ها، بانک‌ها و قانون‌گذاران در راستای توسعه محصولات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و همچنین ارائه خدمات بهینه، کاربردی و تسهیل‌کننده است. البته که طی سال‌های اخیر، زیان انباشته بانک‌ها، افزایش داشته که موضوع مطلوبی نیست. همچنین بانک‌ها بیش از ظرفیت خود، تحمل ریسک می‌کنند که این امر سبب تشدید چالش‌های پیش‌روی بانک‌ها خواهد شد.

امروزه بانکداری دیجیتال به جای بانکداری الکترونیک قرار گرفته است. بانکداری الکترونیکی، بانکداری موبایلی است اما بانکداری دیجیتال فراتر از بانکداری الکترونیکی است. برای آنکه به بانکداری مدرن و نوین یعنی بانکداری دیجیتال دست یابیم در ابتدا باید بدانیم که این نوع بانکداری دارای چه ویژگی هایی است

* چطور می‌شود به بانکدرای مدرن دست یافت و سطح ارائه خدمات را ارتقا داد؟

امروزه بانکداری دیجیتال به جای بانکداری الکترونیک قرار گرفته است. بانکداری الکترونیکی، بانکداری موبایلی است اما بانکداری دیجیتال فراتر از بانکداری الکترونیکی است. برای آنکه به بانکداری مدرن و نوین یعنی بانکداری دیجیتال دست یابیم در ابتدا باید بدانیم که این نوع بانکداری دارای چه ویژگی هایی است تا بتوانیم بسترهای سخت افزاری، نرم افزاری، ساختار سازمانی، دانشی، امنیت شبکه و… آن را فراهم کنیم. در بانکداری دیجیتال سعی بر آن است که برای هرگونه ارائه خدمات بانکی به مشتریان، نیازی به حضور آنان در شعب بانکی نباشد.

همچنین بانک‌های دیجیتال نیاز دارند برای ارائه‌ خدمات خود از ابزارهای پیشرفته‌ای مانند اتوماسیون، بلاکچین، محاسبات ابری، چت ربات‌ها، هوش مصنوعی و… استفاده کنند. در این راستا بهره گیری از تجارب دیگر کشورها و بنچ مارک کردن از آن ها می تواند از آزمون و خطاها جلوگیری کرده و اتلاف های منابع را کاهش دهد. البته که نباید موضوع وضع قوانین جدید و اصلاح برخی از قوانین موجود در راستای توسعه بانکداری و مهاجرت از بانکداری الکترونیک به بانکداری دیجیتال را فراموش کرد.